EL CLÁSICO
Ολη η αλήθεια για την αιώνια κόντρα Ρεάλ Μαδρίτης-Μπαρτσελόνα με αφορμή το σημερινό… ντεκαφεϊνέ κλάσικο
Λένε, «μην αφήνεις τις λεπτομέρειες να σου χαλάσουν μια ωραία ιστορία». Και η πολιτική στο ισπανικό ποδόσφαιρο, με τους καλούς Καταλανούς και τους κακούς Μαδριλένους, ήταν ανέκαθεν μια συναρπαστική ιστορία που ενθουσιάζει και παθιάζει τους απ’ έξω, τους μη Ισπανούς.
Ισχύουν, όμως, όλα αυτά; Ή είναι τόσο αφελή, σαν να υποστηρίζει κανείς εν έτει 2013 ότι το Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός παραμένει η ταξική μάχη μεταξύ του τίμιου Πειραιώτη λιμενεργάτη και του Αθηναίου εκπροσώπου της μπουρζουαζίας;
Κατ’ αρχάς, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Δεν υπάρχει άλλη χώρα που το ποδόσφαιρό της να είναι τόσο άμεσα συνδεδεμένο με την πολιτική όσο η Ισπανία. Η χώρα είχε, έχει και θα έχει ανοιχτά μέτωπα στην εσωτερική της σκηνή. Ζώντας στην Ελλάδα, δεν ξέρουμε τι σημαίνει να είναι πολίτες της ίδιας χώρας άνθρωποι με διαφορετική γλώσσα, διαφορετική σημαία και διαφορετικά έθιμα. Αυτό που δεν συμβαίνει σε τεράστιες ομόσπονδες χώρες (όπως η Ρωσία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες) το συναντάμε σε εκείνη τη γωνιά της Ευρώπης…
Ετσι, η κεντρική εξουσία είναι η κακή και οι υπόλοιποι θεωρούνται τίμιοι πλην κατατρεγμένοι. Τον καιρό του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, αναντίρρητα, ο κατατρεγμός ήταν δεδομένος – υπαρκτός. Αλλες γλώσσες ή σημαίες πλην εκείνων της Καστίλης βρίσκονταν σε καθεστώς απαγόρευσης. Από τότε όμως έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια… Ζούμε στον 21ο αιώνα, όπου οι επαρχίες της Ισπανίας έχουν η καθεμία τη δική τους κυβέρνηση και την ελευθερία να μιλούν τη γλώσσα τους και να φέρουν τη σημαία τους. Φωνές περί ανεξαρτητοποίησης υπάρχουν, αλλά τα πρόσφατα δημοψηφίσματα δεν έδειξαν σαρωτικές αποσχιστικές τάσεις, όπως θα περίμενε κανείς. Ας όψεται η οικονομία… Η Καταλονία π.χ. ζήτησε βοήθεια από τη Μαδρίτη ύψους 42 δισεκατομμυρίων ευρώ, λόγω κακοδιαχείρισης των κυβερνώντων της. Οπότε το θέμα της ανεξαρτητοποίησης ουσιαστικά έχει «παρκαριστεί»…
Υπάρχει όμως το ποδόσφαιρο. Τη σήμερον ημέρα, αυτό το υπέροχο άθλημα είναι ένας τεράστιος επαγγελματικός κόσμος με θεοποιημένους, ταλαντούχους και προνομιούχους αθλητές που πληρώνονται υπέρογκα ποσά για να μας διασκεδάζουν. Σημειωτέον (γιατί τείνουμε να το ξεχνάμε) τα ποσά αυτά δεν τα κλέβουν. Απλή έκφραση του νόμου περί προσφοράς και ζήτησης είναι.
Στην Ισπανία, όμως, επειδή η χώρα διαθέτει τούτο τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, το ποδόσφαιρο πάει να γίνει και έκφραση των πολύπλοκων πολιτικών της υποθέσεων. Ισως γι’ αυτό γοητεύει τους ουδέτερους περισσότερο από την ιταλική Σέριε Α ή τη γερμανική Μπουντεσλίγκα ή –ενίοτε- και την αγγλική Πρέμιερ Λιγκ.
ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ… ΚΑΚΟΥ
Η ρίζα του ιδιαίτερου αυτού χαρακτήρα είναι ο ισπανικός εμφύλιος (1936-1939), που τραυμάτισε τη χώρα, την οδήγησε σε απομονωτισμό δεκαετιών (η απάντηση σε όσους απορούν γιατί τόσο λίγοι Ισπανοί μιλούν ξένες γλώσσες…) και άνοιξε πληγές που ακόμα και σήμερα, σχεδόν 75 χρόνια μετά, δεν λένε να κλείσουν.
