Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ «ΙΟΥ»:
Κατανοητή, αλλά παντελώς άχαρη η προσπάθεια του Δ.Σ. της ΑΕΕ να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από τη συνεργασία του ιδρυτή της με τον συνταγματάρχη Γκαντώνα, χουντικό γ.γ. του υπ. Βορείου Ελλάδος και μέλος του «επαναστατικού συμβουλίου» των πραξικοπηματιών. Δυστυχώς γι’ αυτούς, η επιστολή της κυρίας Μανωλαράκη όχι μόνο δεν διαψεύδει επί της ουσίας τίποτα απ’ όσα γράψαμε, αλλά θολώνει απλώς τα νερά με ακατανόητες νύξεις περί «επιδοτήσεις τύπου ΕΣΠΑ» κι ατεκμηρίωτους ισχυρισμούς περί «συκοφαντιών». Επί της ουσίας:
1. Γεγονός αδιαμφισβήτητο υπήρξε η προβολή του κ. Πουλιανού και των «ανακαλύψεών» του από τον συνταγματάρχη Γκαντώνα, σε επίσημη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 17.4.1968 στο υπουργείο Β. Ελλάδος. Η επιστολογράφος μας αποκλείεται να το αγνοεί, εφόσον το σχετικό δημοσίευμα της «Μακεδονίας» (18.4.68) είναι αναρτημένο και στον ιστότοπο της ΑΕΕ. Οπως διαβάζουμε εκεί, τον κ. Πουλιανό παρουσίασε στους δημοσιογράφους ο ίδιος ο Γκαντώνας, με ύμνους για το έργο του. Ακολούθησε η διθυραμβική προβολή του στις εφημερίδες – σε εποχή όχι μόνο προληπτικής λογοκρισίας αλλά και διατεταγμένης, σε μεγάλο βαθμό, διάρθρωσης της δημοσιογραφικής ύλης. Τρεις εβδομάδες αργότερα (8.5.1968), ο συνταγματάρχης επισκέφθηκε το σπήλαιο των Πετραλώνων, συνοδευόμενος από τον κ. Πουλιανό και τους δημοσιογράφους. Δύσκολα συνδυάζονται όλα αυτά με το «αντιστασιακό» πορτρέτο που φιλοτεχνείται στην επιστολή τής κ. Μανωλαράκη.
2. Δεν αμφισβητεί κανείς πως ο κ. Πουλιανός υπέστη, τους πρώτους μήνες της δικτατορίας, διώξεις που είχαν να κάνουν με το κομμουνιστικό παρελθόν του. Το βέβαιο είναι, ωστόσο, πως αυτές οι διώξεις έπαψαν πολύ γρήγορα, όταν η χούντα (ή μία μερίδα της) διαπίστωσε πως οι θεωρίες του δεν ήταν καθόλου ασύμβατες με τη δική της προπαγάνδα. Λίγο μετά την επίσκεψη Πουλιανού – Γκαντώνα στο σπήλαιο, ο «Ελεύθερος Κόσμος» (το φερέφωνο δηλαδή του στρατιωτικού καθεστώτος) πρόβαλε με ολοσέλιδο δημοσίευμά του την «εξαιρετική σημασίαν που ενέχει η απροσδόκητος επιστημονική ανακάλυψις του καθηγητού κ. Πουλιανού» περί «Ελλαδικού Αρχανθρώπου» (26.5.1968).
