Του Γιώργου Σταματόπουλου
Πίνακας του Τζον Ουίλιαμ Γκόντγουορντ
Κομπάζουν πολλοί, φιλελεύθεροι, μεταμοντέρνοι και λοιποί συγγενείς τους (πολιτικοί και δημοσιογράφοι κυρίως) ότι στη χώρα μας επικρατεί η ελευθερία του λόγου και άρα η ελευθερία του Τύπου. Διαφωνώ. Παντού, σε εφημερίδες, ραδιόφωνα, τηλεόραση, internet οι εργαζόμενοι είτε είναι πειθήνιοι και υπάκουοι στην κυβερνητική και γενικότερα στη συστημική προπαγάνδα (εξωραϊσμός του πολιτικού συστήματος που ευαγγελίζεται τις ίσες ευκαιρίες και την ελευθερία – αυτονόμηση της αγοράς) είτε αναγκάζονται να αυτολογοκριθούν για να μη χάσουν τη θέση τους ή για να μην υποστούν μια δυσμενή μετάθεση ή… Εξακολουθούν να εκφράζονται ελεύθερα, με τολμηρή και ριζοσπαστική φωνή αρκετοί δημοσιογράφοι σε όλα -σχεδόν- τα μέσα. Κι εμείς σε τούτη την εφημερίδα είμαστε ελεύθεροι να εκφραστούμε όσο κριτικά θέλουμε εναντίον οιασδήποτε μορφής εξουσίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υπάρχει ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα ή, έστω, η θεωρούμενη ως υπάρχουσα δεν είναι επικίνδυνη για το πολιτικό σύστημα και για την κυβέρνηση· ούτε καν οχληρή. Η εξήγηση είναι απλή: το μήνυμα της εφημερίδας και των μεμονωμένων ριζοσπαστών σε όλα τα μέσα δεν μπορεί να προσεγγίσει περισσότερους από λίγες χιλιάδες ανθρώπους. Οσο πειστικά και συνταρακτικά κι αν είναι αυτά που γράφονται δεν έχουν καμιά λυσιτέλεια εάν δεν έχουν χρήμα να διακινηθούν και να φτάσουν, μέσω της διαφήμισης και της TV, στα υπόλοιπα εκατομμύρια των κατοίκων της χώρας και -δυνάμει- της Ευρώπης. Ας υποθέσουμε ότι βρίσκαμε τα ποσά για μια τεράστια διακίνηση της εφημερίδας. Θα μας έλειπε και πάλι η πλήρης ενημέρωση για το τι συμβαίνει στη χώρα και τον κόσμο και τι κάνει η κυβέρνησή μας ακριβώς στο εσωτερικό αλλά και στο ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, διότι οι υπεύθυνοι θα αρνούνταν να δώσουν τις κρίσιμες, ζωτικές πληροφορίες.
Από τη μια έλλειψη χρημάτων, από την άλλη έλλειψη πληροφόρησης, άρα το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου είναι μια ωραία ψευδαίσθηση, ένας ελκυστικότατος, δημοκρατικότατος όρος. Και, άρα, πέρα βρέχει. Για τους αφελείς όμως (και τους μονόχνοτους) ελευθεριαζόμαστε ασυστόλως, έως προκλητικά.
Υπάρχουν εξαιρετικές αποκαλυπτικές στιγμές στη δημοσιογραφία, επειδή όμως οι πολλοί κεκόρηνται όκωσπερ κτήνεα δεν προλαβαίνουν να αναχαράξουν ώστε να αρχίσει η διαδικασία της πέψης, συγγνώμη, της κριτικής.
Υπάρχουν εστίες ελεύθερης διακίνησης ιδεών, πυρήνες αμφισβήτησης, κριτικής και αντίστασης, εδώ αλλά και στην περιφέρεια, δυστυχώς όμως δεν έχουν ικανή εθνική εμβέλεια· απευθύνονται σε λίγους, που και αυτό δεν μειώνει την τεράστια προσφορά τους. Επίσης υποψία μόνο ανεξαρτησίας υπάρχει στην καλωδιακή τηλεόραση ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (και μπόλικη πνευματική αχλύς στα τελευταία). Ενας γελοιότροπος αέρας εκσυγχρονισμού που άρχισε να πνέει στη χώρα, κουβαλώντας, όμως, όλους τους ιούς του αμερικανισμού (ο μαλάκας και ο φτωχός είναι υπεύθυνοι γι' αυτό που είναι), από την εποχή Σημίτη (κυρίως) κι εντεύθεν έχει αλώσει εντελώς την ελευθερία του Τύπου, σχεδόν την έχει εξευτελίσει. Οι αποκαλύψεις ήσαν επιλεκτικές, διατεταγμένες, ακόμη και από τα πιο ριζοσπαστικά μέσα. Οταν μιλάμε για ελευθερία του Τύπου (για δημοκρατία, δικαιοσύνη και λοιπά) οφείλουμε να είμαστε σοβαροί και προσεκτικοί, τουλάχιστον όχι τόσο αφελείς όσο είναι οι πλείστοι.
Ο πλουραλισμός στον Τύπο είναι ισχνός, ανύπαρκτος· η σύγκρουση ιδεών είναι ατροφική· ο κρατικός μηχανισμός παραμένει αλώβητος και ατιμώρητος, μυστικός εν πολλοίς για τους πολλούς. Είναι πολλοί που ντρέπονται για τα έργα και τις ημέρες τούτης της κυβέρνησης, δεν μπορούν, όμως, να κάνουν κάτι δραστικό· εξοργίζονται μεν, αλλά η οργή ξεσπά στους τοίχους των καφενείων ή στην τσίκνα της ταβέρνας (για όσους μπορούν να επισκέπτονται ακόμη τέτοια μέρη· οι άλλοι τρώγονται με τα ρούχα τους).
Η κατακλείς από το βιβλίο «Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας» του Χάουαρντ Ζιν, εκδόσεις Εξάρχεια: «Εμείς οι πολίτες επιθυμούμε την ελευθερία της έκφρασης για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή είναι θεμελιώδης για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για να είσαι άνθρωπος, ανεξάρτητος, για τον αυτοσεβασμό σου, για να παίζεις ρόλο στην κοινωνία και για να είσαι ζωντανός. Δεύτερον, επειδή τη χρειαζόμαστε διακαώς για να μας βοηθήσει ν' αλλάξουμε τον κόσμο και να φέρουμε την ειρήνη και τη δικαιοσύνη».
Αξιες σεβασμού οι επιθυμίες· αν γίνονταν και πραγματικότητα… Είπε ο πρωθυπουργός: «Βήμα βήμα ανακτάμε την αξιοπρέπεια και την ανεξαρτησία», τα είχαμε χάσει δηλαδή αλλά άλλα μας έλεγαν…
