Της Πέπης Ρηγοπούλου
Από την ώρα που ξεκίνησε η υπόθεση της Αμφίπολης, την οποία δεν μπορώ να κρίνω ως αρχαιολόγος, είχα μια αίσθηση που δυναμώνει όλο και πιο πολύ: ότι τις μεγάλες απαντήσεις δεν πρέπει να τις περιμένουμε μόνον από τις επιστήμες του ανθρώπου, την αρχαιολογία, την ιστορία, την ανθρωπολογία, αλλά και από κάπου αλλού: από την αισθητική ή, με πιο απλά λόγια, από την ομορφιά.
Αυτό που με συγκλόνισε από τη στιγμή που οι πρώτες εικόνες με τις σφίγγες–φρουρούς του μνημείου είδαν το φως της δημοσιότητας ήταν το κάλλος τους: η εντέλεια με την οποία το χέρι του άξιου μάστορα ή μιας ολόκληρης ομάδας είχε σμιλέψει τις μορφές τους. Η αίσθηση αυτή επαναλήφθηκε ισχυρότερη όταν ήρθαν στο φως οι Καρυάτιδες, τα δύο μαρμάρινα «ελκεσιχίτωνα» κορίτσια που ανασηκώνουν τους χιτώνες τους με μια περίσσια χάρη, που θυμίζει κάποιες αρχαϊκές πέτρινες κόρες του Αιγαίου.
Και επιβεβαιώθηκε από την ανάδυση των ψηφιδωτών, ιδίως αυτού με τον Ερμή που κρατά στο χέρι το κηρύκειον, μια μαύρη γραμμή σαν ιδεόγραμμα, το ιερό σύμβολο του μαντατοφόρου των θεών. Οι μορφές του Ερμή και του γενειοφόρου και στεφανωμένου αρματοδρόμου φέρνουν ίσως στον νου την περίφημη τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης στη Βεργίνα, ένα από τα πιο σημαντικά έργα, όχι της ελληνικής μόνο, αλλά της παγκόσμιας ζωγραφικής.
Λείπει ένα κομμάτι στο κέντρο του ψηφιδωτού κι έτσι δεν μπορούμε, τουλάχιστον για την ώρα, να επιμείνουμε στην εικονολογική ανάγνωση, να πούμε δηλαδή ποια είναι εδώ η αναπαριστώμενη σκηνή. Αυτό όμως δεν είναι από την άποψη που βλέπω εδώ το μνημείο το πιο σημαντικό.
Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες του ψηφιδωτού που έφτασαν στον Τύπο και στο διαδίκτυο, η σκέψη πηγαίνει στο περίφημο ψηφιδωτό που αναπαριστά τον Αλέξανδρο να πολεμά έφιππος κατά των Περσών. Εκεί η έκφραση των προσώπων έχει μια καθηλωτική δύναμη. Εδώ, αυτό που γοητεύει περισσότερο, όσο οι φωτογραφίες μας επιτρέπουν να κρίνουμε, είναι οι χρωματικές αρμονίες που θυμίζουν κάτι από τον γαλλικό «πουαντιγισμό» του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα από το έργο του Σερά.
Η γλυπτική, τα ψηφιδωτά και η αρχιτεκτονική της Αμφίπολης, μαζί με ό,τι άλλο τυχόν αποκαλυφθεί στο μέλλον, συνθέτουν ήδη έναν σπάνιο κόσμο ομορφιάς που μοιάζει να αποτελεί έναν κόμβο, ένα σημείο δημιουργικής και πρωτότυπης συνάντησης ανάμεσα σε εποχές και σε περιοχές της αρχαίας ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι αναμενόμενες προσπάθειες «αξιοποίησης» των ευρημάτων από τη μνημονιακή πολιτική εξουσία στα Μέσα δεν αλλάζουν σε τίποτε το γεγονός αυτό. Και γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο η υποτίμηση, η καχυποψία, η μνησικακία σχεδόν εναντίον της ομορφιάς, που ατυχώς εξέφρασαν κάποιες πλευρές, δεν μπορούν να έχουν καμιά θέση. Ας τις αφήσουμε πίσω μας και ας σκεφτούμε καλύτερα αν είμαστε σε θέση να αφήσουμε και εμείς πίσω μας κάποια έργα που να πλησιάζουν σε δύναμη και κάλλος αυτά που μας χάρισε ο μόχθος των αρχαιολόγων.
