Της Παρής Σπίνου
Αυτήν τη φορά δεν πρόκειται για κακόγουστη φάρσα. Το ανακαινισμένο Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι, που ήταν κλειστό από το 2009, ανοίγει επιτέλους σήμερα τις πύλες του στο κοινό, με τρίχρονη καθυστέρηση, πολλές ματαιώσεις εγκαινίων, υπέρβαση του προϋπολογισμού και άλλα σκάνδαλα, που προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων και έπληξαν διεθνώς το κύρος του. Η σκληρή αντιπαράθεση που ξέσπασε ανάμεσα στην πρώην πρόεδρο του μουσείου, Αν Μπαλντασαρί, και τον γιο του Πικάσο, Κλοντ, από τη μια μεριά, και την πρώην υπουργό Πολιτισμού, Ορελί Φιλιπετί, από την άλλη, έκανε τον γύρο του κόσμου. Η διαμάχη έφτασε μέχρι τον Φρανσουά Ολαντ, με τον Κλοντ Πικάσο να δηλώνει οργισμένος: «Οι Γάλλοι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τον πατέρα μου»…
Οι Γάλλοι ελπίζουν ότι η κρίση πέρασε και ανάγουν τα εγκαίνια σχεδόν σε εθνική γιορτή, καθώς σήμερα συμπληρώνονται 133 χρόνια από τη γέννηση του Πάμπλο Πικάσο, τον οποίο θεωρούν εθνικό τους κεφάλαιο. Ας γεννήθηκε στην Ισπανία ο ιδιοφυής καλλιτέχνης, ο κορυφαίος του 20ού αιώνα. Εζησε και μεγαλούργησε στη Γαλλία και σε αυτήν περιήλθε με δική του επιθυμία μετά θάνατον η πιο πολύτιμη, η προσωπική του συλλογή έργων τέχνης.
«The Lovers», 1919
REUTERS/ Benoit Tessier
Το μουσείο στεγάζεται στο μεγαλοπρεπές Hôtel Salé, την μπαρόκ έπαυλη του 17ου αιώνα στο Μαρέ και πλέον είναι διπλό σε έκταση: 3.800 τ.μ. (από 1.600 που ήταν πριν), με 37 αίθουσες μόνιμων εκθέσεων, αμφιθέατρο 95 θέσεων, βεράντα, εργαστήριο για μαθητές, καφετέρια, roofgarden κι έναν πανέμορφο κήπο. Ο υπεύθυνος αρχιτέκτονας Ζαν-Φρανσουά Μποντέν τονίζει πως η ανακαίνιση του μουσείου, που παντρεύει το παραδοσιακό με το σύγχρονο, ήταν μια πρόκληση. Ο δε νέος πρόεδρος του μουσείου, Λοράν Λε Μπον, καυχιέται για τον υπερσύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό που διαθέτει.
Η αγορά δύο παρακείμενων κτιρίων για τη στέγαση των γραφείων διοίκησης ήταν η βασική αιτία για την υπέρβαση του προϋπολογισμού κατά 22 εκατ. ευρώ. Τελικά, το συνολικό κόστος για την ανάπλαση του μουσείου ανήλθε στα 52 εκατομμύρια. Τα 31 εξασφαλίστηκαν κυρίως από τα δάνεια και την περιοδεία της συλλογής σε μεγάλα ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, όσο αυτό παρέμενε κλειστό. Τα υπόλοιπα καλύφθηκαν από το κράτος. Αναμένεται, όμως, αύξηση των επισκεπτών από 450.000 σε 850.000 ετησίως, που θα αβγατίσει και τα έσοδα.
Η μοναδική συλλογή του Μουσείου Πικάσο, από τις σπουδαιότερες και μεγαλύτερες στον κόσμο, αποτελείται από 5.000 πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, γλυπτά, φωτογραφίες, κεραμικά και προσωπικά έγγραφα. Περιλαμβάνει ακόμα έργα των Ματίς, Ρενουάρ, Σεζάν, Ντεγκά και άλλων σπουδαίων ζωγράφων, τα οποία είχε ο Πικάσο στην κατοχή του και θα εκτεθούν ξεχωριστά σε αίθουσα με φυσικό φωτισμό. Ολα τα έργα καθαρίστηκαν και συντηρήθηκαν προκειμένου να αναδειχτούν όπως τους αξίζει στους νέους χώρους. Το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής περιήλθε στη γαλλική κυβέρνηση το 1973, μετά τον θάνατο του Πικάσο, κατόπιν επιθυμίας του ίδιου. Αργότερα, η χήρα του, Ζακλίν Ροκ, έκανε μια σημαντική δωρεά, ενώ από το 1985, που άνοιξε το μουσείο, αγοράστηκαν περίπου άλλα 1.000 έργα.
