60 χρόνια απο τον θάνατο του Στάλιν
Ο επαγγελματίας επαναστάτης ολοκλήρωσε την επαναστατική του πορεία μόνος, προκαλώντας ακόμα και στο ψυχορράγημα του τον φόβο
Του Φώτη Παπούλια
Ηταν απόγευμα της 1ης Μαρτίου 1953 όταν ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουκασβίλι, ο Στάλιν, ο «Πατέρας της νίκης», ο «Κόμπα», υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία. Η φρουρά του τον αναζήτησε ώρες αργότερα (ο φόβος απέναντι στον ηγέτη λειτούργησε αποθαρρυντικά), ήταν πια 11 το βράδυ όταν βρέθηκε να κείτεται στο πάτωμα. Ενας αυτόπτης μάρτυς είπε πως «τα μάτια του είχαν την έκφραση τρόμου, γεμάτα ικεσία για βοήθεια». Ο πρώτος που έφτασε δίπλα του έπειτα από ώρες ήταν ο Λ. Μπέρια. Στις 9.50 το πρωί της 5ης Μαρτίου 1953, ο Στάλιν άφησε την τελευταία του πνοή.
Ο απόφοιτος της θεολογικής σχολής της Τυφλίδας, ο επαγγελματίας επαναστάτης, αυτή η «διαπρεπής μετριότητα» όπως τον είχαν χαρακτηρίσει οι Λ. Τρότσκι, Γκ. Ζινόβιεφ και Λ. Κάμενεφ, ο γενικός γραμματέας του Κόμματος των Μπολσεβίκων από το 1922 με πρόταση του Λένιν -παρά τη μετέπειτα προσπάθειά του να «ακυρώσει» την εκλογή- είχε ολοκληρώσει την επαναστατική του πορεία μόνος, προκαλώντας ακόμα και στο ψυχορράγημά του τον φόβο.
Ηγεμόνας, αν και είχε απαγορεύσει το βιβλίο του Ν. Μακιαβέλι «Ο Ηγεμόνας», είχε δημοσιεύσει σε ηλικία 17 χρόνων με το ψευδώνυμο «Ι. Τζβίλι» ή «Σολέδο», στις εφημερίδες της Γεωργίας «Ιβέρια» και «Κβέλι», στίχους όπως «Αυτός που έπεσε στη γη σαν στάχτη/ που ήταν καταπιεζόμενος από παντού/ θα γίνει πάνω από τα βουνά μεγάλος/ και η ελπίδα φωτεινή θα φτερουγίσει». Ο καταπιεσμένος γιος ενός άσημου αλλά βίαιου τσαγκάρη, από το Γκόρι της Γεωργίας, ιθύνων νους στις «Δίκες της Μόσχας», υπεύθυνος για τη δολοφονία του Λ. Τρότσκι, την εκτέλεση των Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν, Ρίκοφ, Γιάχοντα, για τη «σκοτεινή» δολοφονία του Κίροφ, τις εκτελέσεις των ανώτατων αξιωματικών του Κόκκινου Στρατού (ανάμεσά τους ο Μ. Τουχατσέφσκι), άφηνε την τελευταία του πνοή μόνος. Κάτω από τον «ίσκιο» περίπου 700.000 εκτελεσμένων «εχθρών του λαού», 1.000.000 «υπόπτων» και αναρίθμητων εξορισμένων στα γκουλάγκ, «πρακτόρων ξένων δυνάμεων» όπως ο Χαϊτάς (πρώην γραμματέας του ΚΚΕ), όπως αποκάλυψε η έκθεση της 9ης Φεβρουαρίου 1956.
Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε ρίγη συγκίνησης στη σπαρασσόμενη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε: «Οχι δεν είναι αλήθεια, δεν είναι αλήθεια/ Σταματήστε λοιπόν τις καμπάνες, σταματήστε τις/ Ο Ιωσήφ Στάλιν δεν πέθανε, είναι παρών ο Στάλιν στο παγκόσμιο πόστο του/ Ο Στάλιν ανεβάζει στις επάλξεις των πέντε ηπείρων τις σημαίες της ειρήνης [...] Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν το έργο του: Λευτεριά. [...] / Γιατί ο Στάλιν είναι ο πρωτογιός των προλετάριων κι ο Στάλιν είναι ο πατέρας τους [...]» Και ο Τάσος Λειβαδίτης: «Κλάφτε λαοί. Από σήμερα ο κόσμος είναι λιγότερο μεγάλος: Ο Στάλιν πέθανε/ ο ήσκιος απ' το μεγάλο φέρετρό του χαράζει ένα πελώριο πένθος στα μανίκια των προλετάριων [...]/ Ο Στάλιν ζει όταν οι κόκκινοι φαντάροι αγρυπνάνε για την πατρίδα τους και την Ειρήνη [...]/ Ο Στάλιν ζει! Γιατί ο Στάλιν δεν είναι ένας άνθρωπος για να μπορεί να πεθάνει [...] Ο Στάλιν είναι ποτάμι και φράγμα, υψικάμινος και σημαία [...]». Το ΚΚΕ στις 6 Μαρτίου έδωσε όρκο μπροστά στον «Μεγάλο Νεκρό»: «Να μείνουμε πιστοί στην επιταγή αυτή του Στάλιν, πιστοί στη Μεγάλη Σοβιετική Ενωση και το κόμμα των κομμουνιστών της. Δύσκολες στιγμές περνά η πατρίδας μας. Τα τσακάλια σ' όλο τον κόσμο βγάζουν κιόλας άγρια ουρλιαχτά. Νομίζουν ότι ο θάνατος του Μεγάλου Στάλιν θα λυγίσει και θα αδυνατίσει τους λαούς. [...] Ο Στάλιν θα ζει αιώνια στην ψυχή του λαού μας. Σκύβοντας ευλαβικά τα κεφάλια μπροστά στον Μεγάλο Νεκρό και με πόνο αβάσταχτο στην καρδιά, ας φωτιζόμαστε πάντα από τη ζωή και το έργο του [...]».
Ομως και η λαϊκή μούσα δεν έμεινε ασυγκίνητη: «Βογκά και αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο απάνω κόσμος [...]/ Κ' η μέρα στάθηκε και αυτή στις δέκα παρά δέκα [...]/ Μέρα γιατί δε βιάζεσαι και συ να ξημερώσεις;/ Τι να το κάνω να βιαστώ μια και έχασα τον ήλιο [...] Ο καπετάνιος πέθανε! Ο καπετάνιος πάει».
Ο Πάμπλο Νερούντα έγραψε: «Ο Στάλιν είναι το μεσημέρι/ η ωριμότητα του Ανθρώπου και των λαών». Και ο Πολ Ελιάρ: «Γιατί η ζωή και οι οι άνθρωποι έχουν διαλέξει τον Στάλιν/ για να εκφράζει στη γη τις χωρίς όρια ελπίδες τους». Ο ηγέτης που το περιοδικό «ΤΙΜΕ» είχε αναδείξει το 1942 ως «Ανθρωπο της Χρονιάς», και ο Πικάσο ζωγράφισε το «αιρετικό» πορτρέτο του μετά τον θάνατό του, λατρεύτηκε με τη θρησκευτική έννοια του όρου. Και αποκαθηλώθηκε με την πλέον κυνική εκδίκηση της Ιστορίας…
