Της Αννας Δαμιανίδη
Πολύ συχνά το Νόμπελ Ειρήνης απονεμήθηκε σε πολιτικούς μόνο και μόνο για να τους θυμίσει ότι υπάρχει και η ειρήνη. Τους έβρισκε σε οργασμό πολεμικών περιόδων, κι ήθελε απλώς να φρενάρει την ορμή τους, να τους βάλει σε σκέψεις, να τους τραγουδήσει Ζιλμπέρ Μπεκό. Ξέρετε, εκείνο το τραγούδι που λέει «μετά τον πόλεμο, πρέπει να συντάξουμε και τη συνθήκη ειρήνης» (σε ελεύθερη μετάφραση). Αλλοτε προσπαθούσε να δώσει κουράγιο σε αντιπάλους που ήξεραν το τραγούδι αυτό κι επιχειρούσαν τη σύνταξη της συνθήκης, ενώ τα φιλοπόλεμα πλήθη ούρλιαζαν εναντίον τους.
Φέτος το βραβείο βαραίνει τους ώμους ενός κοριτσιού 17 χρονώ. Δεν είναι απλή υπόθεση, ξαφνικά, μια τόσο νέα κοπέλα να αποκτά το καθήκον να μην αλλάξει ρότα στη ζωή της, να την αφιερώσει στην υπόθεση για την οποία κινδύνευσε να πεθάνει όταν ήταν 12: τη μόρφωση των κοριτσιών στην πατρίδα της. Κι αν αλλάξει γνώμη στα 25, στα 30; Αν θελήσει ν' ασχοληθεί με κάτι άλλο, αν ερωτευτεί και πάψει να νοιάζεται για τα κοριτσάκια του Πακιστάν; Αν απλώς απογοητευτεί και θέλει να τα παρατήσει; Είναι λογικό να τα σκέφτεται κανείς αυτά. Πώς δεν τα υπολόγισαν, Νορβηγοί άνθρωποι, τόσο εξελιγμένοι και προβληματισμένοι στο θέμα της ελεύθερης ατομικής επιλογής; Και τότε, ακριβώς, κάνοντας αυτές τις σκέψεις, συνειδητοποιεί κανείς ότι τα εκατομμύρια των κοριτσιών χωρίς πρόσβαση στη μόρφωση δεν έχουν καμία πιθανότητα ατομικών επιλογών. Οπότε, ακόμα κι αν βαραίνει το Νόμπελ στους νεανικούς ώμους της Μαλάλα, τουλάχιστον η εικόνα, η πρόταση, η ιδέα, κάπως θα φτάσει στα μάτια και τ' αυτιά τους, το υπόδειγμα κάπως θα λειτουργήσει.
Συχνά λέμε ότι τύποι σαν τη Μαλάλα και τον Σατιάρτι μάχονται για ουτοπίες. Είμαστε ρεαλιστές και προσγειωμένοι. Να μορφώνονται τα κορίτσια του Πακιστάν; Να μη δουλεύουν οι μικροί Ινδοί; Δεν γίνονται αυτά εκεί πέρα. Τα ρεπορτάζ για την παιδική εργασία, δεκαετίες τώρα, δεν έβρισκαν καμία λύση να προτείνουν. Κι όμως, ο Κάιλας Σατιάρτι έχει σώσει 80.000 παιδιά από την παιδική εργασία. Αρα κάποιος τρόπος θα υπάρχει. Κάτι θα μπορεί να περνά από την ουτοπία στην πράξη και στις παιδικές ζωές.
«Ινδία και Πακιστάν θα συγκρουστούν καθώς η ένταση ανεβαίνει γύρω από την ισλαμιστική εστία», διάβαζα σε ένα περισπούδαστο άρθρο λίγο πριν ανακοινωθεί το Νόμπελ. Ισως η πρόβλεψη βγει σωστή, ίσως όμως και όχι. Και στις δύο χώρες κάποιοι παλεύουν για το μέλλον των παιδιών. Το Νόμπελ φέτος μοιράζεται όχι μόνο σε ένα παιδί και σε έναν προστάτη των παιδιών, αλλά και σε όλα τα παιδιά που γεννιούνται εκεί, ένθεν και ένθεν των συνόρων. Ενώ μοιάζουν καταδικασμένα να στερούνται και να ταλαιπωρούνται, μπορεί και να πέσουν σε κάποιο δάσκαλο, σε κάποιο σχολείο, σε κάποιον χαρισματικό ακτιβιστή, κάποιον κοσμαγάπητο και βραβευμένο προστάτη, που θα τους μάθει ότι έχουν δικαιώματα. Κι ένα απ' αυτά είναι η ειρήνη.