Η αντιπαλότητα μεταξύ της Ρεάλ Μαδρίτης και της Μπαρτσελόνα έχει τις ρίζες της από τότε. Στον πρώτο μήνα του ισπανικού εμφυλίου, ο αριστερών πεποιθήσεων πρόεδρος των «μπλαουγράνα» Τζουσέπ Σουνιόλ δολοφονήθηκε από τους Φαλαγγίτες – το στρατιωτικό κίνημα των Εθνικιστών. Και η Βαρκελώνη, που ήδη θεωρούνταν η πόλη των προοδευτικών ρευμάτων στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τη μόδα, επεξέτεινε αυτό το στάτους και στην πολιτική, εξελισσόμενη σε σύμβολο της αντίστασης στην καταπίεση της δικτατορίας του Φράνκο.
Οταν το φασιστικό καθεστώς του «Χενεραλίσιμο» απαγόρευσε να μιλιούνται στην ισπανική επικράτεια οι γλώσσες της Καταλονίας, της Γαλικίας, της Βαλένθια και των Βάσκων, ένα από τα μοναδικά μέρη όπου ακούγονταν καταλανικά ήταν το γήπεδο της Μπαρτσελόνα. Ετσι υιοθετήθηκε από την ομάδα το σύνθημα «Més que un club» -«Περισσότερο από ένας σύλλογος»- και οι αναμετρήσεις με τη Ρεάλ Μαδρίτης απέκτησαν πολιτική χροιά.
Η συζήτηση γύρω από τη Ρεάλ Μαδρίτης και τους δεσμούς της με την κυβέρνηση του Φράνκο παραμένουν πάντα «ομιχλώδεις», κυρίως ως προς την κατεύθυνσή τους.
Χρησιμοποίησε η Ρεάλ Μ. τον Φράνκο για τις επιτυχίες της ή ο Φράνκο τις επιτυχίες της ομάδας ως διαφήμιση; Ας μην ξεχνάμε δύο πράγματα. Πρώτον, η πόλη της Μαδρίτης ήταν ένα από τα τελευταία προπύργια των Δημοκρατικών που έπεσαν στα χέρια των Εθνικιστών. Και, δεύτερον, ότι ο δικτάτορας ήταν οπαδός της Ατλέτικο Μαδρίτης, που τότε ονομαζόταν Ατλέτικο Αβιασιόν και ήταν η ομάδα της αεροπορίας, όταν η Ρεάλ ήταν ανέκαθεν η ομάδα του βασιλιά, του θεσμού που ο Φράνκο ανεχόταν προκειμένου να έχει τον απόλυτο έλεγχο της χώρας…
ΝΤΙ ΣΤΕΦΑΝΟ vs ΚΟΥΜΠΑΛΑ
Η υπόθεση «Αλφρέδο ντι Στέφανο» έδωσε άφθονα επιχειρήματα σε όσους υποστηρίζουν ότι το φασιστικό καθεστώς επηρέαζε την ποδοσφαιρική σκηνή της Ισπανίας.
Η μεταγραφή του το 1953 ακόμα και σήμερα παραμένει μυστήριο για τους ουδέτερους. Για τους Καταλανούς, είναι «καθαρή κλοπή» μέσα από τα χέρια της Μπαρτσελόνα, που τον είχε φέρει από τη Μιλιονάριος και είχε υπογράψει αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε προσύμφωνο. Οι Μαδριλένοι μιλούν τάχα για ολιγωρία των «μπλαουγράνα» που τον έφεραν στην Ισπανία χωρίς να έχουν τσεκάρει το καθεστώς του και χωρίς να έχουν ζητήσει την υπογραφή και των δύο συλλόγων που είχαν τα δικαιώματά του – δηλαδή της Μιλιονάριος και της Ρίβερ Πλέιτ. Η FIFA είχε παραπέμψει το θέμα στην Ισπανική Ομοσπονδία και εκεί εμφανίστηκε ο πρόεδρος της Ρεάλ Μαδρίτης Σαντιάγο Μπερναμπέου (όλως τυχαίως…), πλησίασε τον παίκτη και επί το λαϊκότερον του είπε: «Επειδή με αυτούς δεν βγαίνει άκρη, έλα σ’ εμάς να παίξεις μπάλα»…
Στην πραγματικότητα, εκείνο τον καιρό η Ισπανία, πάμφτωχη, εξαντλημένη από τον πόλεμο και εκτός σχεδίου Μάρσαλ, ξέφευγε από τον έλεγχο του Φράνκο. Αν ο απαράμιλλος Ντι Στέφανο υπέγραφε για την Μπαρτσελόνα, τότε τα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, που λόγω απομονωτισμού ήξερε από την Ισπανία μόνο το ποδόσφαιρό της, θα έπεφταν πάνω στη Βαρκελώνη που παρέμενε χωνευτήρι φιλελεύθερων ιδεών με προέλευση από τη Γαλλία. Από την ώρα όμως που υπέγραψε στη Ρεάλ, ο Αργεντινός έστρεψε τα βλέμματα στη Μαδρίτη, την πόλη που ο Φράνκο είχε κάνει σύμβολο της εξουσίας του.
