Οσο κι αν αυξήθηκε ο αριθμός των Ελληνίδων που συμμετέχουν στην πολιτική, δεν συγκρίνεται ακόμη με τα ανδρικά ποσοστά
Του Δημήτρη Ταταρούνη
Η 8η Μαρτίου, η Ημέρα της Γυναίκας, αποτελεί κάθε χρόνο την αφορμή για να ακουστεί έντονα το αίτημα για ίση συμμετοχή στα κέντρα λήψης των αποφάσεων από τις γυναικείες οργανώσεις της χώρας μας.
Πρόκειται για ένα αίτημα διαχρονικής επικαιρότητας, αφού όσο κι αν αυξήθηκε ο αριθμός των Ελληνίδων που συμμετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι, δεν είναι ακόμη σε επίπεδο ισορροπίας σε σύγκριση με τα ανδρικά ποσοστά.
Η «Εφημερίδα των Κυριών»
Από το 1895, η μαχητική φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν είχε «υποβάλει» το πρώτο αίτημα για δικαίωμα ψήφου των γυναικών στις δημοτικές εκλογές, μέσα από τις γραμμές της «Εφημερίδας των Κυριών». Από εκείνο το δημοσίευμα, χρειάστηκε να περάσουν 35 χρόνια για να μπορεί, το 1930, να ψηφίζει για δήμαρχο μόνο μία κατηγορία Ελληνίδων (εγγράμματες πάνω από 30 ετών).
Ομως και το δικαίωμα ψήφου στις βουλευτικές εκλογές, το οποίο απέκτησαν το 1906 πρώτες στην Ευρώπη οι Φινλανδές, παρ' όλο που συζητήθηκε ανοιχτά στη χώρα μας από το 1908, παραχωρήθηκε πολύ αργότερα, τον Ιούλιο του 1952.
Πρόκειται για ένα αρνητικό ρεκόρ για τις Ελληνίδες, οι οποίες απέκτησαν ίσα πολιτικά δικαιώματα τελευταίες απ' όλες τις γυναίκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και 18 χρόνια μετά τις Τουρκάλες, που από το 1934 με νόμο του Κεμάλ Ατατούρκ μπορούσαν να ψηφίζουν.
Η Μεταπολίτευση
Μετά τον Αύγουστο του 1974 και την κατάρρευση της δικτατορίας ήταν λογικό ν' αυξηθεί η συμμετοχή των Ελληνίδων στο Κοινοβούλιο, αλλά η παρουσία τους υπήρξε καθηλωμένη κάτω από 10% έως και τις εκλογές του 2000, οπότε εξελέγησαν 31 γυναίκες (10,33%) οι οποίες αυξήθηκαν με άλλες τέσσερις που μπήκαν στη Βουλή ως αντικαταστάτριες. Εκτός, όμως, από το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής η γυναικεία παρουσία στο Κοινοβούλιο υστερεί και σε ποιοτικό επίπεδο. Αν εξαιρέσουμε κάποιες θέσεις αντιπροέδρων, μόλις το 1996, η Αννα Ψαρούδα-Μπενάκη της Ν.Δ. ήταν η πρώτη γυναίκα που προτάθηκε από το κόμμα της για πρόεδρος της Βουλής. Τελικά εξελέγη και ανέλαβε το αξίωμα το 2004 και μέχρι σήμερα είναι η μοναδική γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία του ελληνικού Κοινοβουλίου.
Ομως και στον ριζοσπαστικό χώρο της νεολαίας, μόλις το 1996, εξελέγη γυναίκα για πρώτη φορά πρόεδρος νεολαιίστικης κομματικής οργάνωσης. Ηταν η Τόνια Αντωνίου της Νεολαίας του ΠΑΣΟΚ.
Πάντως, στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις υπήρξε συνεχής βελτίωση του ρεκόρ της γυναικείας συμμετοχής.
Τον Οκτώβριο του 2009 καταρρίπτεται για πρώτη φορά με την εκλογή 52 γυναικών (17,3%), ενώ άλλες οκτώ ορκίστηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου ως αντικαταστάτριες (λόγω παραιτήσεων για το Μνημόνιο ή άλλες αιτίες).
Τον Μάιο του 2012 η γυναικεία παρουσία αυξάνεται σε 56 έδρες (18,6%), ενώ νέο ιστορικό ρεκόρ σημειώνεται στις τελευταίες εκλογές τον περασμένο Ιούνιο με 63 γυναικείες έδρες (21%). Από αυτές 25 ανήκαν στον ΣΥΡΙΖΑ, 18 στη Ν.Δ., 7 στους ΑΝ.ΕΛΛ., 5 στη ΔΗΜΑΡ, 4 στο ΚΚΕ, 3 στο ΠΑΣΟΚ και μία στη Χρυσή Αυγή.
Στο Ευρωκοινοβούλιο
Σε επτά εκλογικές αναμετρήσεις από το 1981 έως σήμερα, 22 Ελληνίδες έχουν εκλεγεί στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ από τις 168 ελληνικές έδρες που έχουν κατανεμηθεί, οι τριάντα γυναικείες αντιστοιχούν σε ποσοστό 17,8%.
Σήμερα, οι επτά Ελληνίδες της Ευρωβουλής, σε σύνολο είκοσι δύο ευρωβουλευτών που έχει η χώρα μας, είναι ένα αξιοπρεπές ποσοστό της τάξης του 31,8%.
Πολλά έχουν λεχθεί για τον παραγκωνισμό των γυναικών από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων με βασικό κατηγορούμενο το ανδροκρατικό μοντέλο. Ομως, παρά την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, αλλά και την «τεχνητή» αύξηση μέσω των ποσοστώσεων στα ψηφοδέλτια και στα θεσμικά όργανα των κομμάτων, δεν λύθηκε ουσιαστικά το πρόβλημα της μικρής συμμετοχής.
