Εξαιρετική πρωτοβουλία του Ιδρύματος του κορυφαίου καλλιτέχνη και του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού
Ξεναγήσεις θα οργανώνονται στην πλατεία του Παλαιού Ψυχικού, εκεί όπου από το 2010 έχουν στηθεί έξι γλυπτά του, λίγα βήματα πιο πέρα από το μικρό διαμέρισμα-εργαστήρι του
Της Παρής Σπίνου
Πρωτοπόρος της αφαίρεσης, ο Γιώργος Ζογγολόπουλος πίστευε ότι η τέχνη πρέπει να είναι προσιτή στο ευρύ κοινό. Δεν μπορούσε να φανταστεί τη μνημειακή γλυπτική έξω από την αρχιτεκτονική και για τον λόγο αυτόν, δημιούργησε έργα μεγάλης κλίμακας, τα οποία βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, στην Ελλάδα αλλά και σε ευρωπαϊκές πόλεις. Υπηρετώντας, λοιπόν, το όραμά του το Ιδρυμά του και ο Οργανισμός Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πολιτισμού και Αθλητισμού του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού αποφάσισαν να οργανώσουν δωρεάν ξεναγήσεις στην υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ψυχικού – Πλατεία Γιώργου Ζογγολόπουλου, την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα.
Το πρώτο ανοιξιάτικο ραντεβού κλείστηκε γι' αυτήν την Κυριακή, 3 Μαρτίου, στις 12 το μεσημέρι, στην πράσινη, αμφιθεατρική πλατεία, στη λεωφόρο Δημοκρατίας, στο Παλαιό Ψυχικό (δίπλα στον Αγιο Δημήτριο). Από το 2010 έχουν τοποθετηθεί εκεί έξι γλυπτά μεγάλων διαστάσεων που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές περιόδους της πολύχρονης δημιουργίας του Ζογγολόπουλου. Πρόκειται για γλυπτά που έγιναν με πρωτοβουλία του Ιδρυματος Ζογγολόπουλου μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη, το 2004, και αποτελούν μεγέθυνση ή μικροκλίμακα των πρωτότυπων έργων.
Κάθε ένα έχει τη δική του ιστορία. Την αφηγήθηκαν ο διευθυντής του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου, Αγγελος Μωρέτης, και η Νέλλη Λάβδα, πρόεδρος του ΟΚΑΠΑ, σε χθεσινή συνάντηση με τους πολιτιστικούς συντάκτες. Για τον «Αλέξανδρο» (προσφορά του συλλέκτη Ζ. Πορταλάκη), το μόνο παραστατικό έργο σε χυτό ορείχαλκο, ο γλύπτης επέλεξε ως μοντέλο έναν πλανόδιο τσαγκάρη, πρόσφυγα από την Ανατολή, που τριγυρνούσε στην περιοχή του Ψυχικού το 1954. «Ο Αλέξανδρος με τη βιβλική ξερακιανή μορφή του ήταν μια έντονη έκπληξη μέσα στους δρόμους τής δήθεν κηπούπολης του Ψυχικού. Δέχτηκε με κάποια δυσπιστία να ποζάρει, όμως την τρίτη μέρα χάθηκε», είχε γράψει γι' αυτήν τη συνάντηση ο Ζογγολόπουλος.
Δίπλα του βρίσκεται ο «Ποσειδώνας» (1957), που αποτέλεσε μέρος της πρότασης του καλλιτέχνη για τη διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας, αλλά δεν τοποθετήθηκε ποτέ. «Το αίτημα επανέρχεται με την αναδιαμόρφωση της πλατείας, στο πλαίσιο του Rethink Athens, και ελπίζουμε η επιθυμία του να ικανοποιηθεί», τόνισε ο διευθυντής του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου.
Ανηφορίζοντας στην πλατεία του Παλαιού Ψυχικού οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν ένα γλυπτό όμοιο με αυτό που είχε τοποθετηθεί στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, το 1966, προκαλώντας πλήθος αντιδράσεων για το αφαιρετικό του ύφος. Ακόμα, την ανάλαφρη όσο και επιβλητική «Στήλη», που υπενθυμίζει τη συμμετοχή του Ζογγολόπουλου στην Μπιενάλε Βενετίας το 1999 – σε μεγαλύτερη κλίμακα υπάρχει και στον σταθμό «Ευαγγελισμός» του μετρό. Τους «Ολυμπιακούς κύκλους», γνωστούς κι από την εγκατάσταση στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», αλλά και την αέρινη «Ειράνα», που πρώτη φορά εκτίθεται δημόσια.
