ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Του Νίκου Δαββέτα
Θεόδωρος Γρηγοριάδης «Το μυστικό της Ελλης». Μυθιστόρημα. Πατάκης, σελ. 272.
Θα μπορούσε να είναι μια ακόμη καλοστημένη ερωτική ιστορία, εύσχημη και συγκινητική, αλλά ευτυχώς δεν είναι, ή μάλλον δεν είναι μόνο αυτό. Εξηγούμε: Οι περισσότερες ερωτικές ιστορίες περιστρέφονται γύρω από το «σκοτεινό αντικείμενο του πόθου», η ιστορία του Θεόδωρου Γρηγοριάδη περιστρέφεται γύρω από το θύμα του πόθου, την ηττημένη μιας σχέσης που δεν μπορεί να αρθρώσει τον δικό της ερωτικό λόγο δίχως να προδώσει τον εαυτό της.
Η Ελλη, η ηρωίδα του βιβλίου, είναι μια ανύπαντρη γυναίκα, που έχει διαβεί προ πολλού το ψυχολογικό όριο των πρώτων -ήντα.
Παρ όλα αυτά είναι συμφιλιωμένη με την ηλικία της και το άγονο ερωτικό της παρελθόν. Από τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος μαθαίνουμε ότι γεννήθηκε στον Κορυδαλλό, σπούδασε γαλλική φιλολογία, διορίστηκε στο Δημόσιο και κατοικεί στο Ρουφ. Γυναίκα της διπλανής πόρτας -χωρίς κάποια έντονη ιδιαιτερότητα πέρα από την αγάπη της για τη γαλλική λογοτεχνία- έχει χτίσει τον δικό της ασφαλή μικρόκοσμο, στον οποίο κυκλοφορούν με άνεση μόνο δυο-τρεις δοκιμασμένες φίλες από τα χρόνια της νεότητας και οι εξ αίματος συγγενείς. Σταθερή της έγνοια εδώ και καιρό, η κατάντια της δημόσιας Παιδείας, έτσι όπως η ίδια τη βιώνει κάθε ημέρα μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Αυτός ο ευκατάστατος μικρόκοσμος θα δεχθεί την «επίθεση φιλίας» ενός περίεργου αρσενικού, του άνεργου Αντώνη, που με όπλα την ακαταμάχητη γοητεία του και το νεαρό της ηλικίας, δεν θα δυσκολευτεί να τον αλώσει. Χωρίς να υπάρχουν έντονες συγκρούσεις και βίαιες σκηνές, σιγά σιγά αντιλαμβανόμαστε ότι ο Αντώνης λεηλατεί ουσιαστικά αυτόν τον μικρόκοσμο, όπως θα λέγαμε «με το γάντι». Στην αρχή εμφανίζεται να ζητά από την ηρωίδα απλά ένα πιάτο φαγητό, ύστερα τη συντροφιά της, μετά τα βράδια της, το κρεβάτι της, τον χώρο και τον χρόνο της. Η σχέση τους περιπλέκεται περισσότερο όταν η Ελλη πληροφορείται ότι ο άνεργος φίλος της είναι παντρεμένος με μια καταθλιπτική γυναίκα στα πρόθυρα της κατάρρευσης και πατέρας ενός ανήλικου κοριτσιού. Οι οικονομικές απαιτήσεις του Αντώνη διατυπώνονται πάντοτε πλαγίως. Εκμεταλλευόμενος τη φαινομενική του αδυναμία εκβιάζει ψυχολογικά την Ελλη, η οποία τελικά δέχεται να ικανοποιεί κάθε του ανάγκη: από την ερωτική του εκτόνωση ώς τη μόρφωση της κόρης του και την πληρωμή των λογαριασμών του.
Μόνο που το θύμα της ιστορίας μας, η νοικοκυρεμένη Ελλη, δεν επαναστατεί, δεν αισθάνεται προδομένη ή εξαπατημένη, υποκύπτει στη γοητεία του άνδρα χωρίς να περιμένει το παραμικρό αντάλλαγμα. Αφήνεται να παρασυρθεί σε μια πρόσκαιρη ανατροπή, όπου κάθε σταθερά της προτινής ζωής της μοιάζει το λιγότερο αφελής. Το πατρικό σπίτι, η αδελφή της, οι φίλες, το σχολείο, οι μαθητές της δεν της λένε πια τίποτα. Ο εισβολέας τής έδειξε πόσο άδεια και άχαρη ήταν η καθημερινή της ρουτίνα, πίσω από την οποία είχε οχυρωθεί αποφεύγοντας την πραγματικότητα. Ο Αντώνης κατά κάποιο τρόπο την τιμωρεί και αυτή δέχεται την τιμωρία γιατί νιώθει πως πρέπει να πληρώσει για τα χρόνια του παροπλισμού της.
Ο Γρηγοριάδης με τη χαμηλόφωνη, πειστική και λογοτεχνικά άρτια αφήγησή του, μοιάζει να μας λέει πως αυτό που τελικά κυριαρχεί σε μια σχέση δεν είναι ο έρωτας, αλλά μονάχα ο φόβος, ο φόβος της μοναξιάς. Η ηρωίδα του, όταν πια παραδίδεται στην αγκαλιά του εραστή της, δεν γνωρίζει ότι αυτός προετοιμάζει ήδη τη μετεγκατάστασή του στην Αυστραλία. Ο εισβολέας αναχωρεί τη στιγμή ακριβώς που έχει γίνει κάτι παραπάνω από απαραίτητος και στη «λεηλατημένη» Ελλη δεν απομένει τίποτε άλλο, παρά να συνεχίσει το διδακτορικό της που είχε ξεκινήσει κάποτε στο Παρίσι, με θέμα «Η μοναξιά στο αφηγηματικό έργο της Μαργκερίτ Ντιράς».
