ΠΑΡΙΣΙ Της Ηρας Φελουκατζή

Niki de Saint Phalle en train de viser
1972
© Peter Whitehead

Πολιτιστικό γεγονός στο Παρίσι είναι η μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων της Νίκι ντε Σεντ Φαλ (1930–2002), που παρουσιάζει το Μουσείο Γκραν Παλέ προβάλλοντας μια καλλιτέχνιδα που σημάδεψε τις εικαστικές τέχνες στον 20ό αιώνα με την πλούσια και πολύμορφη δημιουργία της. Η Γαλλοαμερικανίδα ζωγράφος εκφράστηκε με δύναμη, πάθος, τόλμη και πρόκληση απέναντι στο κατεστημένο, προσφέροντας ένα εκπληκτικό μωσαϊκό πρωτοποριακών έργων που φέρνουν τη σφραγίδα της ευαισθησίας της και της αντικομφορμιστικής της ιδεολογίας. Η χαρισματικότητα και το επικοινωνιακό της ταλέντο τής πρόσφεραν την ακτινοβολία μιας «σούπερ σταρ» στον διεθνή καλλιτεχνικό χώρο.

Στην έκθεση παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά και θεματικές ενότητες, σε έκταση 2.000 τ.μ., πάνω από 200 έργα της Νίκι ντε Σεντ Φαλ. Σε κάθε τμήμα γιγάντιες οθόνες προβάλλουν βίντεο με επεξηγηματικές αναφορές από την ίδια την καλλιτέχνιδα για την εργασία της, ή φιλμ που δείχνουν πώς δημιουργούσε ένα έργο. Πολυάριθμα ντοκουμέντα, αρχιτεκτονικές μακέτες για κατασκευές, φωτογραφίες από τη μνημειώδη γλυπτική της για πάρκα και δημόσιους χώρους δείχνουν την ποικιλία και τον πλούτο του έργου της.

La Promenade du dimanche
1971
© 2014 Niki Charitable Art Foundation, All rights reserved / Photo : Christian Baur

Πέρα από τα πασίγνωστα έργα της Νίκι ντε Σεντ Φαλ, δηλαδή τις πληθωρικές της γιγαντογυναίκες που μοιάζουν σαν θεές του ερωτισμού και της γονιμότητας, η έκθεση επιδιώκει να προβάλει πολυάριθμα έργα που εκφράζουν ευρύτερα την ιδεολογία της. Τον φεμινισμό, την άποψη ότι μια μητριαρχική κοινωνία θα ήταν καλύτερη από τη φαλλοκρατία, τη στράτευσή της κατά του AIDS, τους αγώνες της κατά του ρατσισμού, των αποκλεισμών, της καταπίεσης, του μακαρθισμού, της αστυνόμευσης, του μιλιταρισμού, της βίας.

Από τις «σέξι» γυναικείες φιγούρες η Νίκι περνάει σε γλυπτά που δίνουν μια καρικατούρα του θηλυκού. Σατιρίζει τα γυναικεία πρότυπα, τη νύφη, τη σύζυγο, τη μητέρα. Μας δείχνει τις «desperate housewives», τις απελπισμένες νοικοκυρές που χρησιμοποιούν το σεξ, τον γάμο, την οικογένεια, τη μητρότητα για να επιβάλουν την εξουσία τους στην πατριαρχική κοινωνία και στο κοινωνικό κατεστημένο.

Les Trois Grâces
1995-2003
© 2014 Niki Charitable Art Foundation, All rights reserved / Photo : Philippe Cousin

Ιδιαίτερη προβολή δίνει το Μουσείο Γκραν Παλέ στα περίφημα έργα της Σεντ Φαλ «Πυροβολισμοί». Η καλλιτέχνις και οι φίλοι της στοχεύουν με καραμπίνα πίνακες που απεικονίζουν συμβολικές φιγούρες, όπως ο πατέρας «πατριάρχης». Οι σφαίρες τρυπάνε τον στόχο σε καίρια σημεία από όπου ξεχύνεται κόκκινη ή μαύρη μπογιά. Είναι έργα που δείχνουν οργή, πόνο, εξέγερση. Εκφράζουν την κραυγή της καλλιτέχνιδος και την καταγγελία της για τη βία της σύγχρονης κοινωνίας. Τα έργα αυτά, της περιόδου 1961–1973, έχουν χαρακτήρα πρόκλησης κατά των παντοειδών εξουσιών (πολιτικών, εκκλησιαστικών κ.ά.).