«Νομίζω ότι κάθε καλλιτέχνης, για το έργο που κάνει και αν το αγαπάει, έχει ένα όραμα. Να το δει τοποθετημένο στη θέση που επιθυμεί. Το έργο έχει πάντα την ανάγκη του δικού του ζωτικού χώρου. Δεν μπορεί να επιζήσει οπουδήποτε», έλεγε ο Ζογγολόπουλος. Ευτύχησε να ζήσει 101 χρόνια και να δει τα διάσημα έργα του να καταλαμβάνουν ζωτικούς χώρους στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τους Δελφούς, τον Ζάλογγο αλλά και στο Βερολίνο, τη Βαϊμάρη, τις Βρυξέλλες κ.α. Μέχρι σήμερα συνεχίζουν τη «συνομιλία» με την αρχιτεκτονική και το περιβάλλον.
Στην Πλατεία Ζογγολόπουλου προγραμματίζονται εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά και άλλες εκδηλώσεις, ενώ ο δήμος μελετά την αναμόρφωση του φωτισμού της για να αναδειχτούν καλύτερα τα γλυπτά το βράδυ. Με ενδιαφέρον, όμως, αναμένεται και η μεγάλη αναδρομική Γιώργου Ζογγολόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη, το 2014, στην επέτειο των 10 χρόνων από τον θάνατό του.
Ατελιέ 2×3
Κοντά στην υπαίθρια γλυπτοθήκη του Ψυχικού βρίσκεται και το μικρό διαμέρισμα και το εργαστήρι όπου ο κορυφαίος γλύπτης και η σύντροφός του ζωγράφος Ελένη Ζογγολοπούλου μοιράστηκαν τη ζωή τους και τις εικαστικές αναζητήσεις τους καθώς και τη φιλία γνωστών καλλιτεχνών, όπως ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιάννης Μόραλης, ο Νίκος Νικολάου, ο Νίκος Κεσανλής, η Χρύσα Ρωμανού.
Η πρώην κατοικία, που τώρα φιλοξενεί τα γραφεία του Ιδρυματος Ζογγολόπουλου, περιλαμβάνει ένα μικρό εκθετήριο με τους περίφημους μεγεθυντικούς φακούς, τις λεπτεπίλεπτες ομπρέλες κι άλλα μικρογλυπτά του καλλιτέχνη. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι με φωτογραφίες από τα ταξίδια του ζεύγους στο εξωτερικό. «Ο χώρος αποκαλύπτει και τη σεμνότητα του Ζογγολόπουλου», υπογράμμισε ο διευθυντής του Ιδρύματος Αγγελος Μωρέτης, δείχνοντάς μας τα σημεία όπου βρισκόταν το μικρό καθιστικό, ένα σχεδιαστήριο και μια λιτή βιβλιοθήκη.
Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ημιυπόγειο διαμέρισμα 70 τ.μ. που προοριζόταν για πάρκινγκ της πολυκατοικίας. Το απέκτησε το ζεύγος Ζογγολόπουλου δίνοντας αντιπαροχή τη δεκαετία του ’60 ένα παλιό πετρόκτιστο σπίτι που είχαν στο Ψυχικό. Μάλιστα, είχαν αγοράσει το οικόπεδο, πριν από τον πόλεμο, κοντά στα νταμάρια που γέμιζαν με σκόνη την περιοχή. Με τα χρήματα της αντιπαροχής αγόρασαν κι ένα μικρό σπίτι στο Παρίσι, όπου έμεναν κατά καιρούς για να βρίσκονται μέσα στις εξελίξεις.
Σε μια γωνία του κήπου, που προφανώς προοριζόταν για αποθήκη, βρισκόταν και το εργαστήρι του, στριμωγμένο κι αυτό σε λίγα τετραγωνικά. Μέχρι σήμερα παραμένει σχεδόν απείραχτο. Πριόνια, τρυπάνια, οξυγονοκολλήσεις κυριαρχούν στον χώρο, όλα τα εργαλεία με τα οποία δάμαζε τα υλικά, τον μπρούντζο, το σίδερο, το αλουμίνιο, το πλεξιγκλάς, δίνοντάς τους σχήμα και ιδέα.
«Η γλυπτική γίνεται με όγκους πολλούς, γίνεται και με γραμμές. Γλυπτική είναι σήμερα και μια σκιά. Δεν ορίζεται μόνο στον όγκο, στο μασίφ. Υπάρχει κάποια εξέλιξη και σιγά σιγά φτάνει κάποιος να κάνει πράγματα με γραμμές», έλεγε σε συνέντευξή του το 1997 ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, ο οποίος παρέμεινε ώς το τέλος στην πρώτη γραμμή της πρωτοπορίας, δίχως να σταματήσει να πειραματίζεται με νεανική ορμή.
