ECHO BRIDGE ENTERTAINMENT
«Να με λέτε Ηλία. Ηλία με έλεγε η μάνα μου. Θυμώνω όταν οι Αμερικανοί με λένε Ελία», έλεγε ο Καζάν, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες στο παγκόσμιο σινεμά. Μετέτρεψε το επίθετό του από Καζαντζόγλου, γύρισε το ένα αριστούργημα μετά το άλλο, ίδρυσε μαζί με τον Λι Στράσμπεργκ (1948) το περίφημο Actor’s Studio στη Νέα Υόρκη, ανέδειξε ηθοποιούς σε σταρ πρώτου μεγέθους κι αμαύρωσε το όνομά του το 1952. Τη χρονιά που κατέδωσε τους συντρόφους του από το Αμερικάνικο Κομμουνιστικό Κόμμα στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Υποθέσεων του γερουσιαστή ΜακΚά- ρθι. Και πολλούς από αυτούς τους κατέστρεψε, επιβιώνοντας ωστόσο ο ίδιος και συνεχίζοντας την παραγωγή των αριστουργημάτων του.
Από αύριο και έως τις 19 Οκτωβρίου η Ταινιοθήκη της Ελλάδος διοργανώνει το αφιέρωμα «Αναφορά στον Ηλία Καζάν / Report to Elia Kazan». Μια ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε την πορεία αυτού «του μέγα σκηνοθέτη και μικρού ανθρώπου», όπως έχει γράψει ο Ροβήρος Μανθούλης, καθώς η προδοσία του δεν ξεχάστηκε ποτέ. Απλώς από άλλους συγχωρέθηκε κι από άλλους όχι. Οταν το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία βράβευσε τον 90χρονο τότε Ηλία Καζάν για το σύνολο του έργου του, ήταν ενδεικτική αυτή η στάση. Πολλοί σηκώθηκαν και τον χειροκροτούσαν όρθιοι, άλλοι παρέμειναν παγωμένοι στις θέσεις τους και ο Μάρτιν Σκορτσέζε «χάθηκε» βουρκωμένος στην αγκαλιά του καθώς του έδωσε το τιμητικό βραβείο μαζί με τον Ρόμπερτ ντε Νίρο, πρωταγωνιστή της τελευταίας ταινίας του «Ο τελευταίος μεγιστάνας» (1976).
Ο Καζάν γεννήθηκε στην Καισάρεια (7 Σεπτεμβρίου 1909 – 28 Σεπτεμβρίου 2003, Νέα Υόρκη) και μετανάστευσε με την οικογένειά του σε ηλικία τεσσάρων ετών στις ΗΠΑ χωρίς ποτέ να ξεχάσει την καταγωγή του. Είναι ενδεικτικό ότι στις ταινίες του κρατάει αποστάσεις από την τυπική αμερικανική κοινωνία και της ασκεί κριτική. Αποφοίτησε από το τμήμα υποκριτικής του Πανεπιστημίου Γέιλ και προτού αρχίσει να σκηνοθετεί στο σινεμά διέπρεψε ως ηθοποιός (1930 – 1937 Group Theatre). Δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται ο σκηνοθέτης που ανέδειξε ηθοποιούς όπως οι: Μάρλον Μπράντο, Γουόρεν Μπίτι, Τζέιμς Ντιν, Μοντγκόμερι Κλιφτ, Κερκ Ντάγκλας, Βίβιαν Λι κ.ά. Οδήγησε 21 ηθοποιούς στις υποψηφιότητες των Οσκαρ ενώ συνέβαλε στην καθιέρωση της προσέγγισης του ηθοποιού με βάση τη μέθοδο που ανέπτυξε ο Κονσταντίν Στανισλάβσκι.
«Ενα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» (1945), «Συμφωνία κυρίων» (1947), «Λεωφορείον ο πόθος» (1951), «Βίβα Ζαπάτα», «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954), «Ανατολικά της Εδέμ» (1955), «Αμέρικα Αμέρικα» (1963) είναι επτά από τις 15 ταινίες του Ηλία Καζάν που συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα μαζί με το ντοκιμαντέρ «Γράμμα στον Ηλία» των Μάρτιν Σκορσέζε – Κεντ Τζόουνς (2010).
Ταινία έναρξης είναι το «Βίβα Ζαπάτα» (1952), που λειτουργεί ως απολογία του σκηνοθέτη καθώς γυρίστηκε την εποχή της κατάθεσής του στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Υποθέσεων. Με την ταινία επιχειρεί μια επιστροφή στις ρίζες του, το ριζοσπαστικό θέατρο και την αριστερή ιδεολογία. Το σενάριο, γραμμένο σε συνεργασία με τον κατεξοχήν φιλομεξικανό συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ, που μοιράστηκε με τον Καζάν τη γοητεία για το όραμα του Ζαπάτα, διακρίνεται από επαναστατικό ιδεαλισμό. Στοχεύει περισσότερο στην κριτική της διαβρωτικής δύναμης της εξουσίας και λιγότερο στην καταγραφή των περιπλοκών του μεξικανικού εμφυλίου πολέμου. Αξιοσημείωτη η υποτιμημένη βιρτουόζικη ερμηνεία του Μάρλον Μπράντο, αλλά και του Αντονι Κουίν (Οσκαρ καλύτερου Β΄ ανδρικού ρόλου).
Την επόμενη εβδομάδα (Τετάρτη 15/10 στις 19.30) διοργανώνεται συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Ηλίας Καζάν: δημιουργός και επαναστάτης» και ομιλητές τους: Μαρία Κομνηνού, Παντελή Βούλγαρη, Πέτρο Σεβαστίκογλου, Χρήστο Βούπουρα, Βίκτωρα Αρδίττη, Τάσο Γουδέλη. Συντονίζει η Βένια Βέργου. Το αφιέρωμα διοργανώνεται σε συνεργασία με τους: Fox Entertainment, UCLA Film & Television Archive, UIP. Ολο το πρόγραμμα αναλυτικά στο www.tainiothiki.gr
INFO: Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136 / Μετρό Κεραμεικός 9-19 Οκτωβρίου. Τιμή εισόδου 5 € ανά προβολή. Κάρτα διαρκείας για όλο το αφιέρωμα: 35 €.
Βασιλική Τζεβελέκου
