Της Παρής Σπίνου
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ενα χαμογελαστό, δεκάχρονο κοριτσάκι πλησιάζει τους ανυποψίαστους επισκέπτες στην είσοδο της Ρωμαϊκής Αγοράς και τους συστήνεται. «Με λένε Κατερίνα. Μπορώ να σας κάνω μια ερώτηση; Τι είναι για σας πρόοδος;». Οι περισσότεροι μένουν αποσβολωμένοι. «Είναι η ανάπτυξη», ψελλίζουν, «η σύγχρονη τεχνολογία», «να είσαι καλή μαθήτρια»… Κι άλλοι, πάλι με αμηχανία, ανταπαντούν: «Για εσένα τι είναι πρόοδος, παιδί μου;»…
Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο στην καρδιά της Αθήνας κρύβει μια έκπληξη: το έργο «This progress» του πρωτοποριακού Βρετανογερμανού καλλιτέχνη, βραβευμένου πέρυσι με Χρυσό Λιοντάρι στην Μπιενάλε της Βενετίας, Τίνο Σεγκάλ. Εργο δεν το λες, αλλά project που βασίζεται στην περιπατητική φιλοσοφική συζήτηση. Σε έναν τόπο που συνδέεται με τις αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας, της ανταλλαγής ιδεών αλλά και υλικών αγαθών, ο 38χρονος καλλιτέχνης ήρθε, με πρόσκληση του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, να καλλιεργήσει τον διάλογο και την επικοινωνία, να κεντρίσει τη σκέψη των επισκεπτών σε θέματα που αφορούν την κοινωνία, την Ιστορία, αλλά και τους προσωπικούς στόχους τους.
Το «Τhis progress» έχει τις ρίζες του στις διαλεκτικές πρακτικές της αρχαίας φιλοσοφίας και βασίζεται στη συνομιλία. Εχει στόχο ο επισκέπτης να βιώσει και τον εξελικτικό κύκλο της ζωής μέσω των γενεών που αντιπροσωπεύουν τέσσερις «ερμηνευτές», τους οποίους συναντά διαδοχικά: ένα παιδί, έναν έφηβο, έναν νεαρό ενήλικα και έναν ηλικιωμένο.
Ετσι κι εγώ χθες το μεσημέρι διένυσα τη Ρωμαϊκή Αγορά και ένιωσα σαν σκυτάλη που περνάει από τέσσερα άγνωστα, αλλά φιλικά άτομα, τα οποία επιχειρούσαν κάτω από τον καυτό ήλιο να εκμαιεύσουν τις ιδέες μου για την πρόοδο, την ηθική, την επαγγελματική δεοντολογία αλλά και τη… ΝΕΡΙΤ. «Γιατί δείχνει επαναλήψεις παλιών ποδοσφαιρικών αγώνων;», με ρώτησε ένας συμπαθέστατος νεαρός. Η αλήθεια είναι ότι κάποια στιγμή ένιωσα να ασφυκτιώ, άσε που δεν μπορούσα να απολαύσω και τα αρχαία. Ωσπου ο τελευταίος, ο πιο ώριμος ηλικιακά «ερμηνευτής» με αντάμειψε με μια προσωπική ιστορία: πώς ένα ατυχές γεγονός, μια ασθένεια, του έφερε τύχη καθώς στάθηκε αιτία να γνωρίσει τη γυναίκα του με την οποία είναι μαζί για 33 χρόνια!
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Το ΝΕΟΝ μετά τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη επιχειρεί να ενεργοποιήσει ακόμα έναν δημόσιο χώρο, φέρνοντας στην Αθήνα έναν καλλιτέχνη που σήμερα βρίσκεται στην αιχμή της εικαστικής πρωτοπορίας και της επικαιρότητας. Ο Σεγκάλ δείχνει για πρώτη φορά σε εξωτερικό χώρο το συγκεκριμένο project, που είχε παρουσιαστεί το 2010 στο Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης και πέρυσι στο Πεκίνο (Ullens Center) κάνοντας κοινό και ειδικούς να παραμιλούν γι’ αυτή τη ριζοσπαστική πρόταση, έξω από τις συμβάσεις της σύγχρονης τέχνης. Ενα άυλο έργο, που δεν περιλαμβάνει ζωγραφική, γλυπτική, εικόνα, που δεν θα βιντεοσκοπηθεί, δεν θα πωληθεί, δεν θα το αποκτήσει κάποιο μουσείο ή συλλέκτης. Βασίζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων. Αρχίζει με κάποια «κατασκευασμένη κατάσταση» (constructed situation), όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει, και εξελίσσεται σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, διαφορετική κάθε φορά και μοναδική όπως αυτός που τη βιώνει.
