Επιμέλεια: Τάσος Τσακίρογλου

Η Καΐσα Εκις Εκμαν συνεργάζεται με την «Dagens Nyheter», την πρώτη σε κυκλοφορία καθημερινή εφημερίδα της Σουηδίας, και με τη φιλοαριστερή εφημερίδα «ETC». To 2014 τιμήθηκε στη χώρα της με το βραβείο Lars Johan Hierta για το βιβλίο της σχετικά με την Ελλάδα «Κλεμμένη Ανοιξη», το οποίο κυκλοφορεί στη χώρα μας την ερχόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Κέδρος. Ο τίτλος του είναι, όπως λέει η ίδια, παράφραση του κλασικού αριστουργήματος του Στρατή Τσίρκα «Χαμένη Ανοιξη». Η Εκμαν έρχεται διαρκώς στην Ελλάδα τα τελευταία τέσσερα χρόνια, μελετώντας τα αποτελέσματα της κρίσης, ενώ βίωσε από κοντά τις μάχες κατά των μνημονίων, συμμετέχοντας σχεδόν σε όλες τις μεγάλες διαδηλώσεις. Τη συνέντευξή της στην «Εφ.Συν.» μπορείτε να τη βρείτε στον σύνδεσμο http://archive.efsyn.gr/?p=225092. Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί τον επίλογο για την ελληνική έκδοση.

«Η κρίση που έγινε μόνιμη»

«Aν διαβάζει κάποιος εφημερίδα, θα έχει ήδη ενημερωθεί πως η κρίση έχει πλέον περάσει και πως η Ελλάδα εμφανίζει πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της για πρώτη φορά εδώ και πέντε χρόνια. Τώρα πια φαίνεται φως στο τούνελ, μας λένε τα ΜΜΕ της Ευρώπης και θεωρούν την ευρωκρίση παρελθόν. Προς το παρόν.

Αν, όμως, κοιτάξει κανείς την πραγματικότητα και ελέγξει τα νούμερα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Η ανεργία έχει φτάσει στο 30%, ενώ η ανεργία των νέων στο 60%. Εάν όντως ισχύει ότι η κρίση έχει περάσει, τότε οι Ελληνες φίλοι μου μάλλον ζουν σε μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα, μια κατάσταση όπου επικρατεί μόνιμη κρίση. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι ακόμη άνεργοι, ενώ αυτοί που έχουν δουλειά έχουν αναγκαστεί να αποδεχτούν μισθούς πολύ χαμηλότερους από αυτούς που έπαιρναν πριν από την κρίση, να θυσιάσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να ακυρώσουν τα σχέδιά τους για το μέλλον. Αν αυτό δεν είναι κρίση, τότε θα πρέπει να αναπροσαρμόσουμε την ιδέα που έχουμε για το τι είναι φυσιολογικό. Και αυτό ακριβώς είναι ο αντίκτυπος μιας κρίσης. Αφήνει σημάδια […].

[...]Το καλό με την κρίση είναι ότι καταστρέφει τις ψευδαισθήσεις μας. Οι οικονομικές συγκυρίες είναι σαν την παλίρροια. Οταν η οικονομική κατάσταση είναι ανθηρή, όλα μοιάζουν θετικά [...] Οταν όμως η παλίρροια «καθίσει» και έρθει η οικονομική ύφεση, τότε φαίνεται ότι όλα ήταν ένα οικοδόμημα από άμμο που σιγά σιγά λιώνει με το κύμα, αποκαλύπτοντας σκελετούς, ναυάγια, σκουπίδια, δωροδοκίες, συγκρούσεις συμφερόντων και ευτελή συναισθήματα. [...]

[...]Οσο πιο σοβαρή είναι μια κρίση, όσο περισσότερο «κάθεται» η παλίρροια, τόσο περισσότερα υπολείμματα αποκαλύπτονται. Αυτό ακριβώς έγινε και με την ευρωκρίση. Ολες οι όμορφες κουβέντες κόπηκαν μονομιάς. Από τη μία οι τράπεζες φώναζαν απελπισμένες ότι έπρεπε με κάθε κόστος να πάρουν πίσω τα δανεισμένα τους λεφτά, ακόμη κι αν έπρεπε να λιμοκτονήσει κόσμος, κι από την άλλη η καγκελάριος της Γερμανίας, Ανγκελα Μέρκελ, δήλωνε ότι για όλα φταίνε οι Νοτιοευρωπαίοι επειδή έπαιρναν περισσότερες ημέρες άδεια από τους υπόλοιπους. [...]

[...]Τώρα πια τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Αυτό που κρυβόταν πίσω από τις αοριστολογίες ήταν το ελεύθερο εμπόριο, η συμμετοχή στην Ε.Ε. και στο κοινό νόμισμα και μια Ευρώπη όπου μπόρεσαν να ανθήσουν οι εξαγωγικές χώρες του πυρήνα της Eυρωζώνης, χάρη στις διεφθαρμένες κυβερνήσεις της περιφέρειας. Η Νότια Ευρώπη έγινε αποδέκτης των δωροδοκιών της υπόλοιπης Ευρώπης. [...]

[...]Η κρίση καταστρέφει μεν τις ψευδαισθήσεις μας, όμως μπορεί να μας κάνει κυνικούς και να σκοτώσει την ελπίδα. Για εμάς, που παρακολουθούμε την πορεία εξέλιξης της κρίσης, είναι εμφανές ότι έχει μεγάλη σημασία να μπορείς να οργανωθείς γρήγορα όταν εκδηλώνεται μια κρίση. Μόνο τότε μπορεί να διατηρηθεί αναμμένη η φλόγα του αγώνα, προτού νιώσει ο κόσμος τον αντίκτυπο της κρίσης. Μόνο τότε υπάρχει ελπίδα. Οσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο ριζώνει η απαισιοδοξία. [...]

