ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΟΝΤΑΣ
Οπως την καταγράφει ο Σοβιετικός συγγραφέας Ηλία Ερενμπουργκ
Toυ Δημήτρη Γκιώνη
Εξήντα χρόνια από τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν (21 Δεκεμβρίου 1879–5 Μαρτίου 1953, στα 74 του), και τ’ όνομά του μνημονεύτηκε αρκούντως ακόμη μια φορά.
Ανήκω στη γενιά που έχει σιτιστεί πνευματικά (και) από λογοτεχνήματα – ειδικότερα τις δεκαετίες ’50 και ’60. Κυρίως από συγγραφείς που πιθανότατα δεν λένε τίποτα στους νεότερους. Ενας από αυτούς και ο εβραϊκής καταγωγής Σοβιετικός Ηλία Ερενμπουργκ (1891–1967) – από τους πιο δημοφιλείς τις προαναφερόμενες δεκαετίες. Μερικοί τίτλοι βιβλίων του που έχουν κυκλοφορήσει και στα ελληνικά: «Η θύελλα», «Η πτώση του Παρισιού», «Ενατο κύμα», «Χωρίς ανάσα», «Τα χιόνια λιώνουν», «Ανθρωποι – Χρόνια – Ζωή».
Εξάτομη «Ζωή»
Το τελευταίο είναι και αυτό που αποτελεί την αφορμή του σημερινού κειμένου, καθώς πολλές σελίδες του είναι αφιερωμένες στον Στάλιν, τον οποίο είχε γνωρίσει προσωπικά, όπως και τον Λένιν, όπως και άλλους επιφανείς του καιρού του, για τον επιπλέον λόγο ότι δεν ήταν μόνο λογοτέχνης αλλά και πολυταξιδεμένος δημοσιογράφος, που είχε γνωρίσει και περιγράψει σημαντικά γεγονότα στις εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν: Οχτωβριανή Επανάσταση, Ισπανικός Εμφύλιος, ναζιστική επίθεση στη Σοβιετική Ενωση και άλλα.
Εχθρός του τσαρισμού (είχε εισπράξει και μια φυλακή), υπερασπιστής και ευνοημένος στη συνέχεια του κομουνιστικού καθεστώτος: αντιπρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ και του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης, τιμημένος δύο φορές (1942 και 1948) με Βραβείο Στάλιν και μία (1952) με Βραβείο Λένιν, έχαιρε (και) διεθνούς εκτίμησης. Κι από γνωριμίες και φιλικές σχέσεις με προσωπικότητες – συμπατριώτες και ξένους: Μαγιακόφσκι, Μέγερχολντ, Πάστερνακ, Γεσένιν, Πικάσο, Χέμινγουεϊ, Ζιντ, Ματσάντο, Ιστράτι κ.ά.
Ολα αυτά καταγράφονται στο εξάτομο «Ανθρωποι – Χρόνια – Ζωή» (μετάφραση στα ελληνικά Αρη Αλεξάνρου, εκδ. «Νεφέλη», 1980) – έργο ημιτελές, καθώς σταμάτησε στην αρχή του έβδομου τόμου, με τον θάνατο του συγγραφέα. Εκεί προς το τέλος και αρκετές σελίδες για τον Στάλιν. Ενδεικτικά μερικά αποσπάσματα (από τη σελίδα 333 και μετά του έκτου τόμου):
* «“Στις εννέα και δεκαπέντε λεπτά βράδι…”» Στο τελευταίο ιατρικό ανακοινωθέν γινόταν λόγος για λευκοκύτταρα, για ατονία, για αρρυθμία. Ενώ εμείς είχαμε ξεχάσει πως ο Στάλιν ήταν άνθρωπος. Είχε μεταβληθεί σε παντοδύναμο και ανεξιχνίαστο θεό. Και να που ο θεός είχε πεθάνει από εγκεφαλική συμφόρηση. Αυτό μου φάνηκε απίθανο».
* «Δεν αγαπούσα τον Στάλιν, για ένα μεγάλο διάστημα όμως, πίστευα στις ικανότητές του και τον φοβόμουνα. Οταν κουβέντιαζα γι’ αυτόν με φίλους μου, τον έλεγα κ’ εγώ, όπως όλοι “αφεντικό”».
Θεοποίηση
* «Η θεοποίηση του Στάλιν δεν έγινε απ’ τη μια μέρα στην άλλη, δεν ήταν μια έκρηξη λαϊκών αισθημάτων. Ο Στάλιν την οργάνωσε βάσει μακρόπνοου σχεδίου: σύμφωνα με δική του υπόδειξη γράφτηκε μια ιστορία θρύλων, όπου ο Στάλιν έπαιζε έναν ρόλο που δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα».
