Της Βασιλικής Τζεβελέκου
«Η απόσυρση της κεφαλής του Ερμή που επρόκειτο να δημοπρατηθεί (σ.σ. σήμερα στο Λονδίνο) είναι μεγάλη επιτυχία για εμάς. Την Τρίτη μάς ειδοποίησαν από τον Οίκο Bonhams ότι το αντικείμενο αποσύρεται, όπως είχαμε ζητήσει», μας λέει η Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού, που έχει κατορθώσει να φέρει εις πέρας τον επαναπατρισμό πολύτιμων αντικειμένων από μεγάλα μουσεία, οίκους δημοπρασιών κ.α. «Δεν είναι το μοναδικό αντικείμενο που έχουμε εντοπίσει σε δημοπρασίες του εξωτερικού. Σύντομα θα προχωρήσουμε και σε άλλες δημοσιοποιήσεις».
Η συγκεκριμένη υπόθεση «έτρεξε» με τάχιστους ρυθμούς. Η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης κινητοποιήθηκε από την πρώτη ημέρα (10 Σεπτεμβρίου) που αναρτήθηκε ηλεκτρονικά ο κατάλογος της δημοπρασίας Αρχαιοτήτων του Οίκου Bonhams. Επικοινώνησε μαζί τους και ζήτησε περισσότερα στοιχεία. Η κεφαλή του Ερμή, με τιμή εκκίνησης 12 έως 19 χιλιάδες ευρώ, περιέχεται σε κατασχεθέν φωτογραφικό υλικό από το αρχείο μιας παλιάς υπόθεσης, αυτής του γνωστού Ιταλού αρχαιοκάπηλου Τζιανφράνκο Μπεκίνα, ο οποίος ήδη έχει καταδικαστεί για παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων.
Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης προχώρησε σε έρευνα και συλλογή στοιχείων, τεκμηριώνοντας ότι το αντικείμενο έχει εξαχθεί παρανόμως από την Ελλάδα. «Ζητήσαμε την άμεση απόσυρση με την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματος». μας λέει η κ. Χούλια-Καπελώνη. Και προσθέτει. «Ευτυχώς είχαμε άμεσα αποτελέσματα. Οταν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία οι οίκοι πείθονται». Επιπλέον για πρώτη φορά ο Οίκος Bonhams παρέπεμψε τον φερόμενο ως κάτοχο του Ερμή σε απευθείας επικοινωνία με το Ελληνικό Δημόσιο.
Θυμίζουμε ότι ο βρετανικός Οίκος Bonhams το 2010 επρόκειτο να βγάλει στο σφυρί τέσσερα ρωμαϊκά γλυπτά από το αρχείο Σάιμς – Μιχαηλίδης προερχόμενα από παράνομη ανασκαφή. Τότε με παρέμβαση του αρχαιολόγου, διδάκτορα του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ Χρήστου Τσιρόγιαννη, εντοπίστηκαν και τελικά αποσύρθηκαν.
Σε ερώτησή μας, σχετικά με δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών που κάνουν λόγο για αρχαία μακεδονικά νομίσματα της εποχής του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου, τα οποία πρόκειται να δημοπρατηθούν από γερμανικό οίκο, η κ. Χούλια-Καπελώνη απαντησε: »ενημερωνόμαστε διαρκώς και παρακολουθούμε το θέμα. Ωστόσο τα νομίσματα είναι τα πιο δύσκολα αντικείμενα όσον αφορά την εξακρίβωση των στοιχείων τους. Ηταν αντικείμενα συναλλαγής και κυκλοφορούσαν ευρέως στις αποικίες, οπότε δεν είναι εύκολο να αποδείξεις ότι εξήχθησαν παράνομα».
Θυμίζουμε ότι ο ρόλος της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας των Πολιτιστικών Αγαθών είναι η προστασία των πολιτιστικών αγαθών και η καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας. Αναζητά και τεκμηριώνει την προέλευση κινητών μνημείων τα οποία είναι προϊόντα κλοπής, υπεξαίρεσης, παράνομης ανασκαφής ή ανέλκυσης (από τον βυθό θάλασσας, λίμνης) κι έχουν διακινηθεί παράνομα στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό.
Παρά την επιτυχημένη δράση της η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας των Πολιτιστικών Αγαθών υποβαθμίζεται σε Τμήμα με την εφαρμογή του νέου Οργανισμού του υπουργείου Πολιτισμού (ξεκινάει στις 29 Οκτωβρίου). Θα ενταχθεί στη διεύθυνση Αρχείου Μνημείου. ΟΙ εργαζόμενοι έχουν καταγγείλει το γεγονός, αν και προς το παρόν δεν έχει γίνει γνωστό πώς ακριβώς θα λειτουργεί, αν συρρικνωθεί, κ.λπ.. Αν δεν υπήρχε η συγκεκριμένη Διεύθυνση δεν θα μπορούσε να φιγουράρει περιχαρής ο Αντώνης Σαμαράς πριν από λίγες εβδομάδες, παραλαμβάνοντας το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 12ου αιώνα που επαναπατρίστηκε από το αμερικανικό Μουσείο Π. Γκετί. Ούτε ο υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας θα παραλάμβανε τις δέκα χιλιάδες αρχαιότητες (κυρίως όστρακα, κομμάτια αγγείων της νεολιθικής περιόδου, εργαλεία) ευρήματα παράνομων ανασκαφών των ναζιστικών στρατευμάτων που μας τα επέστρεψε το γερμανικό μουσείο Pfahlbaumuseum. Μήπως πρέπει να δει ξανά το γεγονός ο κ. Τασούλας μιας κι έχει επιδείξει μέχρι τώρα ιδιαίτερη ευαισθησία σε ζητήματα πολιτιστικών αγαθών;