[...]Ο φασισμός και ο ναζισμός εμφανίζονται σε μια κοινωνία όταν η ελπίδα έχει αρχίσει να φθίνει. Ο κόσμος της Ελλάδας πάλεψε κατά της άρχουσας τάξης για δυο χρόνια χωρίς να λυγίσει, αλλά για πολλούς η οργή πήρε αρνητική τροπή. Αφού δεν μπόρεσαν να κατατροπώσουν τους ισχυρούς, κάποιοι άρχισαν να τα βάζουν με τους αδύναμους. Πρόκειται για μια σχεδόν μεταφυσική διοχέτευση οργής και κατανομής των ευθυνών: κάποιος πρέπει να πληρώσει. Οταν η εξουσία παύει να έχει πρόσωπο, το φταίξιμο πέφτει στους πρόσφυγες και στους μετανάστες.

Ο Τρότσκι αποκάλεσε το φασισμό «κίνημα της αντεπαναστατικής απελπισίας». Εγώ θα έλεγα ότι ο φασισμός είναι ένα κίνημα για τους «τρελαμένους από την κρίση μεσοαστούς» που ανήκουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Δεν είναι η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει κάποιος που καθορίζει το αν θα ενστερνιστεί το φασισμό, αλλά το γεγονός ότι βρίσκεται σε καθοδική πορεία σε σχέση με τη θέση που είχε πριν.[...]

Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το ιδεολογικό υπέδαφος. Ο φασισμός αναπτύσσεται σε κοινωνίες που είναι ήδη μολυσμένες από ρατσισμό, απέχθεια προς τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας και απολυταρχικά ιδεώδη ανδρισμού. Ομως, όπως έγραψε και ο Νίκος Πουλαντζάς, ο φασισμός είναι επίσης ένα «καθεστώς εξαίρεσης σε συνθήκες καπιταλισμού» που εφαρμόζεται όταν το κεφάλαιο δεν δύναται πλέον να επιδιώξει τα συμφέροντά του μέσω της αστικής δημοκρατίας.

Αυτό συμβαίνει όταν η σοσιαλδημοκρατία και η Δεξιά έχουν εξαλειφθεί ως φορείς πολιτικής εξουσίας και το κεφάλαιο έχει να επιλέξει μόνο ανάμεσα στο σοσιαλισμό και στο φασισμό, όπως έγινε και στη Γερμανία τη δεκαετία του ’30, όταν μέλη του γερμανικού κεφαλαίου, συν τοις άλλοις οι Thyssen και Krupp, κατέβαλλαν μεγάλα ποσά στον Χίτλερ για να κρατήσει σε απόσταση τους μπολσεβίκους.

Ο φασισμός γίνεται φορέας εξουσίας όταν το συμφέρον των οργισμένων ανθρώπων συμπίπτει με το συμφέρον του κεφαλαίου να επιδιώξει τα συμφέροντά του. Αυτή η κατάσταση δεν ισχύει στην Ελλάδα. Το κεφάλαιο προτιμά να διατηρεί στην εξουσία τα παραδοσιακά δεξιά κόμματα.

Το πρόβλημα του κράτους

Κατά την παραμονή μου στην Ελλάδα συνειδητοποίησα ότι η χώρα έχει ένα βάρος που θα συνεχίσει να δυσχεραίνει την κατάσταση, ανεξαρτήτως εάν υπερισχύει ο καπιταλισμός, ο σοσιαλισμός, η δικτατορία ή η τεχνοκρατία. Αυτό το βάρος είναι η έλλειψη λειτουργικότητας και διαφάνειας του κράτους. Αν δεν λειτουργούν οι κρατικοί θεσμοί, δεν παίζει και τόσο μεγάλο ρόλο το όνομα του συστήματος που κυριαρχεί. Αυτοί που θέλουν να κλέψουν θα κλέψουν, ασχέτως του καθεστώτος.

Η έλλειψη ενός λειτουργικού κράτους στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη του αναρχισμού και την αποστασιοποίηση πολλών ανθρώπων από το κράτος. Δυστυχώς, πιστεύω πως είναι αδύνατη η καταπολέμηση του παγκόσμιου κεφαλαίου χωρίς να γίνει χρήση του κράτους ως εργαλείου.

Η έκβαση της περίπτωσης του ΣΥΡΙΖΑ θα παίξει μεγάλο ρόλο για το μέλλον. Θα καταφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ να ανατρέψει το πολιτικό κλίμα που επικρατεί εδώ και πολύ καιρό και να δημιουργήσει κάτι νέο, ή οι παλιοί πολιτικοί που προσχωρούν στον ΣΥΡΙΖΑ θα κουβαλήσουν μαζί τους την παλιά πολιτική κουλτούρα, με αποτέλεσμα να συνεχιστούν οι πελατειακές σχέσεις και στο μέλλον; Μια ενδεχόμενη διακοπή των σχέσεων του ΣΥΡΙΖΑ με τα λαϊκά κινήματα θα έχει το ίδιο μοιραίο αποτέλεσμα. Τα λαϊκά κινήματα χωρίς κράτος γίνονται ανίσχυρα, ενώ ένα κράτος χωρίς λαϊκά κινήματα γίνεται αυταρχικό [...]».

Απρίλιος 2014