Του Βασίλη Κων/νου Φούσκα*
Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τις χερσαίες προσεγγίσεις της στη ζώνη Ισραήλ-Παλαιστίνης-Λιβάνου-Συρίας-Τουρκίας είναι εκρηκτική και απαιτείται ειδική μελέτη και πολιτική πρωτοβουλία από την ελληνική πλευρά, και ιδιαίτερα την Αριστερά, δηλαδή την επόμενη κυβέρνηση της χώρας. Ο άξονας της ανάλυσής μας θα είναι η Κύπρος.
Για να κατανοήσει κανείς τους λόγους για τους οποίους η Τουρκία έχει στην κυριολεξία εισβάλει στην κυπριακή ΑΟΖ, πρέπει να έχει ακριβή γνώση των πολιτικών συσχετισμών και οικονομικών δεδομένων στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η οικονομία της είναι σε μια υπερθέρμανση με τεράστιες τάσεις υπερχείλισης και εξωστρέφειας σε όλες τις χώρες με τις οποίες συνορεύει: τα βιομηχανικά και χρηματιστηριακά συμφέροντα είναι επιθετικά και η τουριστική της βιομηχανία, ειδικά στην περιοχή του Αιγαίου/Σμύρνης και της Αττάλειας, έχει έντονες τάσεις ηγεμόνευσης απέναντι στους παραδοσιακούς της αντιπάλους, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Αν δεν υπάρξουν διέξοδοι σ’ αυτή την υπερθέρμανση (π.χ. είσοδός της στην Ε.Ε., επιβολή των συμφερόντων της επί Ελλάδας και Κύπρου, απόκτηση μερίδας του λέοντος από τη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής) είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να οδηγηθεί σε μια μεγάλη οικονομική κρίση χωρίς προηγούμενο, η οποία, σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση στη Μέση Ανατολή, θα οδηγήσει μέχρι και στον διαμελισμό της χώρας με τη δημιουργία κουρδικού κράτους.
Πολιτικά, η Τουρκία επίσης πνέει τα λοίσθια. Το καθεστώς Ερντογάν-Νταβούτογλου έχει βέβαια επιδοθεί σε έναν πολιτικο-ιδεολογικό αγώνα εξάπλωσης των τουρκικών καπιταλιστικών συμφερόντων, και ιδιαίτερα της νέας ισλαμικής αστικής τάξης, την οποία και τη βλέπει ως κυρίαρχη περιφερειακή δύναμη σε έναν «μετά-δυτικό» κόσμο ανοιχτών αγορών και συνόρων υπό την ηγεμονία πάντα της Τουρκίας. Πρόκειται για νεο-οθωμανισμό και είναι ακριβώς έκφραση της τάσης υπερθέρμανσης της τουρκικής οικονομίας. Ομως, πρόκειται για μια φιλοδοξία που προσκρούει στις αντιφάσεις της. Η πρώτη μεγάλη αντίφαση ήρθε με τον ριζοσπαστισμό του Γκεζί, όταν εκατομμύρια Τούρκοι ριζοσπάστες αμφισβήτησαν τον νεο-οθωμανισμό/νεο-αυταρχισμό του καθεστώτος. Η δεύτερη μεγάλη αντίφαση έχει να κάνει με την τωρινή συγκυρία και τη δυναμική της. Το καθεστώς Ερντογάν-Νταβούτογλου, αδύναμο να τιθασεύσει την κοινωνία και την κουρδική εξέγερση με αφορμή την απαράδεκτη στάση της χώρας στο Κομπάνι της Συρίας, περνά τον έναν αυταρχικό νόμο μετά τον άλλο. Ο πιο πρόσφατος νόμος-πλαίσιο που ψηφίστηκε ποινικοποιεί στην ουσία κάθε μορφή αντίστασης και δίνει το δικαίωμα στην αστυνομία να σκοτώνει εν ψυχρώ διαδηλωτές οι οποίοι, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν βόμβες μολότοφ. Μια άλλη μεγάλη αντίφαση αφορά την ένταση μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ στη συριακή-κουρδική κρίση. Αυτή δεν πρέπει απλά να καταγραφεί, αλλά και να γίνει ερέθισμα πρωτοβουλίας από τη μεριά της Αριστεράς για ουσιαστική παρέμβαση στην υπόθεση του κυπριακού ζητήματος. Ακόμα, ο ρωσικός και ο ισραηλινός παράγοντας πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, οι Ρώσοι εκτελούν μεγάλη στρατιωτική άσκηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, η πολεμική αεροπορία του Ισραήλ σε συνεργασία με την κυπριακή αεράμυνα εκτελούν συντονισμένα κοινή άσκηση.
Η πάγια θέση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά και της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι μια «βιώσιμη λύση του Κυπριακού με βάση μια δικοινοτική/διζωνική ομοσπονδία». Μα η «διζωνική/δικοινοτική ομοσπονδία», όπως απέδειξε απερίφραστα το σχέδιο Ανάν, είναι μια συνομοσπονδία μέσω της οποίας η Τουρκία αποκτά μόνιμα δικαιώματα σε όλη τη χερσαία, θαλάσσια και αέρια επικράτεια της Κύπρου. Αν το σχέδιο Ανάν είχε περάσει, τώρα το «Μπάρμπαρος» θα έκανε τις έρευνές του στην ΑΟΖ της Κύπρου απολύτως νόμιμα.
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έκανε καλά και διέκοψε τις συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού και είναι επίσης ενθαρρυντικά τα οκτώ μέτρα που πήρε το Εθνικό Συμβούλιο της Λευκωσίας ενάντια στην Τουρκία. Ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ έκανε επίσης τα σωστά βήματα ως πρωθυπουργός της Ελλάδας «εν αναμονή» και ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ είπε όλα τα ορθά πράγματα που μπορούν να ειπωθούν και από το βήμα αυτής της εφημερίδας (βλ. http://archive.efsyn.gr/?p=245334). Αλλά καμία πλευρά δεν έκανε το πιο αποφασιστικό βήμα απ’ όλα, σε μια πολιτική και οικονομική συγκυρία η οποία είναι άκρως ευνοϊκή για την Αριστερά, την Ελλάδα και την Κύπρο. Συγκεκριμένα, να αποκηρύξει το πλαίσιο λύσης του κυπριακού στη βάση της «διζωνικής», ένα κριτήριο το οποίο είναι βαθύτατα ρατσιστικό, υπονομεύει την ενότητα και φιλία Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων και το χτίσιμο μιας νέας Κυπριακής Δημοκρατίας επί τη βάσει των αξιών της εργασίας και του πολιτισμού και όχι των διχαστικών εθνικισμών.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
* Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου
