Του Μπάμπη Μιχάλη
REUTERS/ Fred Lancelot
Μετά τον Πατρίκ Μοντιανό, ακόμη ένας Γάλλος, ο Ζαν Τιρόλ, κέρδισε φέτος Νόμπελ. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Τουλούζ κατέκτησε το Νόμπελ Οικονομίας 2014 γιατί με την εργασία του έριξε περισσότερο φως στο πώς οι κυβερνήσεις θα καταφέρουν να δαμάσουν την τεράστια δύναμη των ολιγοπωλίων στη σύγχρονη οικονομία.
Για περισσότερα από 30 χρόνια, ο 61χρονος οικονομολόγος εστίασε την έρευνά του στις αγορές ελλιπούς και αθέμιτου ανταγωνισμού. Εκεί όπου μια χούφτα πανίσχυρων επιχειρήσεων δημιουργεί καρτέλ και διαμορφώνει τις τιμές σε τεχνητά υψηλά επίπεδα προς ίδιο όφελος. Ελέγχοντας απόλυτα την αγορά οι επιχειρήσεις αυτές καταργούν κάθε έννοια ανταγωνισμού, δεν ενδιαφέρονται για τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων τους, ενώ συχνά-πυκνά κατέχουν καλύτερη πληροφόρηση από τους εποπτεύοντες αυτές. Κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «ανακαλύπτει» ντουζίνες από τέτοιου είδους ολιγοπώλια και επιβάλλει τα αντίστοιχα πρόστιμα.
Η ανάλυση του Τιρόλ ήταν σημαντική γιατί συνέπεσε με την περίοδο συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα στις μεγάλες οικονομίες της Δύσης -και στον υπόλοιπο κόσμο-, την έκρηξη του ιδιωτικού τομέα και κυρίως το πέρασμα των μεγάλων φυσικών μονοπωλίων του κράτους (όπως η ύδρευση και ο ηλεκτρισμός) στα χέρια ελάχιστων πια ιδιωτικών εταιρειών.
Πώς οι τράπεζες εξελίχθηκαν σε… εφιάλτη
Στην ίδια περίοδο κάποιοι κλάδοι και επιχειρήσεις διογκώθηκαν υπερβολικά τόσο σε μέγεθος όσο και σε ισχύ. Μαζί τους όμως εκτοξεύθηκαν και τα ρίσκα για το υπόλοιπο κομμάτι της οικονομίας και την κοινωνία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο τραπεζικός τομέας ο οποίος εξαιτίας της εκτεταμένης απορρύθμισής του στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 εξελίχθηκε στον σημερινό εφιάλτη του πλανήτη.
Ο Τιρόλ δεν επιχείρησε να προσφέρει με τη δουλειά του γενικές συμβουλές προς τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση των καταχρηστικών πρακτικών των ολιγοπωλίων. Υπέδειξε ότι απλά μέτρα οικονομικής πολιτικής, όπως η επιβολή ανώτατων ορίων τιμών στα μονοπώλια, μπορεί να προκαλέσουν κάποιες φορές περισσότερο ζημιά παρά καλό στην κοινωνία. Υποστήριξε ότι δεν υπάρχει μια κοινή λύση για όλους, δεν υπάρχει κοινός τρόπος ελέγχου-εποπτείας όλων των ολιγοπωλίων και ότι ο κάθε κλάδος θα πρέπει να ρυθμίζεται σύμφωνα με τη δική του δομή. Με άλλα λόγια, αυτό που είναι αναγκαίο για την καλύτερη ρύθμιση του τραπεζικού τομέα είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που απαιτείται για την καλύτερη λειτουργία της αγοράς του κλάδου των φαρμακοβιομηχανιών.
Μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 ο Τιρόλ τάχθηκε υπέρ της μεγαλύτερης ρύθμισης του τραπεζικού τομέα. Υποστήριξε ανοιχτά ότι το κραχ και η κρίση ήταν συνέπεια των αποτελεσματικών θεσμών εποπτείας του κλάδου. «Είναι σοκαριστική η υποστήριξη που προσέφεραν οι αμερικανικές αρχές στις επενδυτικές τράπεζες, οι οποίες επειδή δεν είχαν μικροκαταθέτες δεν αποτελούσαν αντικείμενο πλήρους εποπτείας και ρύθμισης», είχε πει σε συνέντευξή του το 2012.
Προειδοποίηση
Στη διαδικτυακή συνέντευξη που έδωσε χθες μετά την ανακοίνωση της βράβευσής του, ο Τιρόλ τάχθηκε υπέρ νέων κανονισμών για τη ρευστότητα, ενώ προειδοποίησε τις κυβερνήσεις να δείξουν μεγαλύτερη προσοχή στις διασυνδέσεις τραπεζών και του σκιώδους τραπεζικού συστήματος. Διεμήνυσε ακόμη ότι μια πιο «παγκόσμια στάση» για τη ρύθμιση των επιχειρηματικών τομέων που λειτουργούν σε παγκόσμια κλίμακα είναι πλέον αναγκαία.
