Του Μπάμπη Μιχάλη

Πριν προλάβει να κοπάσει ο θόρυβος με το σκάνδαλο Libor, οι βρετανικές και οι ευρωπαϊκές αρχές ξανάπιασαν δουλειά πρόσφατα, ερευνώντας καταγγελίες για χειραγώγηση της χονδρικής αγοράς φυσικού αερίου της Βρετανίας -και κατ’ επέκτασιν όλης της Ευρώπης- από τις μεγάλες εταιρείες ενέργειας.

Εδώ και καιρό, η βρετανική ρυθμιστική αρχή ενέργειας Ofgem είχε ειδοποιηθεί από την ICIS Heren, ένα Γραφείο Αναφοράς Τιμών (PRA) ή αλλιώς μια εταιρεία που είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό των ενδεικτικών τιμών στη χονδρική αγορά του φυσικού αερίου, ότι υπήρχαν ενδείξεις ύποπτων συναλλαγών την 28η Σεπτεμβρίου 2012.

Οι ενδεικτικές τιμές, ή αλλιώς τιμές-στόχος, που καθορίζουν τα ιδιωτικά Γραφεία Αναφοράς Τιμών, έχουν τεράστια σημασία αφού τα περισσότερα συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου χονδρικής στη Βρετανία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη βασίζονται σε αυτές.

Εξαιτίας του μεγέθους της –ετήσιος τζίρος 300 δισ. στερλίνες- η βρετανική αγορά φυσικού αερίου αποτελεί δείκτη για το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που διακινείται στη γηραιά ήπειρο.

Οι τιμές στους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς κόμβους φυσικού αερίου ακολουθούν τις καθημερινές διακυμάνσεις της βρετανικής αγοράς. Ετσι, οι οποιεσδήποτε μικρές αλλαγές στις ενδεικτικές τιμές που ανακοινώνουν τα Γραφεία Αναφοράς Τιμών μπορούν να κοστίσουν ή να αποφέρουν εκατομμύρια στις εμπλεκόμενες εταιρείες.

Η 28η Σεπτεμβρίου, από την άλλη πλευρά, είναι ημερομηνία-κλειδί για την αγορά φυσικού αερίου, αφού σηματοδοτεί το τέλος του οικονομικού έτους. Οι ενδεικτικές τιμές εκείνης την ημέρας μπορούν να επηρεάσουν δραματικά τις μελλοντικές τιμές μακροπρόθεσμων συμβολαίων μεγάλης αξίας.

Πριν από δυο εβδομάδες, ο Seth Freedman, πρώην trader του City που εργάστηκε για 9 μήνες στην ICIS Heren, αποφάσισε να ανοίξει το στόμα του. «Σφύριξε» τα πάντα και προκάλεσε σεισμό:

Στις 28 Σεπτεμβρίου, στις 4.30 το απόγευμα, μισή ώρα πριν από το κλείσιμο της συνεδρίασης και στην κρίσιμη χρονική περίοδο που η πρώην εταιρεία του, η ICIS Heren, προσπαθούσε να πιάσει τη δόνηση της αγοράς και να καθορίσει την ενδεικτική τιμή-στόχο, όλα πήγαιναν πρίμα.

Ξαφνικά, μέσα σε ελάχιστα λεπτά, χωρίς να υπάρχει κάποια δυσάρεστη είδηση για την αγορά, οι τιμές κατέρρευσαν (βλ. γράφημα), για να επανέλθουν λίγο αργότερα. Τι συνέβη; Κατά τη γνώμη του, καραμπινάτη κερδοσκοπία.

Οι traders χειραγώγησαν τις τιμές και συναλλάσσονταν σκόπιμα χαμηλότερα από τις επικρατούσες στην αγορά τιμές, προκειμένου να επηρεάσουν και να οδηγήσουν χαμηλότερα τις ενδεικτικές τιμές.

Απώτερος στόχος τους ήταν να κερδίσουν περισσότερα από άλλα συμβόλαια που βασίζονταν σε χαμηλότερες ενδεικτικές τιμές.

Ο Freedman αποκάλυψε ακόμη στον «Guardian» ότι το ύποπτο «ασυνήθιστο» σκαμπανέβασμα που έκαναν οι τιμές στο τελευταίο μισάωρο της συνεδρίασης της 28ης Σεπτεμβρίου δεν ήταν το μοναδικό στην αγορά.

«Οι traders μού ξεκαθάρισαν ότι η χειραγώγηση των τιμών φυσικού αερίου γίνεται σε τακτική βάση», είπε χαρακτηριστικά, καρφώνοντας μάλιστα ότι «μεταξύ αυτών που προσπαθούν να «στήσουν» τις τιμές και να κερδοσκοπήσουν περιλαμβάνονται οι μεγάλες εταιρείες».

