Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Οι μαρμάρινοι ορθοστάτες περιμετρικά, στο ορατό τμήμα των κατακόρυφων τοίχων παρουσιάζουν συστηματικά αποκολλήσεις

Οι αποκαλύψεις των μυστικών του μνημείου στον λόφο Καστά θα απαιτήσουν χρόνο, υπομονή και επίπονη εργασία. Τα μέλη της διεπιστημονικής ανασκαφικής ομάδας, που πέρασαν στον τρίτο χώρο, βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοβαρά προβλήματα φθοράς του.

Σε αντίθεση με τους δύο προηγούμενους (μπροστά και πίσω από τις Καρυάτιδες) βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση διατήρησης. Η θόλος του μάλιστα «δείχνει να βρίσκεται σε κατάσταση οριακής ισορροπίας». Αν οι αρχαιολόγοι περνούσαν απευθείας σε αυτόν θα μπορούσαν να δουν τι κρύβει, καθώς οι προβλέψεις κάνουν λόγο για τον κυρίως ταφικό θάλαμο. Οι τεχνικοί ωστόσο βάζουν φρένο και δίνουν προτεραιότητα στις εργασίες προστασίας. Ο θάλαμος είναι καταπονημένος. Πρέπει να εξασφαλιστεί η στήριξή του, ισχυρότερη των δύο προηγούμενων. Και στη συνέχεια θα προχωρήσει η σταδιακή απομάκρυνση των χωμάτων και η ανασκαφή. Οι εργασίες θα απαιτήσουν αρκετές μέρες, ίσως πάνω από δέκα.

Η είσοδος της ολιγομελούς ομάδας από το μικρό άνοιγμα του τρίτου προστατευτικού τοίχου έκρινε αναγκαία τα μέτρα αντιστήριξης και υποστύλωσης. Το ύψος της άμμου βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα από τους προηγούμενους δυο χώρους, ενώ η ορατότητα στον χώρο δεν επιτρέπει αυτή τη στιγμή να διατυπωθεί αν υπάρχει άλλη αίθουσα. Η ανακοίνωση ωστόσο αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να είναι ασύλητο, σημειώνοντας ότι «σύμφωνα με τις γεωλογικές παρατηρήσεις φαίνεται ότι η επίχωση παραμένει αδιατάρακτη».

Αναφέρεται επίσης ότι βρέθηκαν απολιθώματα από όστρακα «που προέρχονται από το φυσικό έδαφος του λόφου Καστά». Μόνο ειδικές μελέτες αυτών των ευρημάτων θα αποκαλύψουν αν είναι της ίδιας χρονικής περιόδου που έγινε το μνημείο ή μεταγενέστερα. Eχει διατυπωθεί βέβαια η άποψη ότι οι όγκοι άμμου μπορεί να είναι μέρος του αρχιτεκτονικού σχεδίου (αποτρέποντας τους τυμβωρύχους). Ωστόσο είναι πιθανό να συγκεντρώθηκαν εκεί από πλημμύρες του Στρυμόνα.

Η θόλος κι εδώ είναι κατασκευασμένη από πωρόλιθο, ενώ στους τρεις κατακόρυφους τοίχους -ανατολικό, δυτικό και βόρειο- «επαναλαμβάνεται η ίδια μορφή μαρμάρινης επικάλυψης, όπως και στους δύο προηγούμενους θαλάμους, με ορθοστάτες, στέψη και ιωνικό επιστύλιο». Η ανακοίνωση αναφέρει ότι έχει καταπέσει το εσωτερικό τμήμα του υπέρθυρου κι έτσι προς το παρόν είναι δύσκολο να διαπιστωθεί αν υπήρχαν θύρες.

Οσο για τη θόλο του θαλάμου, αυτή «δείχνει να βρίσκεται σε κατάσταση οριακής ισορροπίας, με τους θολίτες στην περιοχή της στέψης να παρουσιάζουν άνοιγμα αρμών, σε ικανό βάθος, από την εσωτερική επιφάνειά της. Στο σύνολο σχεδόν των θολιτών παρατηρούνται ρηγματώσεις και επιπλέον σε εκτεταμένες περιοχές, εκατέρωθεν της στέψης, διαπιστώθηκε σημαντική απώλεια μάζας του υλικού». Αποκολλήσεις τεμαχίων παρουσιάζουν και οι μαρμάρινοι ορθοστάτες περιμετρικά, στο ορατό τμήμα των κατακόρυφων τοίχων. Τα τεμάχια εντοπίστηκαν στην επιφάνεια της επίχωσης, φωτογραφήθηκαν, αριθμήθηκαν και περισυνελέγησαν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, οι αποκολλήσεις πιθανά οφείλονται στις μεγάλου ύψους επιχώσεις επάνω από τη θόλο, αφού «το νότιο τμήμα του θαλάμου φορτίζεται από γαίες ύψους 2 μ. περίπου, ενώ στο βόρειο τμήμα οι γαίες έχουν ύψος περί τα 12-13 μ.». Ολα αυτά «δεν επιτρέπουν την ασφαλή εκτέλεση εργασιών απομάκρυνσης χώματος από τον τρίτο θάλαμο πριν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα προστασίας».

Στο μεταξύ η επικεφαλής αρχαιολόγος του ανασκαφικού έργου, προϊσταμένη της ΚΗ΄ ΕΠΚΑ, Κατερίνα Περιστέρη έστειλε απάντηση στην ανακοίνωση του Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων που, μεταξύ άλλων, ζητούσε από το υπουργείο «να αναθεωρήσει την επικοινωνιακή τακτική που ακολουθεί».

Στην επιστολή της η Κ. Περιστέρη αναφέρει: «Πριν προβείτε σε ανακοινώσεις που αφορούν την ανασκαφική μου έρευνα στην παραπάνω θέση, να φροντίζετε να επικοινωνείτε προηγουμένως μαζί μου έτσι ώστε να έχετε τη σωστή εικόνα της ανασκαφής. Θα ήθελα να επισημάνω ότι η ανασκαφή μου διεξάγεται με τον καλύτερο επιστημονικό τρόπο από μια αξιόλογη ομάδα συνεργατών διαφόρων ειδικοτήτων, που εργαζόμαστε με απόλυτη σύμπνοια και συνεργασία μεταξύ μας έχοντας όπως είναι φυσικό και την πλήρη στήριξη της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου μας». Και καταλήγει: «Θεωρώ χρέος μου να ενημερώνω το ευρύ κοινό για την πορεία μιας ανασκαφής που βρίσκεται στο επίκεντρο της επικαιρότητας…» Κύκλοι του ΣΕΑ σχολιάζοντας την απάντηση υπενθύμιζαν ότι η ανακοίνωσή τους αφορούσε τις πάγιες θέσεις τους για την προστασία της επιστημονικής δεοντολογίας.