Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς με τη γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη στον λόφο Καστά
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Η ανασκαφή στον τύμβο Καστά στην Αμφίπολη έχει εγείρει πλείστα ζητήματα. Οχι μόνον αρχαιολογικά, όπως για ποιον κατασκευάστηκε το μνημείο, από ποιον και πότε, αν έχει ή όχι συληθεί ή τι συμβολίζουν τα γλυπτά του. Αλλά και θέματα ανασκαφικής δεοντολογίας. Τα πρώτα ερωτήματα θα απαντηθούν με σαφήνεια στο μέλλον με την ολοκλήρωση της ανασκαφής. Τα ζητήματα ωστόσο δεοντολογίας για την αρχαιολογική έρευνα και το κύρος της διαδικασίας μπορούν να περιμένουν;
«Δεν κάνεις ανακοινώσεις πριν ολοκληρωθεί η ανασκαφή. Η δεοντολογία επιβάλλει: σκάβουμε, συντηρούμε, τελειώνουμε… και μετά γράφουμε την ανασκαφική έκθεση, όπου παραθέτουμε τα στοιχεία και τα συμπεράσματά μας. Μερικές φορές δεν καταγράφουμε καν συμπεράσματα, σημειώνοντας ότι θα διατυπωθούν την επόμενη περίοδο, με τη συνέχιση της ανασκαφής. Υπάρχουν περιπτώσεις ανασκαφικών έργων που κράτησαν δεκαετίες και πέρασαν από τον έναν ανασκαφέα στον επόμενο», μας λέει διακεκριμένη επιστήμων αρχαιολόγος, καθηγήτρια Πανεπιστημίου.
Γιατί η περίπτωση της Αμφίπολης, ωστόσο, εντάχθηκε στα νέα ήθη τηλεοπτικής μετάδοσης; Υπήρξε πολιτική εκμετάλλευση και σκοπιμότητα γύρω από την επικοινωνιακή διαχείριση της ανασκαφής και των ευρημάτων και τι ευθύνη έχει το υπουργείο Πολιτισμού;
Από τις 12 Αυγούστου, που επισκέφτηκε το μνημείο ο Αντώνης Σαμαράς, μέχρι σήμερα η Αμφίπολη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας κάνοντας τα περισσότερα πρωτοσέλιδα σε όλα τα έντυπα μέσα, παίζοντας (ως πρώτη ή δεύτερη είδηση) σε ραδιόφωνα και τηλεοπτικά κανάλια και ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο σε δημοσιεύσεις και διάρκεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ανασκαφική διαδικασία ενός σημαντικού, όπως όλα δείχνουν, μνημείου μετατράπηκε ξαφνικά σε θέμα-μαμούθ. Αυτή η δημοσιότητα ποιον προστάτευσε και ποιον ωφέλησε; Το μνημείο; Την ανασκαφική και διεπιστημονική ομάδα, της οποίας ηγείται η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, ή την κυβέρνηση που μέσω του πρωθυπουργού καλλιέργησε προσδοκίες για ένα μεγάλο εύρημα, ταυτισμένο μάλιστα με την ελληνικότητα της μακεδονικής γης; Εδωσε στον λαό μια ευχάριστη, επιτέλους, είδηση. Γιατί στην περίπτωση της Αμφίπολης δεν περίμεναν να προχωρήσει τουλάχιστον η ανασκαφή, να υπάρξει χρονολόγηση και ταύτιση στοιχείων και άρα ασφαλή αρχαιολογικά συμπεράσματα;
Η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, προϊσταμένη της ΚΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, και ο Μιχάλης Λεφαντζής, αρχιτέκτονας της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, έχουν χρονολογήσει το μνημείο με σαφήνεια στα τέλη του 4ου αιώνα και συγκεκριμένα μεταξύ του 325 και του 300 π.Χ. Με δηλώσεις της στη Δημόσια Τηλεόραση η κ. Περιστέρη, μάλιστα, μεταξύ άλλων είχε πει (23 Αυγούστου) ότι πρόκειται για έργο του Δεινοκράτη. «Ο περίβολος είναι του Δεινοκράτη. Χρονολογείται με απόλυτη ακρίβεια (και ο περίβολος και ο τάφος που βγαίνει τώρα και το λιοντάρι) στο 325 με 300 μ.Χ.». Στοιχεία που έτσι κι αλλιώς είχε δημοσιοποιήσει και τον περασμένο Μάρτιο, στην 27η αρχαιολογική επιστημονική συνάντηση.
Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, ακούστηκε μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση χρονολόγησης, μια υπόθεση εργασίας της Ολγας Παλαγγιά, καθηγήτριας Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τομείς ενδιαφερόντων την αρχαία γλυπτική, την εικονογραφία και την αρχαία Μακεδονία. Η κ. Παλαγγιά με αναφορές της, αρχικά στην εφημερίδα «Τα Νέα» (Μαίρη Αδαμοπούλου) και έπειτα με εκτενή συνέντευξή της στην εφημερίδα «Η Αυγή» (Πόλυ Κρημνιώτη) χρονολογεί το μνημείο στη ρωμαϊκή εποχή. Με λεπτομερή επιστημονικά στοιχεία και αξιοποιώντας τις ιστορικές πηγές λέει ξεκάθαρα ότι το ταφικό μνημείο είναι ρωμαϊκό και κατασκευάστηκε για τους πεσόντες στη μάχη των Φιλίππων.
Το 42 π.Χ. στους Φιλίππους συγκρούστηκαν δύο ισχυροί στρατοί. Από τη μια του Οκτάβιου Αυγούστου και του Μάρκου Αντώνιου (που νίκησαν) κι από την άλλη των δολοφόνων του Ιούλιου Καίσαρα, του Βρούτου και του Κάσσιου. Αναλύοντας την τυπολογία του μνημείου και τα έως τώρα ευρήματα η κ. Παλαγγιά παίρνει στους ώμους της το βάρος μιας νέας χρονολόγησης που, αν ισχύει, τινάζει τα πάντα στον αέρα.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς τι πρόκειται να συμβεί αν επιβεβαιωθεί μια τέτοια υπόθεση και αντί για Μακεδόνες βασιλείς, απόγονους και ναυάρχους αρχίσουν να «βγαίνουν» Ρωμαίοι στρατηγοί και στρατιώτες. Θα γελοιοποιηθούμε ή όχι διεθνώς;
Πέτρος Θέμελης
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αντέδρασε δύο φορές και με ανακοινώσεις του ζήτησε από την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού να προστατεύσει «την αρχαιολογική έρευνα και τους συναδέλφους που συμμετέχουν σε αυτή αλλά και το κύρος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας γενικότερα». Συμφωνεί μαζί του και ο Πέτρος Θέμελης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας, διευθυντής των ανασκαφών για την αναστύλωση της αρχαίας Μεσσήνης. «Αυτά τα μνημεία δεν σηκώνουν πολιτική εκμετάλλευση. Είναι ντροπή αυτό που συμβαίνει. Δίκιο έχει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων που διαμαρτύρεται. Δεν έπρεπε να βγουν όλες αυτές οι ανακοινώσεις».
Μανώλης Κορρές
«Οι νεότεροι συνάδελφοι βλέπουν να αναπτύσσεται μια νέα ηθική, μια μη δεοντολογία. Ούτε εμείς οι αρχαιολόγοι μπορούμε να ανακατευόμαστε στις δουλειές των άλλων. Η αδημονία δεν κάνει καλό. Επειδή το κοινό είναι άπληστο και αδηφάγο, δεν πρέπει να προχωράς διαρκώς σε ανακοινώσεις. Ολα αυτά επηρεάζουν ψυχικά τους ανθρώπους που έχουν αναλάβει την ανασκαφή. Είναι σαν να βγαίνεις και να ανακοινώνεις κάθε τρεις και λίγο την πορεία μιας εγχείρησης. Αυτή τη στιγμή, αν θέλουμε να βοηθήσουμε εκείνους που εργάζονται στην Αμφίπολη, πρέπει να τους αφήσουμε στην ησυχία τους», μας λέει ο Μανώλης Κορρές, καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μέλος της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως.
Αυτοί που διαφωνούν με την επικοινωνιακή τακτική του ΥΠΠΟ βρίσκονται ακόμα και μέσα στο υπουργείο. Χαμηλόφωνοι και διακριτικοί. Κι αυτό γιατί δεν θέλουν να προκαλέσουν στην παρούσα φάση επιπλοκές στην ανασκαφική πορεία και κυρίως στους συναδέλφους αρχαιολόγους, που πραγματικά κοπιάζουν κι αγωνιούν.