Μια άλλη μεταγραφική ιστορία, η οποία αποσιωπάται τεχνηέντως από την καταλανική πλευρά, αφορά τον Λαντισλάο Κουμπάλα, που έχει αναδειχθεί από τους οπαδούς της Μπαρτσελόνα ο καλύτερος παίκτης του συλλόγου στον 20ό αιώνα – καλύτερος και από τον Γιόχαν Κρόιφ… Φεύγοντας από την κομμουνιστική Ουγγαρία, κατέφτασε το 1950 στην Ισπανία για να παίξει με μια ομάδα προσφύγων ονόματι Hungaria φιλικές αναμετρήσεις απέναντι στη Ρεάλ Μαδρίτης και την Εσπανιόλ. Οι ιθύνοντες των «μερένγκες» τρελάθηκαν μαζί του και πήραν το ΟΚ του για μεταγραφή. Ομως τον είχε δει και ο Τζουσέπ Σαμιτιέρ, σκάουτ και μέλος της Μπαρτσελόνα, αλλά και φιλοκαθεστωτικός με δεσμούς στον περίγυρο του Φράνκο. Αυτός λοιπόν κίνησε τα κατάλληλα νήματα και ο Κουμπάλα έγινε σημαία των Καταλανών για την επόμενη δεκαετία. Μάλιστα σχεδόν μόνος του το 1961 υποχρέωσε τη Ρεάλ Μαδρίτης στην πρώτη της ήττα στο Κύπελλο Πρωταθλητριών. Η Μπαρτσελόνα προκρίθηκε με το συνολικό 4-3, για να χάσει όμως στον τελικό από την Μπενφίκα…
ΜΠΙΛΜΠΑΟ ΚΑΙ ΕΣΠΑΝΙΟΛ
Μετά τον θάνατο του Φράνκο, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, τα ισπανικά ποδοσφαιρικά γήπεδα μετατράπηκαν σε πλατείες διαδήλωσης εθνικών ταυτοτήτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κίνηση του τερματοφύλακα της Αθλέτικ Μπιλμπάο Χοσέ Ανχελ Ιρίμπαρ, που τον Δεκέμβριο του 1976 μπήκε στον αγωνιστικό χώρο του ντέρμπι με τη Ρεάλ Σοσιεδάδ κρατώντας τη βασκική σημαία, την «Ικουρίνια», και την κάρφωσε στη βούλα της σέντρας. Ηταν η πρώτη επίσημη εμφάνιση της άσπρης-κόκκινης-πράσινης σημαίας ύστερα από 40 χρόνια απαγόρευσης.
Η αναφορά στην Αθλέτικ δεν είναι τυχαία. Οι Βάσκοι του Μπιλμπάο είναι οι μόνοι που ασκούν πραγματική πολιτική μέσω του συλλόγου, που ακόμα και σήμερα, στον 21ο αιώνα, έχει αποκλειστικά και μόνο Βάσκους ή βασκικής καταγωγής ποδοσφαιριστές στο ρόστερ του ή παίκτες που έχουν μάθει το ποδόσφαιρο στα παιδικά τμήματά του, όπως ο Ζόνας Ραμάλιο, ο πρώτος έγχρωμος στην ιστορία της Αθλέτικ. Αν μη τι άλλο, με τόσο περιορισμένες μεταγραφικές δυνατότητες, είναι εντυπωσιακό επίτευγμα για την Αθλέτικ Μπιλμπάο το να βρίσκεται σταθερά στην πρώτη κατηγορία της Ισπανίας όλα αυτά τα χρόνια του άκρατου επαγγελματισμού.