Παρόμοια προβολή του έργου του συναντάμε και στα επόμενα χρόνια, παρά την αντιπαράθεσή του με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τον Γενικό Επιθεωρητή Μνημείων, Σπύρο Μαρινάτο. Από τη δημόσια αντιπαράθεση των δυο ανδρών (εφημερίδες της 22 & 29.6, 2, 3 & 5.7.1972), εξαιρετικά εύγλωττη όσον αφορά την εκατέρωθεν επιχειρηματολογία, αλλά κι από την αυστηρή ουδετερότητα που ο ημιεπίσημος «Ελεύθερος Κόσμος» τήρησε απέναντι στις δυο πλευρές, αποκομίζουμε ουσιαστικά την εντύπωση μιας διαπάλης μηχανισμών του καθεστώτος. Ο Μαρινάτος κατηγορεί, λ.χ., τον Πουλιανό ότι «πλαγίως υπεισέρχεται εις το έργον της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας» κι ότι «εζήτησεν άδειαν ανασκαφών από τους Νομάρχας, όχι από την [αρμόδια] Αρχαιολογικήν Υπηρεσίαν», προκειμένου ν’ αποφύγει την εποπτεία από επιστήμονες αρχαιολόγους βάσει της διαδικασίας «ην η Αρχαιολογική Υπηρεσία χρησιμοποιεί και διά τους θησαυροθήρας». Ο Πουλιανός κατηγορεί πάλι τον Μαρινάτο για μειωμένη εθνική επαγρύπνηση, αφού ενέκρινε την απασχόληση Τούρκου συντηρητή από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή και παραγνωρίζει τη δική του συμβολή στην καταπολέμηση των θεωριών του Φαλμεράιερ. Η αίσθηση αυτή επιβεβαιώνεται κι από τον έκδηλο εκνευρισμό τού (θεσμικά πανίσχυρου) Μαρινάτου για το γεγονός ότι, μολονότι ο αντίπαλός του στερούνταν οποιασδήποτε θεσμική υπόσταση, οι καταγγελίες του έβρισκαν ευνοϊκή υποδοχή από τον (αυστηρά ελεγχόμενο) καθεστωτικό Τύπο. Φυσικά, ο μεταξύ τους συσχετισμός παρέμεινε μέχρι τέλους άνισος, όπως άλλωστε κι εκείνος μεταξύ του δικτάτορα Παπαδόπουλου και των «συνεπαναστατών» του Λαδά και Γκαντώνα.
3. Αδυνατούμε, τέλος, να κατανοήσουμε τον ισχυρισμό της επιστολογράφου, πως η «διερεύνηση της βιβλιογραφίας» του ιστότοπου της ΑΕΕ «αποδεικνύει» ότι, σε αντίθεση με τα γραφόμενά μας, «ο Πουλιανός δεν πήγε το 1972 στη Σόφια». Το μόνο σχετικό κείμενο που έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο της Εταιρείας είναι το δημοσίευμα στο οποίο κι εμείς παραπέμπουμε («Μακεδονία» 6.8.1972). «Εις το α’ θρακολογικόν συνέδριον, το οποίον οργανώθη εις την Σόφιαν, υπό την αιγίδαν της Ουνέσκο», διαβάζουμε εκεί: «η ελληνική επιστήμη εξεπροσωπήθη υπό του καθηγητού και ακαδημαϊκού κ. Σπ. Μαρινάτου, του ομοτίμου καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απ. Δασκαλάκη, του καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Γ. Μπακαλάκη και του προέδρου της Ανθρωπολογικής Εταιρείας της Ελλάδος κ. Πουλιανού». Παρατίθενται, μάλιστα, και πληροφορίες για το περιεχόμενο της ανακοίνωσης καθενός. Ακόμη σαφέστερες είναι κάποιες άλλες εφημερίδες των ημερών. Ο «Ελεύθερος Κόσμος» αφιέρωσε, π.χ., δυο διαδοχικά άρθρα στο συνέδριο της Σόφιας. Στο πρώτο (5.8.1972) μνημονεύεται σαφώς η συμμετοχή του ιδρυτή της ΑΕΕ, ενώ στο δεύτερο (19.8.1972) παρουσιάζεται υμνητικά «το πλήρες αγγλόγλωσσον κείμενον της ενδιαφερούσης ανακοινώσεως του κ. Αρη Πουλιανού», σύμφωνα με την οποία «διαπιστώθηκαν από τον ίδιον εκπληκτικές ομοιότητες ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών μεταξύ των σημερινών κατοίκων της αρχαίας Θράκης και της Κρήτης». Φυσικά δεν ήμασταν παρόντες στο επίμαχο συνέδριο, για να πιστοποιήσουμε αυτοπροσώπως την παρουσία του κ. Πουλιανού εκεί, υποσημειώνουμε όμως την απουσία οποιασδήποτε διάψευσης στον Τύπο των επόμενων εβδομάδων. Αν η αξιοπιστία κάποιου έχει διακυβευτεί, αυτή δεν είναι συνεπώς η δική μας.
Ο «Ιός»
