Της Μαρίας Δήμα

Συνταγματικές, αλλά με ισχυρή μειοψηφία κρίθηκαν σήμερα (Δευτέρα) σε πρώτη φάση, από το Α΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας οι περικοπές των κύριων συντάξεων που επέβαλλαν τα ασφαλιστικά ταμεία σε εφαρμογή του μνημονίου.

Ωστόσο, για το θέμα θα αποφανθεί τελεσίδικα (λόγω μείζονος σπουδαιότητας) η Ολομέλεια του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου η οποία θα λύσει οριστικά το θέμα χιλιάδων προσφυγών που εκκρεμούν με απόφαση του, αλλά η άποψη της μειοψηφίας στην οποία καταγράφεται και η άποψη του προεδρεύοντος του Τμήματος, δίνει άλλη βαρύτητα στην δικαστική μάχη ενώπιον της Ολομέλειας.

Σύμφωνα με την υπαριθμόν 3410/2014 απόφαση του με αυξημένη, επταμελή, σύνθεση Α΄τμήματος του ΣτΕ παραπέμφθηκε σήμερα στην Ολομέλεια, με διαφορά όμως δύο ψήφων, η υπόθεση που έφτασε στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο με τον θεσμό της πρότυπης δίκης και η απόφαση που θα εκδοθεί θα αποτελέσει τον υποχρεωτικό «πιλότο» για τα Διοικητικά Πρωτοδικεία στα Εφετεία της χώρας στα οποία εκκρεμούν εκατοντάδες παρόμοιες υποθέσεις. Όπως είναι γνωστό οι κύριες συντάξεις μειώθηκαν, ανάλογα με το ύψος τους, από 20% έως 40% και οι επικουρικές κατά 15%.

Κατά την άποψη της πλειοψηφίας, (Σπυρίδων Μαρκάτος, εισηγητής, Σοφία Βιτάλη, Όλγα Ζύγουρα, σύμβουλοι και η πάρεδρος Χαρά Χαραλαμπίδη):

- Η μέριμνα για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων αναγνωρίζεται

από το Σύνταγμα ως θεσμική εγγύηση, στο πλαίσιο της οποίας ο κοινός νομοθέτης, διαθέτοντας ευρεία προς τούτο εξουσία και λαμβάνοντας υπ’ υπόψη τις εκάστοτε κρατούσες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, θέτει τους κανόνες για την ασφαλιστική κάλυψη και προστασία του πληθυσμού έναντι συγκεκριμένων κινδύνων (γήρας, θάνατος, αναπηρία και ασθένεια) με γνώμονα, αφ’ ενός, την προστασία του ασφαλιστικού κεφαλαίου και την εξυπηρέτηση της αναλογιστικής βάσεως, στην οποία στηρίζεται η οικονομία των φορέων κοινωνικής ασφαλίσεως, δηλαδή την προστασία της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών οργανισμών, χάριν και των μελλοντικών γενεών και, αφ’ ετέρου, την διασφάλιση υπέρ των συνταξιούχων ενός ικανοποιητικού επιπέδου διαβιώσεως όσο το δυνατόν εγγύτερα σε εκείνο που είχαν κατακτήσει κατά την διάρκεια του εργασιακού μας βίου. Η προστασία της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος αποτελεί υποχρέωση του νομοθέτη που επιβάλλει, όταν διαπιστώνεται μεταβολή των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών που εγκυμονεί κινδύνους γι’ αυτή, την αναπροσαρμογή των ασφαλιστικών παροχών και εισφορών και τον επανακαθορισμό των προϋποθέσεων θεμελιώσεως του ασφαλιστικού δικαιώματος, καθώς και την διάθεση κρατικών οικονομικών πόρων για την στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος. Οι προς τούτο αναγκαίες, κατά την επιλογή του νομοθέτη, επεμβάσεις επιτρέπεται, σε περίπτωση εξαιρετικά δυσχερών οικονομικών συνθηκών, να έχουν ως αποτέλεσμα ακόμη και τη μείωση του ύψους απονεμηθεισών παροχών, όταν το ύψος της κρατικής χρηματοδοτήσεως του ασφαλιστικού συστήματος, το οποίο καθορίζεται, κατ’ αρχήν, από τις πολιτικές επιλογές για τη διάθεση των κρατικών πόρων προς εκπλήρωση των ποικίλων αποστολών του κράτους, δεν επαρκεί για την βιωσιμότητα των ασφαλιστικών οργανισμών.

- Το άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος, δεν απαγορεύει την επί το δυσμενέστερο μεταβολή του συστήματος της κοινωνικής ασφαλίσεως όταν αιτιολογημένα προκύπτει ότι η βιωσιμότητα του μόνο με αυτές τις επεμβάσεις μπορεί να διασφαλισθεί. Τέτοιες όμως επεμβάσεις, που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα ακόμη και μείωση ασφαλιστικών παροχών που έχουν ήδη απονεμηθεί, πρέπει να σέβονται τις λοιπές διατάξεις του Συντάγματος και, ιδίως, την αρχή της ισότητας των πολιτών κατά την συμμετοχή στα δημόσια βάρη ώστε να αξιώνεται από τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους η τήρηση της υποχρεώσεως για κοινωνική αλληλεγγύη, πάντως δε, όριο στην ελευθερία επιλογών του νομοθέτη κατά τον καθορισμό, ειδικότερα, του ύψους των διατιθέμενων για την κοινωνική ασφάλιση κρατικών οικονομικών πόρων αποτελεί η διασφάλιση στους συνταξιούχους παροχών που επιτρέπουν την αξιοπρεπή διαβίωση τους, δηλαδή εισοδήματος ικανού να εξασφαλίσει όχι μόνο τους όρους της φυσικής τους υποστάσεως (διατροφή, ένδυση, στέγαση, βασικά οικιακά αγαθά, θέρμανση, υγιεινή) αλλά και την δυνατότητα συμμετοχής στην κοινωνική ζωή. Μείωση δε απονεμηθεισών ασφαλιστικών παροχών υπό τους ως άνω όρους και προϋποθέσεις δεν νοείται, ως προσκρούουσα στο άρθρο 17 του Συντάγματος.

Η μειοψηφία

Σύμφωνα με την άποψη της μειοψηφίας που αποτελείται από τον πρόεδρο του Τμήματος, Αντιπρόεδρος του ΣτΕ, Νίκος Σακελλαρίου, ο Σύμβουλος Διονύσιος Μαρινάκης και η πάρεδρος Αικατερίνη Ρωξάνα.

- Οι επεμβάσεις του νομοθέτη στο ασφαλιστικό σύστημα της Χώρας να είναι αιτιολογημένες, υπό την έννοια ότι πρέπει να προκύπτει ότι επιχειρούνται μετά από προηγούμενη συνεκτίμηση των συνολικών οικονομικών ή άλλων, άμεσων ή έμμεσων, επιβαρύνσεων που έχουν επιβληθεί στους ασφαλισμένους και μετά από διαρκή αποτίμηση, ιδίως επί διαδοχικών επεμβάσεων, των επιπτώσεων που συνεπάγονται, σωρευτικά, στο βιοτικό τους επίπεδο, επί τη βάσει μιας προηγούμενης, συνολικής Μελέτης και με την επίκληση συγκεκριμένων στοιχείων, που να αντλούνται από οικονομικές, αναλογιστικές, στατιστικές κ.α. μελέτες, οι οποίες πρέπει να έχουν εκπονηθεί από ανεξάρτητες αρχές, όπως η Εθνική Αναλογιστική Αρχή, η Ελληνική Στατιστική Αρχή κ.α. Επομένως, μόνη η επίκληση, στις αιτιολογικές εκθέσεις των σχετικών νομοθετημάτων, δημοσιονομικών λόγων δεν αρκεί για να θεωρηθούν αιτιολογημένες οι σχετικές επεμβάσεις. Η δε υποχρέωση αιτιολογήσεως των σχετικών επεμβάσεων του νομοθέτη στο ασφαλιστικό σύστημα της Χώρας επιβάλλεται προκειμένου να είναι δυνατόν να ελέγχεται, κάθε φορά, από το Δικαστήριο, το οποίο δεν έχει εξουσία ελέγχου της συνταγματικότητος των σχετικών ρυθμίσεων. Ως προς τον τρόπο ασκήσεως του σχετικού ελέγχου από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο κατά πόσον οι παροχές που χορηγούνται από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς στους ασφαλισμένους επιτρέπουν, εν όψει και του συνόλου των επιβαρύνσεων που τους έχουν επιβληθεί, την αξιοπρεπή τους διαβίωση, αν δηλαδή ανταποκρίνονται, πράγματι, επί τη βάσει του ύψους τους, στο ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβιώσεως που επιτάσσει το Σύνταγμα.

Για να είναι συνταγματικά ανεκτές οι σχετικές επεμβάσεις, πρέπει από τα στοιχεία αυτά να προκύπτει ότι οι συνταξιοδοτικές παροχές κινούνται σε ικανοποιητικό επίπεδο, δηλαδή σε επίπεδο που να επιτρέπει όχι απλώς την κάλυψη στοιχειωδών αναγκών των ασφαλισμένων για την επιβίωση τους (αντιμετώπιση εξόδων διατροφής, ενδύσεως, στέγης, θερμάνσεως κλπ) και την εκπλήρωση των φορολογικών τους υποχρεώσεων, αλλά και την εξασφάλιση, μετά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, ικανού εισοδήματος για την αξιοπρεπή συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή.

efsyn.gr