«Φιγούρα στην ακρογιαλιά», 1933
Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν αριστουργήματα από όλες τις επαναστατικές περιόδους της μακρόχρονης πορείας του Πικάσο. Ειδικότερα, θα ανακαλύψουν τον πολιτικό και τον ερωτικό καλλιτέχνη. Τα δυνατά σημεία της συλλογής, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι τα πρωτοποριακά γλυπτά και οι τολμηροί, υπερρεαλιστικοί πίνακες με άγριες, σεξουαλικές εικόνες. Οπως το «Φιλί» του 1925, όπου ένα ζευγάρι επιδίδεται σε μια σαρκοβόρα ένωση, το «Γυμνό σε κόκκινη πολυθρόνα» (1929), με μια τερατώδη φιγούρα που ουρλιάζει προς τον ουρανό, ή οι «Φιγούρες στην ακρογιαλιά» (1931), όπου δύο σώματα αγκαλιάζονται εκστατικά. Ενα γλυπτό του 1942, με τίτλο «Κεφάλι ταύρου», συναρμολογήθηκε από τον Πικάσο μέσα στη δυστυχία του πολέμου από ένα κάθισμα ποδηλάτου και τιμόνια.
«Ολη μου η τέχνη είναι ερωτική», έχει πει ο Πικάσο, ο οποίος αγάπησε το Παρίσι ίσως περισσότερο και από τις γυναίκες. Εκεί ζωγράφισε την εμβληματική «Γκερνίκα», όταν η αρχαία πρωτεύουσα των Βάσκων βομβαρδίστηκε από τη Luftwaffe, αποτυπώνοντας όλη την ανθρώπινη τραγωδία. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αρνήθηκε επίσης να εγκαταλείψει τη γαλλική πρωτεύουσα, ενώ είχε τη δυνατότητα φύγει για την Αμερική, και τότε έκανε το συγκλονιστικό «Κεφάλι θανάτου», επηρεασμένος από το Ολοκαύτωμα.
Ο Πικάσο γνώριζε ότι η τέχνη είναι ένα είδος τρέλας. Μπορεί να βασανίσει τους ανθρώπους, να τους καταστρέψει. Κατηγορήθηκε, ίσως άδικα, ότι θυσίασε την οικογένειά του για την τέχνη του. Ζωγράφιζε μέχρι το τέλος και, με το θάρρος που τον διέκρινε, έκανε τη ζωή υπηρέτη της τέχνης.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πικάσο: ο μεγαλύτερος συλλέκτης των δικών του έργων
REUTERS/ Benoit Tessier
Στις 30 Ιουνίου 1972 ο Πικάσο έκανε την τελευταία του αυτοπροσωπογραφία. Το πρόσωπό του έμοιαζε με κρανίο, καμιά σχέση με τον ρωμαλέο άντρα της νιότης του. Ηταν 91 ετών και κοιτούσε τον θάνατο χωρίς αυταπάτες. Μάλιστα, έβαλε σε εξέχουσα θέση τον πίνακα, στο στούντιό του, επιζητώντας τις αντιδράσεις των επισκεπτών. Ενα χρόνο μετά πέθανε στο σπίτι του, στη μικρή πόλη Μουζέν στη γαλλική Ριβιέρα.
Αφησε πίσω του τη δεύτερη σύζυγό του Ζακλίν, τον «νόμιμο» γιο του από τον πρώτο του γάμο, Πάουλο, με τα τρία του παιδιά, Παμπλίτο, Μαρίνα, Μπερνάρ. Υπήρχε, όμως, και η ερωμένη του, Μαρί Τερέζ, με την κόρη τους Μάγια. Και η Φρανσουάζ Ζιλό, η κατά πολύ νεότερη ερωμένη του, συγγραφέας του βιβλίου «Η ζωή με τον Πικάσο» – ένα ανηλεές πορτρέτο του γηραιού καλλιτέχνη, τον οποίο αποκαλούσε «ιστορικό μνημείο». Οταν δεν μπόρεσε να αποτρέψει την έκδοσή του, το 1964, ο Πικάσο την εκδικήθηκε βγάζοντας τα παιδιά τους, την Παλόμα και τον Κλοντ, από τη ζωή του.
Αφησε στους κληρονόμους του πάνω από 70.000 αντικείμενα, ανάμεσά τους 1.876 πίνακες, 1.335 γλυπτά, 1.089 σχέδια, 18.000 εκτυπώσεις, 2.880 κεραμικά, 149 τετράδια με σχέδια, ακόμα και ποιήματα. Τα σπίτια και τα εργαστήρια που είχε στη Γαλλία ήταν γεμάτα με έργα, ακόμα και πρωτόλεια, από τα εφηβικά του χρόνια στην Ισπανία. Μέχρι και σε θυρίδες τραπεζών έκρυβε τους θησαυρούς του.
Λίγοι γνώριζαν γι’ αυτή την πλούσια ιδιωτική συλλογή, που δεν έχει ισοδύναμο. Οπως επίσης λίγοι γνώριζαν τη μανία του να καταγράφει λεπτομερώς όλα τα έργα του, και έτσι ευφυώς δημιουργήθηκε ένας τεκμηριωμένος, πλήρης κατάλογος, που γεμίζει 33 τόμους.
