Της Μικέλας Χαρτουλάρη

ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

«Σήμερα ξέρουμε ότι εάν θέλουμε να συζητήσουμε μυστικά ένα θέμα, μιλάμε από το κινητό μας και αμέσως το καταστρέφουμε για να μην μπορούν να μας ανιχνεύσουν. Ξέρουμε επίσης ότι από τη στιγμή που μπαίνουμε στο διαδίκτυο είναι πανεύκολο να γίνουμε αντικείμενα παρακολούθησης. Γι αυτό και οι ήρωές μου, οι “Κηπουροί”, από τους λίγους που θα επιβιώσουν μετά την πανδημία, δεν χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές. Εχουν άλλωστε συνείδηση της μοχθηρίας του “Σώματος Πτωμάτων” που προστατεύει την ηγεμονία της τεχνοκρατικής ελίτ στην κοινωνία. Ξέρουν ότι αυτό που βλέπεις, σε βλέπει κι αυτό. Με άλλα λόγια, αυτό που θέλω να πω και το έχει πει και ο Ουίλιαμ Γκίμπσον είναι ότι το μέλλον βρίσκεται ήδη εδώ».

Αυτό τόνισε στην «Εφ.Συν.», χαμογελώντας σατανικά πάνω από ένα φλιτζάνι ψευτοαμερικάνικου καφέ, η διάσημη και πολυβραβευμένη Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Ατγουντ, που επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα με πρόσκληση των εκδόσεων Ψυχογιός, της καναδικής πρεσβείας και του Μegaron Plus.

Αφορμή, η έκδοση του μυθιστορήματός της «Το τέλος του κόσμου» (μτφρ. Εφη Τσιρώνη) με το οποίο συμπληρώνονται τα μυθιστορήματα «Ορυξ και Κρέικ» (μτφρ. Εφη Τσιρώνη) και «Η χρονιά της πλημμύρας» (μτφρ. Μπελίκα Κουμπαρέλη), και κλείνει η δυστοπική τριλογία της για την εποχή μας, την οποία έγραφε τα 12 τελευταία χρόνια.

Ξεκίνησε πριν ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση, καθώς έβλεπε τις κοινωνικές διακρίσεις να βαθαίνουν και γνώριζε παράλληλα ότι σε κάποια εργαστήρια σχεδιάζεται το μέλλον των σύγχρονων κοινωνιών με τους κανόνες της γενετικής μηχανικής. Και έγραψε χίλιες εξακόσιες σελίδες για το πριν και το μετά της «Ανυδρης Πλημμύρας» στα «Συγκροτήματα» των οχυρωμένων πολυεθνικών, στις «Χαβούζες» των φτωχικών συνοικιών ή στο εργαστήριο υψηλής βιοτεχνολογίας «Ζαράδεισος», με τις περιπέτειες των γαλαζωπών «Κρεϊκανθρώπων» μετά την οικολογική καταστροφή, των «Κηπουρών του Θεού» που διδάσκουν την αγάπη για όλα τα πλάσματα και τους κινδύνους της τεχνολογίας, ή των ζωόμορφων «Γουρουνίσιων», με λαγούς που φωσφορίζουν, με «ρακουνάβια» και «λυκύνες», με λυρικές ή ανατριχιαστικές εικόνες Αποκάλυψης, με αφηγητές ή αφηγήτριες που χρησιμοποιούν τη γλώσσα της προφορικής αφήγησης όπως στη Γένεση ή σε ένα εναλλακτικό Ευαγγέλιο. Κι όμως, δεν πρόκειται για ένα έργο επιστημονικής φαντασίας. Η Ατγουντ ονομάζει αυτό το είδος «λογοτεχνία της εικασίας» (speculative fiction) και καλεί τον αναγνώστη όχι να θρηνήσει τον πολιτισμό που δύει αλλά να σκεφτεί το μέλλον του πλανήτη και τον πολιτισμό που ανατέλλει.

«Προσοχή όμως», μας έλεγε χθες. «Η τριλογία μου δεν δίνει καμιά συνταγή, δεν προτείνει διεξόδους. Είναι ένα σχόλιο για το ανθρώπινο είδος, για τους φόβους μας και τις επιθυμίες μας. Δεν είμαστε εμείς που αλλάζουμε τον πλανήτη. Τις ανατροπές τις προκαλούν οι κλιματικές αλλαγές και οι μεγάλες επιδημίες. Ομως εμείς συμβάλλουμε σ’ αυτό».

