Της Ματούλας Κουστένη
Μπορεί την «Οπερα της Πεντάρας» να την ξέρουμε πια απ' έξω κι ανακατωτά, καθώς την έχουμε δει σε διάφορες εκδοχές, αλλά η συνεργασία του Κουρτ Βάιλ και του Μπέρτολτ Μπρεχτ δεν εξαντλήθηκε στο μυθικό αυτό έργο του 1928. Απόψε το βράδυ, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, δύο σχετικά άγνωστα στη χώρα μας έργα των δύο Γερμανών παρουσιάζονται σε ενιαία παράσταση: από τη μια το «Mahagonny Songspiel», που κριτικάρει βίαια τον καπιταλισμό κι αποτελεί την εκκίνηση της δημιουργικής τους συνεργασίας, κι από την άλλη το διδακτικό «Αυτός που λέει Ναι», στο οποίο ο Μπρεχτ πειραματίστηκε πριν από την αυτοεξορία που του επέβαλε η άνοδος του ναζισμού.
Σε ένα σκηνικό που στήθηκε με αληθινά μπάζα από μάντρα της Θεσσαλονίκης (το υπογράφει ο Γιάννης Κατρανίτσας) και διάθεση να βγάλει στην επιφάνεια την επαναστατική σκέψη -κυρίως- του Κουρτ Βάιλ, που τη γνωρίζουμε λιγότερο, ο Αλέξανδρος Ευκλείδης έστησε ακόμα μία τολμηρή παράσταση. Επιλέχθηκε, μάλιστα, από το Kurt Weill Foundation for Music, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη και χρηματοδοτεί μερικώς ανεβάσματα έργων του συνθέτη σε όλο τον κόσμο.
«Τα δύο αυτά έργα αποτελούν καρπούς μιας από τις πιο σπουδαίες συνεργασίες στην πορεία της τέχνης του 20ού αιώνα. Γράφτηκαν στο πλαίσιο μιας διπλής επαναστατικής διαδικασίας, τόσο καλλιτεχνικής όσο και πολιτικής, και αποτυπώνουν τη “θερμοκρασία” μιας εποχής που, μέσα σε μια γενικευμένη κρίση, αναζητούσε να επαναπροσδιορίσει τα όρια και τους στόχους της καλλιτεχνικής έκφρασης», αναφέρει ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης. «Το Μαχαγκόνι είναι μια πόλη φανταστική, μια ουτοπία του καπιταλισμού, όπου, όπως λέει και το έργο: «Ολα επιτρέπονται εκτός από το να μην έχεις χρήματα». Κυριαρχούν η ηδονή, η κατανάλωση, το έγκλημα, τα θανάσιμα αμαρτήματα που επιστρατεύονται για να φτάσουν όλοι στον στόχο τους. Στο τέλος η πόλη καταστρέφεται κάτω από το βάρος των κριμάτων της παραπέμποντας σε «θρησκευτικές» αναφορές».
Διαφορετικά, τόσο ως προς την πολιτική τους στόχευση όσο και ως προς τα καλλιτεχνικά τους μέσα, τα δύο κείμενα γράφτηκαν με τρία χρόνια διαφορά. Το «Mahagonny Songspiel» (1927) αποτελεί στην πραγματικότητα μια μίνι εκδοχή του έργου «Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι». «Είναι ένα έργο που, χωρίς ενδοιασμό, θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει “πρωτοποριακό”, καθώς πειραματίζεται με μια καινοτόμο μορφή μουσικού θεάτρου, που τότε για πρώτη φορά ζητούσε τη συμμετοχή του κοινού στην παράσταση», λέει ο Αλ. Ευκλείδης. «Οχι με την έννοια να συμμετάσχει στη δράση, αλλά με την ανάγκη να εμπλακεί ο θεατής και να επικοινωνήσει με το έργο. Τον απασχολούσε δηλαδή η συμμετοχή, η αίσθηση συλλογικότητας που εκείνη την εποχή ήταν κοινωνικό ζητούμενο».
Το «Αυτός που λέει Ναι» (Der Jasager, 1930), από την άλλη, σπάνια πια ανεβαίνει στη σκηνή. Αφορά την ιστορία ενός παιδιού που κάνει μαζί με τον δάσκαλό του ένα μεγάλο ταξίδι προκειμένου να εξασφαλίσει φάρμακα για την άρρωστη μητέρα του. «Θυμίζει λίγο ιαπωνική ταινία, ωστόσο, συνιστά από μέρους του Μπέρτολτ Μπρεχτ ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό πείραμα. Είναι κι αυτό ένα από τα «διδακτικά έργα» του (Lehrstücke). Ξεκινά από μια πολύ απλή όσο και ιδιοφυή ιδέα: ότι για να ριζοσπαστικοποιηθεί η καλλιτεχνική παραγωγή, δεν αρκεί να αλλάξει το έργο τέχνης, πρέπει να αλλάξει ο θεατής του. Το έργο αποδεικνύει τις δυνατότητες που μπορεί να έχει το θέατρο ως εργαλείο κοινωνικής μάθησης».
INFO: Απόψε κι αύριο στις 21.00 στην αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» στο κτίριο Μ2 του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Διεύθυνση Ορχήστρας: Βλαδίμηρος Συμεωνίδης. Τους ρόλους ερμηνεύουν: Α. Στυλιανάκη, Α. Καθαρίου, Χ. Κεχρής, Δ. Ναλμπάντης, Δ. Τσαντίνης, Κ. Κατσάρας, Αλ. Ευκλείδης. Τιμές: 16, 12 και 8€ (μαθητικά-φοιτητικά, άνεργοι)