Ζωγράφος, γλύπτρια, σχεδιάστρια, δημιουργός εικαστικών κατασκευών και χάπενινγκ ή πειραματικών κινηματογραφικών έργων, η Νίκι ντε Σεντ Φαλ γεννήθηκε στη Γαλλία σε εύπορη οικογένεια, αλλά μεγάλωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και πέρασε τη ζωή της ταξιδεύοντας ανάμεσα στις δύο χώρες. Στα νεανικά της χρόνια ξεκίνησε μια εντυπωσιακή καριέρα ως μανεκέν, φωτομοντέλο, ηθοποιός. Κυριαρχούσε στα πρωτοσέλιδα των περιοδικών και στα κοσμικά χρονικά, που την πρόβαλλαν σαν γκλάμουρους βεντέτα.

La Tempérance
1985
© BPK, Berlin, Dist. RMN-Grand Palais / Michael Herling / Aline Gwose

Ο εσωτερικός της κόσμος, όμως, ήταν σημαδεμένος από ψυχικά τραύματα. Ο τραπεζίτης πατέρας της την είχε βιάσει σε ηλικία 11 ετών. Το 1949, σε ηλικία 19 ετών, παντρεύτηκε με τον Αμερικανό ποιητή και συγγραφέα Χάρι Μάθιους, για να δραπετεύσει από τον οικογενειακό κλοιό. Στα 23 της χρόνια υποβάλλεται σε μια σειρά από ηλεκτροσόκ για «σχιζοφρένεια» και βαριά «νευρική κατάπτωση». Στην κλινική όπου νοσηλεύεται αρχίζει να ζωγραφίζει. Ρίχνεται με πάθος στη νέα αυτή δραστηριότητα, που την απορροφά ολότελα, κάνοντάς τη να εγκαταλείψει μια πολλά υποσχόμενη καριέρα ηθοποιού.

Αυτοδίδακτη στις εικαστικές τέχνες, εμπνεύστηκε από τον Γκαουντί, τον Ζαν Ντιμπιφέ, τον Τζάκσον Πόλοκ και δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 ένα μοναδικό έργο που ξεχωρίζει από όλες τις τάσεις και τα κινήματα της εποχής. Ξεκινάει με τη διερεύνηση θεμάτων και μύθων που την ακολουθούν σε όλη της την καλλιτεχνική διαδρομή. Τα νεανικά έργα της έχουν χαρακτήρα χαρούμενο, χιουμοριστικό, τα γλυπτά της φέρνουν ζωηρόχρωμα σχέδια. Η τέχνη της εμπλουτίζεται προοδευτικά με πολύμορφα και μνημειώδη έργα.

Το 1960 η Νίκι ντε Σεντ Φαλ χωρίζει με τον Χάρι Μάθιους και εγκαθίσταται στη Γαλλία με τον σύντροφό της, τον διάσημο Ελβετό γλύπτη Ζαν Τινγκελί. Το καλλιτεχνικό ζευγάρι εκφράζεται με πολυάριθμα έργα. Η Νίκι συνδέεται με την ομάδα των νεορεαλιστών και των Αμερικανών ντανταϊστών. Δημιουργεί γλυπτά για μεγάλες διεθνείς εκθέσεις και εκδηλώσεις, παρουσιάζει αρχιτεκτονικά σχέδια, μνημειώδεις κατασκευές σε πολλές χώρες. Το 1980 λανσάρει μια σειρά από κοσμήματα, αξεσουάρ, αντικείμενα τέχνης, έπιπλα και κατασκευές για σπίτια παιδιών. Αποκτά διεθνή αναγνώριση και επιβάλλεται ως μια μεγάλη μορφή της πρωτοποριακής τέχνης, ηγερία του φεμινισμού και της προοδευτικής ιδεολογίας.

Υστερα από 20 χρόνια, η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων της Νίκι ντε Σεντ Φαλ στο Παρίσι μάς δίνει ένα εκπληκτικό πανόραμα της δημιουργίας μιας απαράμιλλης καλλιτέχνιδος, που συνάρπασε με την προσωπικότητά της και με το γιγάντιο έργο της.

*Info: Διάρκεια μέχρι 2 Φεβρουαρίου

www.ira-feloukatzi.fr