Χρειάστηκε σχεδόν μια δεκαετία για να λυθούν τα κληρονομικά θέματα της μεγάλης, κατακερματισμένης οικογένειας Πικάσο. Εν τω μεταξύ, μια σειρά από τραγικά γεγονότα σημάδεψαν τους κληρονόμους, δικαιώνοντας όσους λένε ότι ο θρυλικός ζωγράφος κατέστρεψε τις ζωές όσων αγάπησε, όχι μόνο όσο ζούσε, αλλά και μετά τον θάνατό του. Ο εγγονός του, Παμπλίτο, βρήκε φριχτό τέλος καταναλώνοντας χλωρίνη, επειδή δεν τον άφησαν να παραστεί στην κηδεία του παππού του. Ο Πάουλο πέθανε το 1975 – ήταν αλκοολικός. Η πληθωρική Μαρί Τερέζ κρεμάστηκε το 1977 και το 1986 αυτοκτόνησε η Ζακλίν. Το 2001, η Μαρίνα έβγαλε ένα βιβλίο κατηγορώντας τον παππού της πως κατέστρεψε την παιδική της ηλικία, και πως δεν είχε καμιά οικονομική βοήθεια από τους υπόλοιπους.
Κλοντ Πικάσο
Από τον κυκεώνα κατάφερε να διασωθεί ο γιος του Κλοντ -στην όψη πιστό αντίγραφο του Πικάσο- ο οποίος ανέλαβε ηγετικό ρόλο στη διαχείριση της τεράστιας καλλιτεχνικής περιουσίας του πατέρα του. Οχι πως μένει στο απυρόβλητο για τον τρόπο που τη διαχειρίζεται. Οταν, για παράδειγμα, το 1998 έδωσε άδεια να ονομαστεί Picasso το νέο μοντέλο της Citroen, ο μυθικός φωτογράφος Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν τον κατηγόρησε ότι πρόδωσε έναν μεγάλο καλλιτέχνη, ο οποίος υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Ο Κλοντ επίσης υπερασπίστηκε την πρώην πρόεδρο του Μουσείου Πικάσο, Αν Μπαλντασαρί, στο σκάνδαλο που ξέσπασε για την καθυστέρηση του ανοίγματος του Μουσείου Πικάσο, και συγκρούστηκε με τη γαλλική κυβέρνηση κατηγορώντας την πως αυτή είναι υπαίτια και πως προσβάλλει τη μνήμη του πατέρα του.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Αν Μπαλντασαρί: η απολυμένη που έκανε όλη τη δουλειά
Αν Μπαλντασαρί REUTERS/ Charles Platiau
Το Μουσείο Πικάσο έκλεισε το 2009 για την αναγκαία ανακαίνιση και επέκτασή του. Ενώ όμως αναμενόταν να ξανανοίξει το 2011, οι αναβολές διαδέχονταν η μία την άλλη, με τραγελαφικές εντάσεις. Η πολιτική ηγεσία έστρεψε τα βέλη εναντίον της Αν Μπαλντασαρί και, τον περασμένο Μάιο, η τότε υπουργός Πολιτισμού, Ορελί Φιλιπετί, την έπαυσε από τη θέση της έπειτα από καταγγελίες για κακοδιαχείριση, αυταρχική συμπεριφορά και αδιέξοδες τακτικές. «Δημιούργησε τέτοια τοξική ατμόσφαιρα μέσα στο μουσείο, που θέτει σε κίνδυνο τους εργαζόμενους», είχε πει χαρακτηριστικά. Αλλωστε 40 από αυτούς ζητούσαν, με επιστολή τους, την απόλυση της προέδρου.
Λοράν Λε Μπον, ο νέος πρόεδρος του μουσείου REUTERS/ Benoit Tessier
Η Μπαλντασαρί έμεινε στο Μουσείο Πικάσο 22 ολόκληρα χρόνια, τα εννιά από αυτά στην κεφαλή του. Ξεκίνησε το 1992 ως επιμελήτρια, το 2005 ανέλαβε διευθύντρια και ένα χρόνο μετά πρόεδρος. Η αρχειακή έρευνά της θεωρείται σημαντική. Ανακάλυψε τον «φωτογράφο» Πικάσο, σε μια σειρά φιλμ που αποτυπώνουν τα κυβιστικά πειράματά του. Εντόπισε καρτ ποστάλ του 1906 του Φορτιέ με γυναίκες της Αφρικής, που πιθανότατα ενέπνευσαν τον Πικάσο να ζωγραφίσει τις περίφημες «Δεσποινίδες της Αβινιόν».
Επίσης, επιμελήθηκε σημαντικά αφιερώματα στον Πικάσο, που φιλοξενήθηκαν σε μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής. Τελικά, έγινε η απόλυτη κυρίαρχος του μουσείου, σε σημείο να μην αφήνει τους ερευνητές να προσεγγίσουν τα αρχεία, ενώ με δυσκολία δάνειζε έργα. Τώρα όλοι εύχονται το μουσείο να κάνει μια νέα, θετική αρχή.
