«Byron II», 2014
Της Παρής Σπίνου
Oρισμένες συμπτώσεις είναι σχεδόν μεταφυσικές. Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εδώ και 15 χρόνια, κάθε Αύγουστο, τυχαίνει να κάνει διακοπές στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς, δίπλα από το σπίτι όπου έζησε ο λόρδος Βύρωνας το 1823, όταν έφτασε στο νησί για να στηρίξει τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα μια μεσοτοιχία τούς χωρίζει. Από το παράθυρο του δωματίου ο γνωστός καλλιτέχνης, επί χρόνια αγαπητός δάσκαλος στην Καλών Τεχνών της Αθήνας, αντικρίζει σχεδόν αναλλοίωτο το ίδιο τοπίο που έβλεπε και ο Βύρωνας, αδημονώντας να μεταβεί στο Μεσολόγγι. Τον κάμπο, τα σπίτια, την καλλιεργημένη γη, τους ελαιώνες και τ' αμπέλια. «Ενα πανόραμα που φέρνει ξανά στον νου τις εικόνες από τα παδικά αναγνωστικά», σύμφωνα με τον Ψυχοπαίδη.
Μια επιλογή από τα έργα που πρέκυψαν όλα αυτά τα χρόνια, 45 ακουαρέλες, παρουσιάζεται από σήμερα στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη με την ευκαιρία δύο επετείων: της συμπλήρωσης 190 χρόνων από τον θάνατο του Βύρωνα και 150 από την Ενωση των Επτανήσων. Οχι τυχαία επελέγη το Μπενάκη, που φιλοξενεί τα όπλα, ένα πορτρέτο και ντοκουμέντα του γνήσιου φιλέλληνα.
Η έκθεση «Ο Βύρων στην Κεφαλονιά» είναι μια έκπληξη. Πρώτη φορά ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εκθέτει τοπία. Αφήνει τα κλειστά παράθυρα του εργαστηρίου και ανοίγει ένα παράθυρο προς τη φύση. Ο εκθεσιακός χώρος πλημμυρίζει θάλασσα και ουρανό, γη, χρώμα και φως. Στο κέντρο κυριαρχεί ενα πορτρέτο από κερί του Βύρωνα – το μοναδικό γλυπτό που έχει κάνει ο ζωγράφος μέχρι σήμερα. «Ενιωσα να υποδύομαι τον ρόλο υπαιθριστή ζωγράφου του 19ου αιώνα», είπε χαρακτηριστικά, λίγο πριν από τα εγκαίνια της εκθεσης. «Δεν με ενδιέφερε η τοπιογραφία, αλλά ο διάλογος ανάμεσα στο βλέμμα του Βύρωνα και το δικό μου. Είναι έργα που εκφράζουν διαφορετικές στιγμές και ψυχικές καταστάσεις».
Ασφαλώς ο Γιάννης Ψυχοπαίδης ταυτίζεται με κοινωνικά και πολιτικά έργα. Ομως και αυτές οι ακουαρέλες του δεν είναι τόσο «αθώες», ούτε τόσο στατικές όσο δείχνουν. Γεννήθηκαν από πρωτογενή συναισθήματα που έχουν σχέση όχι μόνο με την ομορφιά, άγρια πολλές φορές, του τοπίου αλλά και με την ιδιαίτερη φύση των κατοίκων του. «Οι χαρακτηρισμοί “ιδιόρρυθμοι” και “τρελοί” που συνοδεύουν τους Κεφαλονίτες, ξεκινούν από την αίσθηση της ελευθερίας και του ασυμβίβαστου που τους διακρίνει».
Ενα εξίσου δυνατό «δίδαγμα μεγάλης ελευθερίας» πήρε και από τον Βύρωνα, διαβάζοντας τις επιστολές του, πολλές από τις οποίες γράφτηκαν στο μικρό σπίτι της Κεφαλονιάς. Ενός ανθρώπου που «συγκρούστηκε με την κοινωνική του τάξη και υποστήριξε τα εργατικά δικαιώματα. Δεν είναι τυχαίο ότι στην κηδεία του στην Αγγλία έκλαιγαν οι εργάτες, ενώ οι ευγενείς δεν πλησίασαν, στέλνοντας κενές τις άμαξές τους».
Ο Βύρωνας «έφτασε στην Κεφαλονιά παλεύοντας με την ιδεαλιστική του διάθεση, τη ρομαντική του φύση και την επαναστατική του ορμή. Ο τόπος τον γαληνεύει, αλλά τον κρατά και σε υπερδιέγερση και εγρήγορση. Προετοιμάζεται ψυχικά για τη μεγάλη κάθοδο και τη θυσία του στο Μεσολόγγι. Αυτούς τους μήνες καταλαβαίνει την αντιφατική εικόνα της επαναστατημένης Ελλάδας, τις αθλιότητες αλλά και τις ηρωικές προσπάθειες για απελευθέρωση. Γράφει στους ομοεθνείς του και τους παροτρύνει να μην εγκαταλείψουν τη χώρα μας. Αναφέρει: «Η Ελλάδα είναι τώρα αντιμέτωπη με τρεις λύσεις: να κατακτήσει την ελευθερία της, ή να γίνει κτήση των ηγεμόνων της Ευρώπης ή τούρκικη επαρχία».
Κατά την άποψη του Γ. Ψυχοπαίδη «οι περιγραφές του Βύρωνα για τα ελληνικά πράγματα δεν διαφέρουν και πολύ από αυτά που ζούμε σήμερα». Ισως, όμως, η ζωγραφική κάνει πάλι την υπέρβαση. «Οι ζωγραφικές αξίες, η αισθητική, το ύφος της έκθεσης έρχεται σαν βάλσαμο σε μια εποχή κατάμαυρη. Εχω την εντύπωση ότι τα έργα έγιναν με μια διάθεση φυγής από τα δυσάρεστα που μας περιβάλλουν», σύμφωνα με τον διευθυντή του μουσείου, Αγγελο Δεληβοριά.
* INFO: Κουμπάρη 1, τηλ.: 210-3671000. Μέχρι 25 Οκτωβρίου. Τετάρτη, Παρασκευή: 9.00-17.00, Πέμπτη, Σάββατο: 9.00-24.00, Κυριακή: 9.00-15.00. Τιμή εισιτηρίου 5 ευρώ, μειωμένο 3.
