Της Αρχοντίας Κάτσουρα
Η γυναίκα που καθόταν δίπλα μου στη συναυλία στο Ηρώδειο, μια δροσερή και ξάστερη βραδιά του Σεπτεμβρίου, έμοιαζε να μην έχει στερηθεί ποτέ τίποτα. Τα ρούχα, τα μαλλιά της, η εξωτερική εικόνα της γενικότερα –οι κινήσεις, ο τρόπος που καθόταν στις κερκίδες– μαρτυρούσε πως επρόκειτο για έναν άνθρωπο που είχε μεγαλώσει σε περιβάλλον με οικονομική άνεση, σπουδές πιθανόν κ.λπ.
Μετά την πρώτη εντύπωση, δεν έδωσα σημασία. Μιλούσα με τους φίλους μου, αλλά και γιατί σε μέρη όπως αυτό μου αρέσει να παρατηρώ τον κόσμο που μπαίνει, να βλέπω την προσμονή στις κινήσεις και στα μάτια τους για το ακρόαμα και τη μαγεία που θα δημιουργήσει – έχω και τη δική μου αδημονία για τη μουσική ή το θέαμα… Ωστόσο, άθελά μου έπιασα τη συζήτηση της «γειτόνισσάς» μου στην κερκίδα. Μιλούσε υπερήφανη για το κοριτσάκι της, που πηγαίνει στην Τρίτη Δημοτικού και ήδη έχει δείξει ότι θα είναι «πολύ καλή μαθήτρια, αριστούχος. Της αρέσει να διαβάζει, θέλει να είναι πρώτη στην τάξη. Μάλιστα, δεν καταδέχεται ποτέ να τη μαλώσουν για λάθος ή αταξία». Η συντροφιά της επιδοκίμασε τις επιδόσεις του παιδιού και, όσο πιο διακριτικά μπορούσα, άρχισα να παρατηρώ με μεγαλύτερη προσοχή τη διπλανή μου. Στα χέρια της κρατούσε ένα κινητό τηλέφωνο και κάθε τόσο, με την ίδια νευρική κίνηση, έλεγχε κλήσεις και μηνύματα. Η ταξιθέτρια την παρακάλεσε να απενεργοποιήσει τη συσκευή – ξεκινούσε η συναυλία. Απολογήθηκε ευγενικά, λέγοντας πως μιλούσε με το σπίτι της. Ηθελε να βεβαιωθεί ότι κοιμήθηκε η κόρη της. Η ταξιθέτρια έφυγε και η συναυλία άρχισε.
Οι νότες και οι στίχοι μάς τύλιξαν και όλοι σύντομα βυθιστήκαμε στη μαγεία που περιμέναμε. Οχι ακριβώς όλοι. Η διπλανή μου κάθε τόσο έβγαζε το κινητό από την τσέπη της και αντάλλασσε μηνύματα. Στο διάλειμμα τηλεφώνησε: «Τι ώρα κοιμήθηκε; Τα μαθήματά της τα τελείωσε; Και τα γερμανικά; Εφαγε; Μα, της είχα πει στις 9 ακριβώς να έχει πέσει για ύπνο…». Δεν άκουσα περισσότερα – έριξα μια νοητή κουρτίνα αποφασισμένη να απολαύσω τη βραδιά. Δεν θα επέτρεπα σε μια άγνωστη να μου προκαλέσει άγχος. Το γεγονός όμως ήρθε στο μυαλό μου διαβάζοντας στον Observer την εμπειρία μιας αριστούχου και τελειομανούς μαθήτριας, που κατόρθωσε να μπει στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, αλλά από την πίεση –πραγματική ή δημιουργημένη στο μυαλό της– κατέρρευσε, με βαριά κατάθλιψη και διατροφικές διαταραχές. Θυμήθηκα και ένα κορίτσι που ήξερα από μικρή: άριστη μαθήτρια (ο μέσος όρος των βαθμών της δεν έπεσε ποτέ κάτω από 19,5), δεν πήγε ποτέ σε πάρτι συμμαθητών γιατί δεν ήθελε να αποσπάται, δεν έκανε βόλτες με φίλες – δεν μιλάμε για σκασιαρχείο. «Εχεις καιρό», της έλεγε ο μπαμπάς της και την είχε πείσει… Δεν τελείωσε ποτέ το Πανεπιστήμιο. Παρουσίασε σοβαρές ψυχολογικές διαταραχές στα φοιτητικά της χρόνια και ακόμα παλεύει μαζί τους, χρόνια μετά.
Ειλικρινά δεν ξέρω τι είναι αυτό που «δημιουργεί» τους τελειομανείς ανθρώπους. Είναι αλήθεια ότι η μελέτη, η αφοσίωση σε ένα στόχο και η σκληρή δουλειά φέρνουν αποτελέσματα, ενώ κάποιοι χρειάζονται λίγο σπρώξιμο για να πάνε πιο πέρα. Επίσης, χωρίς ανθρώπους αφιερωμένους στο έργο τους δεν θα είχε προχωρήσει κανένας τομέας της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ωστόσο, μεγαλουργούν όσοι αγαπούν βαθιά το αντικείμενό τους και το έχουν επιλέξει συνειδητά.
Η εμμονή με την αριστεία είναι παλιό φαινόμενο. Τα παιδιά, όμως, που ζουν υπό τόση πίεση προλαβαίνουν να ονειρευτούν; Να γελάσουν με την καρδιά τους; Να κάνουν σχέδια που γεννήθηκαν από την ψυχή τους και όχι από τις προβολές άλλων; Πώς θα αντέξουν ένα χτύπημα πέρα από τον έλεγχό τους; Μια απόλυση, μια ασθένεια, ένα χωρισμό; Ενας ειδικός της ψυχικής υγείας θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις. Για ένα μόνο είμαι βέβαιη: δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της μικρής που κάνει τόσο περήφανη τη μαμά της. Αφήστε που ούτε εκείνη χάρηκε τη συναυλία…