Ισως, η μεγάλη οικονομική κρίση που βιώνει η κοινωνία μάς ωθήσει, ακόμη πιο πολύ, την Ελληνίδα να βγει από το καβούκι της και να ξεπεράσει τον «φόβο της πολιτικής», όπως έχει κάνει εδώ και πολύ καιρό με επιτυχία στην αγορά εργασίας.
Οι δύσκολοι καιροί απαιτούν αυξημένη συμμετοχή και μεγαλύτερη ανάδειξη του «θηλυκού προσώπου της εξουσίας».
Αδύναμη είναι και η συμμετοχή των Ελληνίδων σε κυβερνητικά σχήματα. Από το 1956 και την πρώτη παρουσία της Λίνας Τσαλδάρη στην κυβέρνηση Καραμανλή, έως το 1998, δηλαδή για 42 χρόνια, μόνο πέντε πρωθυπουργοί εμπιστεύτηκαν σε 20 Ελληνίδες κυβερνητικές ευθύνες και απ' αυτές μόνο οι επτά διετέλεσαν υπουργοί.
Η πρώτη υπουργός
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αν και διόρισε την πρώτη γυναίκα υπουργό το 1956, έκτοτε δεν εμπιστεύτηκε αυτό το αξίωμα σε καμία άλλη. Σε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις του, χρησιμοποίησε μόνο δύο γυναίκες, τη Λίνα Κουτήφαρη και την Αννα Συνοδινού, ως υφυπουργούς και άλλη μία, τη Νίκη Γουλανδρή, επίσης ως υφυπουργό στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας μετά την κατάρρευση της χούντας.
Ομως και ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο πρωθυπουργός της «Αλλαγής», δεν άλλαξε πολύ τα πράγματα. Παρ' όλο που σ' όλες τις κυβερνήσεις του υπήρχε γυναικεία παρουσία, εμπιστεύτηκε κυβερνητικές ευθύνες σε εννέα γυναίκες από τις οποίες μόνο η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη διετέλεσε υπουργός. Από τις υπόλοιπες, η Βάσω Παπανδρέου έφτασε έως το αξίωμα του αναπληρωτή υπουργού, ενώ οι άλλες επτά διετέλεσαν υφυπουργοί.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης εμπιστεύτηκε συνολικά έξι γυναίκες, από τις οποίες οι τρεις ανέλαβαν ευθύνες υπουργού, ενώ ο Κώστας Σημίτης υπήρξε ο πρώτος που διόρισε ταυτόχρονα πέντε γυναίκες στην κυβέρνηση που ορκίστηκε μετά την εκλογική νίκη του για δεύτερη φορά, τον Απρίλιο του 2000.
Ο Κώστας Καραμανλής, στην πενταετή θητεία του (2004-2009), εμπιστεύτηκε μόνο τέσσερις γυναίκες ενώ, αντιθέτως, ο Γιώργος Παπανδρέου δημιούργησε ιστορικό ρεκόρ διορίζοντας αμέσως τον Οκτώβριο του 2009 εννέα γυναίκες (5 υπουργούς και 4 υφυπουργούς) που αντιστοιχούσαν σε ποσοστό 24,3% σε κυβέρνηση 37 ατόμων.
Στη σημερινή τρικομματική κυβέρνηση Σαμαρά συμμετέχουν μόνο δύο γυναίκες, η υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη και η υφυπουργός Υγείας Φωτεινή Σκοπούλη.
………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής
Από το 1953, έτος εκλογής της πρώτης Ελληνίδας βουλευτού, της Ελένης Σκούρα, έως το 1974, ισχνή είναι η παρουσία των γυναικών στα έδρανα του Κοινοβουλίου. Η Ελένη Σκούρα, η οποία πέθανε το 1991 στο Χαρίσειο Γηροκομείο της συμπρωτεύουσας, χωρίς σύνταξη και ξεχασμένη από τους συναδέλφους της, εκπόρθησε το αντρικό κατεστημένο στις 18 Ιανουαρίου του 1953, όταν μετά τον θάνατο του συναγερμικού βουλευτή Β. Μπακονίκα, εξελέγη με το Λαϊκό Κόμμα στη Θεσσαλονίκη σε επαναληπτική εκλογή, λόγω έλλειψης αναπληρωματικού. Για την επιτυχία της συνέβαλε σημαντικά η ψήφος των γυναικών οι οποίες άσκησαν για πρώτη φορά το εκλογικό τους δικαίωμα.
Συνολικά, την περίοδο 1953-1967, σε έξι εκλογικές αναμετρήσεις, μόνο οκτώ Ελληνίδες κατάφεραν να εκλεγούν δεκατρείς φορές. Δηλαδή από ένα σύνολο 1.800 κατανεμημένων εδρών, μόνο οι 13 κατελήφθησαν από γυναίκες! Είναι χαρακτηριστικό ότι, από τις 13 γυναικείες έδρες της συγκεκριμένης περιόδου που προηγήθηκε της δικτατορίας των συνταγματαρχών, οι 10 ανήκουν στο κόμμα της ΕΔΑ, η οποία δικαιούται τον τίτλο του πρώτου κόμματος που ώθησε την Ελληνίδα στην κοινοβουλευτική συμμετοχή. Στην επταετή δικτατορία, από το 1967 έως το 1974, διεκόπη η κοινοβουλευτική λειτουργία, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνταγματάρχες δεν χρησιμοποίησαν καμία γυναίκα στα κυβερνητικά τους σχήματα.