Στα 75 της η Μάργκαρετ Ατγουντ μοιάζει φρέσκια σαν 60άρα. Οταν τη συναντήσαμε στο ξενοδοχείο της, είχε επιστρέψει από μια εκδρομή με τον σύντροφό της, τον επίσης συγγραφέα Γκρέιμι Γκίμπσον, στο Ναύπλιο και στις Μυκήνες. Και πάντως δεν είχε την αυστηρή πόζα, το ειρωνικό ύφος και τον δηκτικό τόνο για τα οποία συχνά τη σχολιάζουν.

Γεννημένη στην Οτάβα, μεγαλωμένη μέχρι τα οκτώ της στα δάση του καναδικού Βορρά με γονείς επιστήμονες (ο πατέρας εντομολόγος και η μητέρα διατροφολόγος), η Ατγουντ σπούδασε αγγλική και γαλλική φιλολογία καθώς και φιλοσοφία στον Καναδά και στις ΗΠΑ (Χάρβαρντ). Και έγινε μία από τις πλέον παραγωγικές (και ουσιαστικές) συγγραφείς στην υφήλιο, έχοντας πλέον στο ενεργητικό της 17 ποιητικές συλλογές, 14 μυθιστορήματα, 9 συλλογές διηγημάτων, 6 παιδικά βιβλία, 3 σενάρια τηλεοπτικών σειρών, ακόμα και λιμπρέτα όπως το τραγούδι του Φρανκενστάιν (Frankenstein monster song) με τη ροκ μπάντα One ring Zero, και κόμικς ζωγραφισμένα από την ίδια για ένα περιοδικό με το ψευδώνυμο Μπαρτ Τζέραρντ!

Ανθρωπος με πολύ ανεπτυγμένη κοινωνική, πολιτική και οικολογική συνείδηση, φεμινίστρια πριν από την έξαρση του φεμινιστικού κινήματος, γράφει παράλληλα από τις αρχές του ’70, και συνεχίζει ακόμα, μαχητικά δοκιμιακά κείμενα και ένα πλήθος από λογοτεχνικές κριτικές και άρθρα πολεμικής. Οπως το περίφημο Γράμμα στην Αμερική, το 2003 (στο The Globe και στο Mail) που εγκαλούσε τις ΗΠΑ για το ηθικό τους χρέος με αφορμή την υπόθεση της εισβολής στο Ιράκ.

«Το πιο “πολιτικό” μου μυθιστόρημα είναι αυτό που τιμήθηκε με το βραβείο Μπούκερ, ο “Τυφλός δολοφόνος”» λέει. Είναι ένα εμπνευσμένο έργο που εκτυλίσσεται κυρίως τις δεκαετίες 1920-30 στον Καναδά, και περιγράφει κοινωνικές ανακατατάξεις που θυμίζουν έντονα τα όσα βιώνουμε στην Ελλάδα της κρίσης. Η Ατγουντ χαμογελά… Της επισημαίνω μια φράση της πρωταγωνίστριάς της, η οποία γίνεται συγγραφέας: «Κοιτάζω αυτά που έχω γράψει και καταλαβαίνω το λάθος, όχι γι’ αυτά που έγραψα, αλλά γι’ αυτά που παρέλειψα. Ο,τι λείπει έχει παρουσία, όπως και το φως όταν λείπει». Ναι, σχολιάζει όπως η αφηγήτριά της: «Δύο και δύο δεν κάνουν πάντα την αλήθεια».

* Απόψε στις 7 μ.μ. η βραβευμένη με Booker (2000) συγγραφέας θα συζητήσει με τον δημοσιογράφο Θανάση Λάλα για τις «Δυστοπίες και την ελληνική επιρροή πάνω σε αυτές» (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αίθουσα «Δημ. Μητρόπουλος», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus). Αύριο στις 7 μ.μ. ως επίτιμη διδάκτορας του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου (από το 2013) θα δώσει διάλεξη με θέμα «Η ιέρεια στο μπουκάλι: η ελληνική μυθολογία στη δουλειά μου» (στη μεγάλη αίθουσα του κεντρικού κτιρίου). Νωρίτερα (13.00) θα υπογράψει αντίτυπα των βιβλίων της στο Public της πλατείας Συντάγματος.