Για πρώτη φορά ο Τίνο Σεγκάλ συνδέει το «Τhis progress» και με ένα άλλο έργο, που είχε δείξει το 2012 στην Documenta στη Γερμανία και τώρα φιλοξενείται σε εσωτερικό χώρο, κοντά στη Ρωμαϊκή Αγορά, στην οδό Μάρκου Αυρηλίου. Πρόκειται για το «This variation», που επίσης βασίζεται στη βιωματική εμπειρία και ενεργοποιεί τις αισθήσεις και τα συναισθήματα του επισκέπτη. Σε ένα δωμάτιο βυθισμένο στο απόλυτο σκοτάδι ακούγεται ένα χαρούμενο ποπ τραγούδι. Οταν περάσεις «ψηλαφώντας» την πόρτα, νιώθεις ένα χέρι να σε αγγίζει απαλά και να σε οδηγεί στο κέντρο της αίθουσας. Κάποια στιγμή τα φώτα ανοίγουν αμυδρά και βλέπεις ότι βρίσκεσαι περιτριγυρισμένος από 15 νεαρά άτομα που τραγουδούν και χορεύουν.
Για τη συγκεκριμένη δουλειά o Ασαντ Ράζα, παραγωγός του Σεγκάλ, επέλεξε επαγγελματίες ερμηνευτές. Αντιθέτως, στη Ρωμαϊκή Αγορά όλοι είναι ερασιτέχνες: μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, συνταξιούχοι, συνολικά 150 άτομα εναλλάσσονται ανά τετράωρο, από τις οκτώ το πρωί μέχρι τις οκτώ το βράδυ.
Πώς έγινε η επιλογή; «Θέλαμε να έχουν ιδέες, κυρίως όμως διάθεση να επικοινωνήσουν. Ασφαλώς να γνωρίζουν και αγγλικά για να συνομιλούν με τους τουρίστες», μας εξηγεί η Ελίνα Κοντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ. «Αρχικά απευθυνθήκαμε σε μια ομάδα φίλων, που σταδιακά διευρύνθηκε». Οσο για τα παιδιά, καθένα συμμετέχει μία φορά την εβδομάδα, όπως μας είπαν τα ίδια. Ο διευθυντής του σχολείου, άλλωστε, έκανε ανοιχτή πρόσκληση και έδωσε την τελική άδεια.
Μέσα από αυτόν τον συνδυασμό περιπάτου και φιλοσοφίας οι επιδιώξεις είναι διαφορετικές. Τα παιδιά, ας πούμε, έχουν βάλει στοίχημα να πείσουν τους Κινέζους τουρίστες να μιλήσουν, που είναι -σε αντίθεση με τους Ιάπωνες- πολύ φειδωλοί. «Με κέντρισε ιδιαίτερα το εγχείρημα, όχι το ότι θα έχω ένα έξτρα εισόδημα», μας είπε ένας φοιτητής, ενώ μια κοπέλα τόνισε: «Κι εμείς κερδίζουμε και οι άλλοι γιατί τελικά η όλη διαδικασία μάς κάνει να σκεφτούμε για τον εαυτό μας».
Περιζήτητος και ντροπαλός
Μη νομίζετε ότι ο περιζήτητος Σεγκάλ, που γεννήθηκε στην Αγγλία από Ινδό πατέρα και Γερμανίδα μητέρα -έδρα του είναι το Βερολίνο- έχει «ύφος». Αντιθέτως, φαίνεται ντροπαλός. «Αισθάνομαι προνομιούχος, που έχω τη δυνατότητα να παρουσιάσω τη δουλειά μου σ’ αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο. Είναι εκπληκτικό να βρίσκομαι σε αυτόν τον τόπο που συνδέεται με τη φιλοσοφική πρακτική», μας είπε σε χθεσινή συνάντηση. «Η Ρωμαϊκή Αγορά είναι το πιο διεθνές μουσείο». Τόνισε επίσης πως «με το έργο δεν θέλω να προβάλω τον εαυτό μου, αλλά τους άλλους. Επιθυμώ η διαδικασία να λειτουργεί σαν καθρέφτης, ώστε οι επισκέπτες να σκέπτονται σταδιακά σαν παιδιά, έφηβοι, ενήλικες και μεσήλικες».
* INFO: Μέχρι 28 Οκτωβρίου. Ρωμαϊκή Αγορά (8.00-20.00). Μάρκου Αυρηλίου 5 και Λυσίου (16.00-22.00).