Το παράδειγμα της Αθλέτικ Μπιλμπάο αποδυναμώνει αρκετά το καταλανικό πολιτικό μήνυμα που προσπαθεί να περάσει η Μπαρτσελόνα μέσα από μια ομάδα που στις καλύτερες βερσιόν της ιστορίας της οδηγήθηκε από έναν Ολλανδό (Γιόχαν Κρόιφ), έναν Βραζιλιάνο (Ροναλντίνιο) και έναν Αργεντινό (Λιονέλ Μέσι).
Επίσης, το «η Καταλονία δεν είναι Ισπανία», ρητορική του ίδιου του συλλόγου –ειδικά επί προεδρίας των Τζουάν Γκασπάρτ και Τζουάν Λαπόρτα- ενοχλεί ιδιαίτερα στην ίδια την περιοχή και κυρίως την Εσπανιόλ. Τη δεύτερη ομάδα της πόλης, που έχει όσους Καταλανούς και η Μπαρτσελόνα στις τάξεις της.
Το ειδικό βάρος των «μπλαουγράνα» έχει συνθλίψει την παρουσία της στα ΜΜΕ – κάτι που δεν συμβαίνει στη Μαδρίτη με την Ατλέτικο. Αποτέλεσμα; Δεν μεγεθύνονται φάσεις όπως το γκολ με το χέρι που πέτυχε εναντίον της Εσπανιόλ (και μέτρησε) ο Λιονέλ Μέσι ή μαρκαρίσματα με το… χνώτο που καταλήγουν σε φάουλ έξω από την περιοχή. Αν αυτά συνέβαιναν σε clásico υπέρ της Ρεάλ;…
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
ΜΟΙΑΖΟΥΝ ΤΟΣΟ ΠΟΥ ΤΡΟΜΑΖΟΥΝ…
Οπου μικρός κι η μοίρα του, όμως… Στην πραγματικότητα οι μεγάλοι της Ισπανίας, Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα, έχουν πλέον περισσότερα κοινά από όσα θέλουν (ή τολμούν) να παραδεχθούν.
• Και οι δύο διαθέτουν εξαιρετικά φυτώρια: οι «μπλαουγράνα» τα μεταφέρουν στη μεγάλη ομάδα. Τσάβι, Ινιέστα, Πουγιόλ, Μπουσκέτς. Οι «μερένγκες» πουλάνε. Μάτα, Σολδάδο, Χάβι Γαρθία, Νεγρέδο, Μορένα…
• Κανείς από τους δύο δεν τσιγκουνεύεται για να φέρει ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί στο εξωτερικό.
• Και οι δύο έχουν εξαιρετικές σχέσεις με την κεντρική εξουσία της Ισπανίας, που τους επιτρέπει χωρίς ελέγχους να έχουν τόσο επιβαρημένα οικονομικά και διευκολύνει τραπεζικά δάνεια.
• Και οι δύο ενδιαφέρονται για την παγκόσμια εικόνα τους και «σκοτώνονται» για συμβόλαια εκατομμυρίων στις αγορές της Κίνας, της Αμερικής και της Μέσης Ανατολής…
• Και οι δύο εκμεταλλεύονται το marketing που κινείται γύρω από τα αστέρια τους. Για παράδειγμα, τον Λιονέλ Μέσι της Adidas και τον Κριστιάνο Ρονάλντο της Nike.
Κάπου μέσα σε όλα αυτά, τα τόσο σύγχρονα και επαγγελματικά, χάνονται η Ιστορία, ο εμφύλιος πόλεμος και τα εύκολα επιχειρήματα «φασίστες»-«επαναστάτες», καθώς ο Φράνκο έχει πεθάνει εδώ και 40 χρόνια και τα θυμόμαστε μόνο σε περιπτώσεις σαν τη σημερινή.
Αλλο ένα clásico, το έκτο της χρονιάς, διεξάγεται σήμερα στο «Σαντιάγο Μπερναμπέου». Πολλοί υποστηρίζουν ότι θα είναι το πιο «ντεκαφεϊνέ», επειδή η Ρεάλ Μαδρίτης έχει το μυαλό της στο «Ολντ Τράφορντ», ενώ η Μπαρτσελόνα θέλει να μαζέψει τα κομμάτια της εν όψει Μίλαν. Ισως έτσι αποδειχθεί. Ισως και όχι…
Οταν μπουν στον αγωνιστικό χώρο οι λευκές και οι μπλαουγράνα φανέλες, όλα είναι πιθανά.
