Της Αρχοντίας Κάτσουρα
Εδώ, στη χώρα του μεγάλου καλοκαιριού, αν και συνήθως την απολαμβάνουμε όπως εκείνη του Αυγούστου, δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την Πανσέληνο της Σοδειάς, που έχει εμπνεύσει ποιητές και καλλιτέχνες ανά τον κόσμο, κυρίως στη βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Συνδέεται με την είσοδο του φθινοπώρου και ό,τι αυτή συνεπαγόταν κάποτε –ίσως ακόμα– εν όψει του χειμώνα, που ακόμα μοιάζει μακρινός αλλά είναι αναπόφευκτο να έρθει.
Στη βόρεια Αμερική ο Σεπτέμβριος –για τους Ινδιάνους ο μήνας του καλαμποκιού ή αλλιώς μήνας της σοδειάς και των καρπών– ήταν η εποχή που μάζευαν το καλαμπόκι και κάθε όψιμο καρπό και οι ιθαγενείς πίστευαν ότι τις ημέρες της πανσελήνου τα αραβόσιτα ήταν πλέον ώριμα για να συλλεχθούν. Πανσέληνος της σοδειάς είναι αυτή που πέφτει πιο κοντά στη φθινοπωρινή ισημερία (22/9) – δύο στις τρεις φορές αυτό συμβαίνει τον Σεπτέμβριο, σπανιότερα αρχές Οκτωβρίου. Ανήμερα της πανσελήνου, αλλά και δυο-τρεις ημέρες πριν και μετά, αν και η διάρκεια της ημέρας σταδιακά μειώνεται, η Σελήνη ανατέλλει σχεδόν την ίδια ώρα κάθε βράδυ επιτρέποντας, χάρη στο δυνατό φως της, στους αγρότες να σοδειάσουν την παραγωγή τους δουλεύοντας ώς αργά τη νύχτα – αυτό συνέβαινε τα χρόνια που δεν υπήρχαν ηλεκτρισμός, θερινή και χειμερινή ώρα, ούτε θεριστικές και αλωνιστικές μηχανές, για να μαζεύουν, να αλωνίζουν και ταυτόχρονα να βάζουν σε σακιά τους καρπούς.
Η σελήνη πάντα ασκούσε μια μαγική δύναμη έλξης στους ανθρώπους, είτε ως μυστηριώδης φωτεινός πλανήτης είτε γιατί από το φως της εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό ο χρόνος εργασίας, η ημερήσια διάρκεια των ταξιδιών, ακόμα και η επιβίωσή τους. Οσο πιο γρήγορα συνέλεγαν τη σοδειά, την επεξεργάζονταν και την αποθήκευαν, τόσο πιο ασφαλείς και εφοδιασμένοι θα ήταν για τον χειμώνα και τις δυσκολίες που επρόκειτο να φέρει. Οι ποιητές πάντως τη λάτρεψαν. Ο Τεντ Χιουζ την παρουσιάζει σαν ένα τεράστιο, φλεγόμενο και κατακόκκινο μπαλόνι που «κυλάει αναπηδώντας στους λόφους», ώσπου να «αναληφθεί και να πλαγιάσει στην άκρη του ουρανού σαν χρυσό νόμισμα», κάνοντας τη γη να απαντά στο κάλεσμά της εκπέμποντας «όλη τη νύχτα υπόκωφους ήχους σαν από τύμπανο», ενώ οι άνθρωποι, άγρυπνοι, βγαίνουν έξω, αφού οι «χρυσωμένοι από το σκληρό στάρι αγροί φωνάζουν: “είμαστε ώριμοι, ελάτε να μας θερίσετε” και τα ποτάμια γίνονται ο ιδρώτας των λόφων που τήκονται»*.
Οι περισσότεροι, κι εγώ μέσα σ’ αυτούς –παιδιά των πόλεων γαρ–, έχουμε χάσει την επαφή με την αγροτική παραγωγή: ελάχιστα μαθαίνουμε για το πώς φυτεύεται, πώς μεγαλώνει ένα φυτό, τι χρόνος απαιτείται για να καρποφορήσει ή ακόμη πώς φτάνει στην αγορά ένα αγροτικό προϊόν – συνήθως πια επεξεργασμένο τόσο που στην πρωτόλεια μορφή δύσκολα θα το αναγνωρίζαμε. Είμαστε ακόμη λιγότερο εξοικειωμένοι με την κτηνοτροφία ή την υπόλοιπη πρωτογενή παραγωγή και τον κόπο που απαιτεί ώστε να είναι ποιοτική και αρκούντως προσοδοφόρα για όσους ασχολούνται μ’ αυτήν. Τίποτα όμως δεν μας εμποδίζει να συγκινηθούμε από τους στίχους του Χιουζ, ακόμη και αν ο τρόπος που πλέκει τις λέξεις σε ποιήματα ρίχνει μόνο χρυσόσκονη στην πραγματικά κοπιώδη διαδικασία.
Την Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου είναι η φετινή πανσέληνος των καρπών. Αν είστε τόσο τυχεροί ώστε να βρίσκεστε κοντά στη γαλήνια φύση, σηκώστε τα μάτια προς το φεγγάρι που θα λάμπει ολόγιομο στον ουρανό, κλείστε για λίγο τις έγνοιες σας σ' ένα κουτάκι και αφουγκραστείτε το: πιθανόν να «πάλλεται ηχώντας απαλά σαν φαγκότο»*. Αλλά ακόμη κι αν βρίσκεστε στη θορυβώδη πόλη, μπορείτε να απολαύσετε το θέαμα υπό τη μουσική υπόκρουση του «Harvest Moon» του Νιλ Γιανγκ. Θα πρότεινα δε να το ακούσετε με τη βαθιά, παλλόμενη και κάπως μπάσα φωνή της Κασάντρα Γουίλσον. Ταιριάζει καλύτερα στην περίσταση.
* Σε ελεύθερη απόδοση, φράσεις από το ποίημα «The Harvest Moon» (Η Σελήνη της Σοδειάς), του Τεντ Χιουζ
