Το κουαρτέτο «Διοτίμα» και η ΚΟΑ στο ΜΜΑ
Δεσπόζουσα είναι φέτος η παρουσία «εθνικών» αφιερωμάτων στη μουσική ζωή. Είτε πρόκειται για αυτόκλητες δραστηριοποιήσεις ξένων είτε για καρπούς ανταπόκρισης σε προσκλήσεις εγχώριων θεσμών, εμπλουτίζουν ευπρόσδεκτα τους καλλιτεχνικούς προγραμματισμούς σε καιρούς ασφυκτικής οικονομικής στενότητας. Στο πλαίσιο αυτό το Γαλλικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με τη γαλλική πρεσβεία Αθηνών διοργάνωσαν δεκαπενθήμερο μουσικών εκδηλώσεων που εντάχθηκαν στους προγραμματισμούς διαφόρων θεσμών
Του Γιάννη Σβώλου
Στις 28/1/2013, το κουαρτέτο «Διοτίμα» παρουσίασε στο ΜΜΑ συνθέσεις Σούμπερτ, Μπουλέζ και Ραβέλ σε ερμηνευτικά σύγχρονες αναγνώσεις. Τεχνικά άρτιο, αυστηρό, απολλώνειας διαύγειας και νηφαλιότητας, με τονικά ασφαλή ήχο και πεντακάθαρη άρθρωση ακόμη και στις υψηλότερες ταχύτητες, το παίξιμό τους διατήρησε αμετάβλητο εκφραστικό στίγμα και στα τρία έργα. Το τετραμερές «Κουαρτέτο αρ. 9» του Σούμπερτ δόθηκε ως κομμάτι καθαρής μουσικής: συναισθηματικά αμέτοχα, με εύπλαστη, σβέλτη φραστική και μαθηματική καθαρότητα που φώτισε με ακτινογραφική σαφήνεια τη δομή της μουσικής. Μονάχα στο λυρικό Andantino ξεπρόβαλε ο οικείος, ρομαντικός Σούμπερτ. Το Allegro vivace δόθηκε δίχως χάρη, με μπετοβενική αυστηρότητα, στο δε καταληκτικό Allegro κυριάρχησαν –όχι δίχως αίσθηση ψυχρότητας- η αθλητική ένταση και η απαρέγκλιτη ακρίβεια του μηχανιστικού ρυθμικού συνεχούς.
Ακολούθησαν δύο αποσπάσματα από το «Βιβλίο για κουαρτέτο» (1948-49) του Μπουλέζ δοσμένα με κλινική καθαρότητα. Εργο σειραϊκό, από τα σημαντικότερα του 20ού αιώνα, γέμει χαρακτηριστικών ακουσμάτων της γραφής του υπερπροβεβλημένου Πάπα του μεταπολεμικού μοντερνισμού: τεθλασμένη, γωνιώδης φραστική, αποσπασματικός ειρμός, διάσπαρτες τρίλιες, ακραίες ηχοχρωματικές χροιές, απουσία μελωδικών διατυπώσεων. Η παρουσίαση τράβηξε σαν μαγνήτης ακριβοθώρητους εγχώριους φίλους και θιασώτες της μουσικής αυτής. Η βραδιά ολοκληρώθηκε ταιριαστά με το «Κουαρτέτο» του Ραβέλ. Παρ’ ότι εδώ έλειψε το υποδόρια αισθησιακό στοιχείο, απολαύσαμε ανεπιφύλακτα το αιθέριο, νωχελικό παίξιμο στο εναρκτήριο μέρος, τον υπέροχο συνδυασμό ρυθμικής σταθερότητας και ολισθαίνουσας φραστικής στο νευρώδες δεύτερο, τις λεπτές, αβαρείς ατμοσφαιρικές αποχρώσεις του τρίτου –επιτέλους: ιδανικό «εμπρεσιονιστικό» άκουσμα!- και τον κρυστάλλινο καθαρό ήχο στο δυναμικά φορτισμένο καταληκτικό μέρος.
Η μεταλλική φωνή του εκκλησιαστικού οργάνου
Αριστες εντυπώσεις άφησε η συναυλία με έργα γαλλικής μουσικής που έδωσε η ΚΟΑ υπό τον Ντανιέλ Καβκά, στο ΜΜΑ (1/2/2013). Ο Γάλλος αρχιμουσικός αξιοποίησε στο μέγιστο τη φανερή, καταγεγραμμένη βελτίωση επιδόσεων του συνόλου και ανέβασε τον πήχη ακόμη υψηλότερα, αφήνοντάς μας άναυδους. «Οι λησμονημένες προσφορές» (1930) του Ολιβιέ Μεσιάν δόθηκαν άριστα, με τη δέουσα, ακραία αντίθεση ανάμεσα στα λυπητερά, εξαϋλωμένα, άτονα αριόζι των εγχόρδων του α' και του γ' μέρους και στο τρομακτικής βιαιότητας και αγριότητας μεσαίο μέρος. Στη συνέχεια, ο 48χρονος Γάλλος συνθέτης και οργανίστας Τιερί Εσκές ερμήνευσε το δικό του εκτενές «Κοντσέρτο για εκκλησιαστικό όργανο και ορχήστρα» (1995). Στη γραφή τού εκφραστικά πληθωρικού έως φλύαρου αυτού έργου χρησιμοποιείται δίχως οικονομία -τυπικό σύνδρομο σολίστα/συνθέτη!- κάθε ορχηστρικό και ενορχηστρωτικό στερεότυπο του μεταπολεμικού μοντερνισμού με λογική soundtrack για ταινία δράσης. Παιγμένη άριστα η φιλόδοξη, ανενδοίαστα εντυπωσιοθηρική σύνθεση ενθουσίασε το περιορισμένο ακροατήριο της αίθουσας.
Ομως, η μεγάλη στιγμή της βραδιάς ήρθε με την εκπληκτική εκτέλεση της «Συμφωνίας αρ. 3» του Σεν-Σανς. Στην ερμηνεία της ο Γάλλος αρχιμουσικός άντλησε από τους Ελληνες μουσικούς πρωτάκουστες ποιότητες. Ολα ήσαν παρόντα στις σωστές δόσεις: ευγένεια έκφρασης, ισορροπημένες αντιπαραθέσεις δυναμικής μεταξύ εγχόρδων-πνευστών, καλοχτισμένες κορυφώσεις βασισμένες σε μακρά σχήματα συσσωρευόμενης έντασης, άριστες μεμονωμένες και ομαδικές συνεισφορές των ξύλινων και χάλκινων πνευστών με σφριγηλά ρευστό, αψεγάδιαστα εστιασμένο παίξιμο –ο γαλλικός ήχος!-, εξαίρετη αντίληψη και απόδοση της ιδεαλιστικής δραματικής ρητορείας του ώριμου ρομαντισμού! Και πάνω απ’ όλα η κολοσσιαία, μεταλλική φωνή του εκκλησιαστικού οργάνου, με ικανό σολίστα τον Εσκές, να συνδιαλέγεται προς το πλήρες σώμα της ορχήστρας, υποστασιοποιώντας έναν συγκινησιακά υποβλητικό διάλογο υπερβατικών μεγεθών!
