Λέγεται ότι όταν ο Γκέτε είδε τα χιουμοριστικά και ηθογραφικά κόμικς του πιονιέρου δημιουργού, Ελβετού Rodolphe Topffer, το 1831, εντυπωσιάστηκε από το «νέο» είδος τέχνης και τον παρότρυνε να τα εκδώσει, αλλά και να χαλιναγωγήσει το εκρηκτικό ταμπεραμέντο του ώστε να κατορθώσει να αφηγηθεί πιο σημαντικά και ενδιαφέροντα θέματα. Ισως αυτά τα έργα του Topffer που «νομιμοποιήθηκαν» με την αποδοχή τους από τον μεγάλο Γκέτε να είναι η πρώτη ή μια από τις πρώτες παρουσίες των κόμικς στον γερμανικό χώρο.

 

Μερικές δεκαετίες αργότερα, στα τέλη του 19ου αιώνα, στη Γερμανία δημοσιεύονταν ήδη αρκετά κόμικς, ανάμεσά τους αυτά του Wilhelm Busch, και κυκλοφορούσαν σατιρικά περιοδικά που περιείχαν κόμικς, όπως τα Kladderadatsch και Simplicissimus. Σύμφωνα με τον επιμελητή της έκθεσης, Matthias Schneider, όμως, στα χρόνια που ακολούθησαν κατά τον εικοστό αιώνα, οι Γερμανοί δημιουργοί κόμικς, πλην λιγοστών εξαιρέσεων, δεν ανέπτυξαν κάποιο ιδιαίτερο ή εθνικό στιλ στη σχεδίαση και την αφήγηση ιστοριών, αλλά επηρεάστηκαν βαθιά από τα αμερικανικά και τα γαλλικά κόμικς προσπαθώντας να μιμηθούν τα χαρακτηριστικά τους. Επιρροές επίσης, όπως επισημαίνει ο Andreas Platthaus στο εισαγωγικό του κείμενο για την έκθεση Comics, Manga & Co., υπήρξαν από το αμερικανικό σατιρικό περιοδικό MAD, από τα κόμικς του Disney και από το αμερικανικό underground ρεύμα. Το αποτέλεσμα αυτού του ετεροκαθορισμού ήταν να μην προκύψει κάποιο πολύ σημαντικό όνομα ή έργο με γενέτειρα τη Γερμανία μέχρι το 1990 περίπου. Στις εξαιρέσεις, φυσικά, συγκαταλέγονται ο ιδιαίτερα επιτυχημένος Matthias Schultheiss (γνωστός από τα άλμπουμ Nighttaxi, Talk Dirty, Propellerman κ.ά. αλλά και από τις προσαρμογές σε κόμικς σεναρίων του Τσαρλς Μπουκόφσκι) και ο Ralph Konig (ιδιαίτερα δημοφιλής και στην Ελλάδα από το περιοδικό «Βαβέλ» και το βιβλίο του «Η Καπότα Δολοφόνος»).

 

Ολα άλλαξαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Οπως τονίζει ο Andreas Platthaus, «το γεγονός-κλειδί που επανατοποθέτησε τη Γερμανία στον χάρτη των κόμικς ήταν η επανένωση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Για την ακρίβεια, το ανατολικό τμήμα της χώρας ήταν αυτό που έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο στη διευκόλυνση αυτής της επιστροφής, τουλάχιστον αν εστιάσουμε στην αισθητική πλευρά παρά στην καθαρά οικονομική […] Μόνο μετά την ανάδυση της κόμικς πρωτοπορίας από το 1990 και έπειτα, η γερμανική σκηνή των κόμικς μπορεί και πάλι να θεωρηθεί ανεξάρτητη».

 