*«Αργησα να αντιληφθώ τον πραγματικό ρόλο του “σοφού ηγέτη”. Αφού και τώρα ακόμα εξακολουθώ να αγνοώ πολλά πράγματα, πόσο μάλλον το 1937, που έτυχε να μάθω μεμονωμένες εγκληματικές ενέργειες. Οπως και πολλοί άλλοι, πάσχιζα να πείσω τον εαυτό μου ότι δε φταίει ο Στάλιν και απέδιδα τις μαζικές διώξεις και εκτελέσεις στην εσωκομματική διαμάχη».
*«Η προσωπολατρεία επαναφέρθηκε αμέσως μετά τη συντριβή των Γερμανών στο Βόλγα. Είχε νικήσει ο λαός, αυτός που πολεμούσε, που έχτιζε εργοστάσια, έσκαβε διώρυγες, έστρωνε δρόμους, ζούσε χωρίς να χορταίνει την πείνα του, μα δεν έχανε το κουράγιο του. Κ’ οι εφημερίδες γράφανε για τις νίκες του “μεγαλοφυούς στρατηγού”».
Αυτά από τα απομνημονεύματα του Ερενμπουργκ, ο οποίος έχει τιμηθεί και από το ημέτερο Κ.Κ. Ηταν 2 Απριλίου 2008 όταν εκδήλωση για τα 90 χρόνια της Οχτωβριανής Επανάστασης και του ΚΚΕ, που οργανώθηκε από το Πολιτιστικό Τμήμα της Κ.Ε. του ΚΚΕ και την Πολιτιστική Επιτροπή της Κ.Σ. της ΚΝΕ στην αίθουσα συνεδριών στον Περισσό, ήταν αφιερωμένη «στον επαναστάτη συγγραφέα και δημοσιογράφο Ηλία Ερενμπουργκ», που «ξεχωρίζει για την αφοσίωση στα σοσιαλιστικά επαναστατικά ιδανικά, των οποίων υπήρξε αγνός μαχητής σε όλη τη ζωή του».
…………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
Αλλο και τούτο: Εκτός Ακαδημίας Αθηνών –για πρώτη φορά στην ιστορία της– ένα μέλος της, ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς, επειδή, όντας σοβαρά άρρωστος, δεν ήταν σε θέση να εμφανίζεται στο σώμα. Ερώτηση πρώτη: Τόση δουλειά έχει πέσει ώστε δεν έβγαινε χωρίς τον Μυταρά; Δεύτερη: Τα μέλη, τουλάχιστον, της τάξης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών δεν είχαν να πουν κάτι γι’ αυτή την εξευτελιστική –και για τους ίδιους– διαγραφή;
***
Ανανεωμένος Νταλάρας, με Νίκο Αντύπα (στα καινούργια του), Νόα, Γκιλ Νορ, Ανδριάνα Μπάμπαλη, μαζί με δυναμική μουσική παρέα, στο Μέγαρο Αθηνών. Θερμότατο καλωσόρισμα από το κοινό.
***
Εντυπωσιακή πιανιστική συνύπαρξη Στέλλας και Δημήτρη Κούκου –τέκνα του συνθέτη Περικλή– σ’ ένα απαιτητικό πρόγραμμα, στον «Παρνασσό». Από τις συνέχειες που σπανίζουν.
***
Σπύρος Κατσίμης, με νέα ποιητική συλλογή: «Η κραυγή» (εκδ. «Γαβριηλίδης»), απ’ όπου και «Η δίψα»: «Είμαστε μεις που μας πήραν / άστεγους και διψασμένους / μας έδωσαν σπίτια, γύρω μας / τα γάργαρα νερά – κι αλίμονο / μας στέρησαν τη δίψα». «… ξέρει και κατορθώνει να παραμένει άνθρωπος. Και γι’ αυτό και καταξιωμένος ποιητής», κατά τον Τάσο Λειβαδίτη. Τι περισσότερο;
***
«Ολα στον μπαμπά!» από μικρό χαφιεδάκο-εκβιαστή (σε τηλεοπτική διαφήμιση αλυσίδας πολυκαταστήματος), που υποχωρεί όταν η αδερφή του τον δωροδοκεί. Ο λόγος; Επειδή την είδε να συνομιλεί (εν έτει 2013) μ’ έναν νεαρό. Συγχαρητήρια για το εύρημα.
ΚΑΙ… «Δεκαήμερο εκπτώσεων», έξω από μαγαζί – χωρίς έναρξη και λήξη. Σωστοί.