Επίσης, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Freedman:

• Oι 6 μεγαλύτερες εταιρείες φυσικού αερίου (npower, EDF, SSE, E.ON, RWE, British Gas) εμπλέκονται στις εν λόγω κινήσεις ανόδου ή συρρίκνωσης των τιμών χονδρικής.

• Οι ενδεικτικές τιμές των Γραφείων Αναφοράς Τιμών (PRA) είναι αναξιόπιστες.

• Oι traders πιέζουν το προσωπικό των PRA προκειμένου να αλλάζουν οι τιμές με τις οποίες αυτοί δεν συμφωνούν.

• Μάταια οι εργαζόμενοι των PRA αγωνίζονται να καθορίσουν με ακρίβεια τις ενδεικτικές τιμές αφού έχουν ελλιπή πληροφόρηση για τις over the counter συναλλαγές και στηρίζονται κυρίως σε όσα θα τους πουν οι traders.

Οι αποκαλύψεις αυτές προκάλεσαν την παρέμβαση όχι μόνο της βρετανικής κυβέρνησης αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ανέδειξαν την παντελή αδυναμία του σημερινού συστήματος διαμόρφωσης των τιμών του φυσικού αερίου και συνολικά των τιμών ενέργειας στη Βρετανία και την Ευρώπη απέναντι στους κερδοσκόπους και τα καρτέλ.

Ανέδειξαν ακόμη την αδυναμία των κυβερνήσεων να αντιταχθούν σθεναρά στα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών ενέργειας υιοθετώντας μια πιο σφιχτή νομοθεσία.

Αν και δεν υπάρχουν ακόμη αποδείξεις ότι τα Γραφεία Αναφοράς Τιμών (PRA) εμπλέκονται σε κερδοσκοπία, το σίγουρο είναι ότι: α. στηρίζουν τα κέρδη τους στις συνδρομές των εταιρειών ενέργειας. Β. οι ενδεικτικές τιμές τους μπορεί να στρεβλώνονται από παραπλανητικές πληροφορίες που τους προσφέρουν οι traders των παραπάνω εταιρειών ή από «περίεργες» συναλλαγές, κυρίως εξωχρηματιστηριακές (OTC).

Διάτρητο σύστημα

Οι ειδικοί της αγοράς υποστηρίζουν ότι το βασικό πρόβλημα του σημερινού συστήματος είναι αυτές οι «over the counter» (OTC) συναλλαγές. Οι περισσότερες αγοραπωλησίες φυσικού αερίου γίνονται σήμερα «over the counter», δηλαδή διμερώς μεταξύ πωλητών και αγοραστών σε όρους που αυτοί συμφωνούν.

Προκειμένου να λάβουν μέρος σε αυτές τις συναλλαγές, τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να αποκτήσουν άδεια από τις ρυθμιστικές αρχές ενέργειας και να συμφωνήσουν σε έναν κώδικα δικτύου.

Μπορούν να κάνουν τις συναλλαγές άμεσα ή έμμεσα μέσω ενός χρηματιστή χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές πλατφόρμες συναλλαγών που χορηγούνται από εταιρείες όπως η Trayport.

Ωστόσο, όσο εύκολο είναι να ελεγχθεί σε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας η τιμή μιας μετοχής τόσο πιο δύσκολο είναι να ανακαλυφθεί η πραγματική αξία ενός συμβολαίου φυσικού αερίου στην αδιαφανή OTC αγορά.

Ετσι, απαιτείται αναγκαστικά η συνδρομή στα στοιχεία μιας χούφτας εταιρειών, στις ρηξικέλευθες ενδεικτικές τιμές των Γραφείων Αναφοράς Τιμών.

Το διάτρητο σύστημα επιδρά άμεσα στα πορτοφόλια των καταναλωτών μέσω των τιμών λιανικής. Οι εταιρείες παροχής φυσικού αερίου επικαλούνται τις υψηλές τιμές χονδρικής και προβαίνουν συχνά σε ανατίμηση των τιμολογίων τους.

Φέτος, τουλάχιστον το 50% της επιβάρυνσης των βρετανικών νοικοκυριών οφείλεται σε όσα συμβαίνουν στην αγορά χονδρικής, καθώς θα πληρώσουν λόγω των παραπάνω ανατιμήσεων κατά μέσο όρο 9% υψηλότερα τον φετινό τους λογαριασμό φυσικού αερίου.