Στην «αναγέννηση» των γερμανικών κόμικς πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε η βερολινέζικη καλλιτεχνική ομάδα PGH Gluhende Zunkuft, αποτελούμενη από Ανατολικογερμανούς καλλιτέχνες με αναφορές στον γερμανικό εξπρεσιονισμό, τη χαρακτική, τις παραδοσιακές γραφικές τέχνες, με μαύρο χιούμορ και κυνική σάτιρα. Η Anne Feuchtenberger, ηγετική φυσιογνωμία της ομάδας, με τα φεμινιστικά κόμικς στριπ της κατόρθωσε να γίνει γνωστή στη Γαλλία και στις ΗΠΑ και να επηρεάσει με τη σειρά της τους καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς. Παράλληλα, οι Δυτικογερμανοί Hendrik Dorgathen και Martin tom Dieck με τις δουλειές τους τη δεκαετία του ’90 κατόρθωσαν επίσης να εξαγάγουν τα γερμανικά κόμικς εκτός συνόρων. O δεύτερος, μάλιστα, δημιούργησε αίσθηση με τη σειρά Salut, Deleuze! στην οποία πρωταγωνιστεί ο Γάλλος φιλόσοφος Gilles Deleuze και συμμετέχουν και άλλοι γνωστοί φιλόσοφοι, όπως οι Roland Barthes, Michel Foucault και Jacques Lacan. Ο Ulf Keyenburg με τα έργα του συνομιλεί με τη γερμανική ιστορία της τέχνης και ιδιαίτερα με τα γκροτέσκα έργα του Hans Holbein του νεότερου και του Hieronymus Bosch αλλά και με τους καλλιτέχνες που σημάδεψαν τη μετάβαση από τον ρομαντισμό στον μοντερνισμό, όπως οι Arnold Bocklin και Max Klinger. Σε πιο επιστημονικά μονοπάτια βαδίζει ο Jens Harder που το έργο του είναι σαφώς επηρεασμένο από τις απόπειρες του ζωολόγου Ernst Haeckel να αναπαραστήσει γραφικά τη φύση και τις λειτουργίες της. Αξιοσημείωτο είναι ότι το άλμπουμ Alpha του Harder βραβεύτηκε το 2010 στο φεστιβάλ κόμικς της Ανγκουλέμ με το βραβείο ενθάρρυνσης.

 

Σήμερα, μετά την υπερεικοσαετή διαδρομή των γερμανικών εναλλακτικών κόμικς, το κλίμα για την ένατη τέχνη είναι εντελώς διαφορετικό από ό,τι ήταν πριν από το 1990. Πλέον, εκδίδονται περισσότερα βιβλία, περιοδικά και fanzines, διεξάγονται εκθέσεις και εκδηλώσεις, ενώ έχουν ιδρυθεί και έδρες σχετικές με τα κόμικς σε διάφορα Πανεπιστήμια. Πέραν των μεμονωμένων δημιουργών, δύο σημαντικές καλλιτεχνικές ομάδες δραστηριοποιούνται στη χώρα: στο Βερολίνο η ομάδα Monogatari και στο Αμβούργο η ομάδα που προέκυψε από τις διδασκαλίες της Feuchtenberger στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών και μεταξύ άλλων εκδίδει την ανθολογία Orang. Αλλοι καλλιτέχνες που συνομιλούν με αυτές τις ομάδες και βρίσκονται σε διαρκή αναζήτηση και διαμόρφωση των εικαστικών και αφηγηματικών εργαλείων τους είναι o Reinhardt Kleist που έγινε ιδιαίτερα γνωστός με τα άλμπουμ του για τη ζωή του Τζόνι Κας, του Φιντέλ Κάστρο κ.ά., η Isabel Kreitz που ασχολήθηκε επί χρόνια με την ενδελεχή έρευνα της ζωής του Richard Sorge, του κατασκόπου που πρόδωσε στους Σοβιετικούς τα σχέδια του Χίτλερ για εισβολή στην ΕΣΣΔ, η Christina Plaka που επιλέγει περισσότερο τη manga αισθητική και τεχνοτροπία κ.ά.

 

Στην περιοδεύουσα έκθεση του Ινστιτούτου Γκέτε που έχει ήδη παρουσιαστεί σε πολλά μέρη του κόσμου, ο επιμελητής Matthias Schneider έχει επιχειρήσει να αναδείξει μια αντιπροσωπευτική εικόνα της νέας κουλτούρας των σύγχρονων γερμανικών κόμικς: από τη μια, την αβανγκάρντ σκηνή που γεννήθηκε μετά την πτώση του Τείχους και από την άλλη, τη νεότερη γενιά που πειραματίζεται υπό καθεστώς παγκοσμιοποίησης. Σε κάθε περίπτωση, το εικαστικό ενδιαφέρον και η αφηγηματική αρτιότητα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, καθιστώντας τη γερμανική σκηνή των κόμικς ιδιαίτερα αναπτυσσόμενη και, σίγουρα, άξια παρακολούθησης για τα επόμενα χρόνια.

 

……………………………………..

Comics, Manga & Co.

 

Ινστιτούτο Γκέτε, Ομήρου 14-16, Αθήνα

Τηλ.: 210 3661000

Διάρκεια έκθεσης: Mέχρι τις 30 Οκτωβρίου

Δευτέρα-Πέμπτη: 9.00-21.00

Παρασκευή: 9.00-19.00

Σάββατο: 9.00-13.00

Συμμετοχές

 

● Arne Bellstorf

● Martin tom Dieck

● Sascha Hommer

● Ulf Keyenburg

● Line Hoven

● Mawill

● Anke Feuchtenberger

● Flix

● Jens Harder

● Reihnard Kleist

● Isabel Kreitz

● Christina Plaka

● Henning Wagenbreth

 

[email protected]