Του Γιώργου Δρούκα – Φωτο: Μάριος Βαλασόπουλος
Την ανάγκη αλλά και τον τρόπο για τη στροφή από τον παραγωγισμό και τον καταναλωτισμό σε μια αυτόνομη, αμεσοδημοκρατική και αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία μάς εξήγησε ο Γάλλος διανοούμενος και καθηγητής Φιλοσοφίας, Σερζ Λατούς, στο πλαίσιο της διάλεξής του στη Νομική με θέμα «Επανιδρύοντας την κοινωνία: αποανάπτυξη, άμεση δημοκρατία, αυτοδιαχείριση».
Η μαρξιστική ιδεολογία
Η θεωρία της αποανάπτυξης, σε άμεσο παραλληλισμό με τις σκέψεις του Κορνήλιου Καστοριάδη για την αποδόμηση του κυρίαρχου φαντασιακού και την ατομική και κοινωνική αυτονομία, έρχεται να επεκτείνει τη μαρξιστική ιδεολογία πέρα από το σημείο της εξόδου από τον καπιταλισμό, καθώς υποστηρίζει ότι και ο παραγωγικίστικος σοσιαλισμός υπηρετεί το ίδιο ακριβώς κοινωνικό πρόγραμμα, δηλαδή την οικονομική μεγέθυνση και την τάση προς την τυφλή και απεριόριστη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Ετσι, λοιπόν, προτάσσεται ως αναγκαία η καταστροφή της βιομηχανικής κοινωνίας και η πλήρης αμφισβήτηση της οικονομικής μεγέθυνσης από τα θεμέλιά της.
Ιστορικά, η στροφή προς τις κοινωνίες της μεγέθυνσης και της ακατάσχετης αύξησης της παραγωγής και της κατανάλωσης χρονολογείται στον Διαφωτισμό, όπου οι φιλόσοφοι μαζί με τα δικαιώματα του ανθρώπου απελευθέρωσαν και τις δυνάμεις του καπιταλισμού. Στη θριαμβευτική εγκαθίδρυση της ανθρώπινης ελευθερίας που διαδέχτηκε τη Γαλλική Επανάσταση, ίσως έγινε ένα θεμελιώδες λάθος, ο μη περιορισμός δηλαδή της ελευθερίας όσον αφορά την καταστροφή της βιοκοινότητας, της εκμετάλλευσης χωρίς όρια και όλων των δυσμενών συνθηκών της καπιταλιστικής βαρβαρότητας που βιώνουμε σήμερα.
Στο μετεπαναστατικό πρόγραμμα, μαζί με τη διακήρυξη των δικαιωμάτων είχε γίνει πρόταση και για διακήρυξη των υποχρεώσεων, η οποία όμως αγνοήθηκε, με αποτέλεσμα τη νεωτερικότητα και την ανάπτυξη της ετερόνομης κοινωνίας.
Δύο σημαντικές στιγμές
Σε σύγχρονο επίπεδο, ο κ. Λατούς επισήμανε δύο ιστορικές στιγμές ως εξαιρετικά σημαντικές για τον προσανατολισμό των κινημάτων: το 1994 με την εξέγερση των Ζαπατίστας στο Μεξικό και το 2001 με τον πόλεμο για το νερό στη Βολιβία, που σήμανε και μια τεράστια νίκη απέναντι στην απολυταρχία των πολυεθνικών.
Οι δύο αυτές κινηματικές στιγμές έχουν δύο κοινά: την κατεύθυνση προς τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της φύσης και την τάση των εξεγερμένων να μην καταλάβουν την κεντρική εξουσία, αλλά να απαιτήσουν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους.
Οπως μαθαίνουμε και στο τελευταίο βιβλίο του Σ. Λατούς «Κορνήλιος Καστοριάδης: η ριζοσπαστική αυτονομία» (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων), στον στοχασμό του Καστοριάδη αναλύεται το πώς η «αποαποικιοποίηση του φαντασιακού», η αυτονομία και η άμεση δημοκρατία στηρίζονται από κοινού στην αμφισβήτηση της ετερονομίας, η οποία όμως προϋποθέτει τη δημοκρατική παιδεία των πολιτών, που δεν είναι έμφυτη αλλά καλλιεργείται μέσα από τους δημοκρατικούς θεσμούς.Την ίδια στιγμή, οι έννοιες αυτές υποδεικνύουν την αναγκαιότητα για επανακαθορισμό της αίσθησης του μέτρου, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, ούτως ώστε να αποκατασταθεί η φυσική αρμονία και να επανέλθει η ισορροπία ανάμεσα στις ανθρώπινες κοινωνίες και την υπόλοιπη βιόσφαιρα. Αυτή η εκ νέου νοηματοδότηση του μέτρου μπορεί να προσδώσει στα κινήματα έναν προσανατολισμό προς τη λιτή αφθονία, την πεμπτουσία δηλαδή της αποανάπτυξης.
Την εκδήλωση διοργάνωσαν η «Εφημερίδα των Συντακτών», οι «Εκδόσεις των Συναδέλφων», το «Συν Αλλοις», ο κοινωνικός χώρος «Μικρόπολις» και οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες».
