«Χρυσό» μετάλλιο διεκδικεί η Ελλάδα στις… φυλακίσεις ανηλίκων. Περισσότεροι από τους μισούς κρατούμενους είναι αλλοδαποί και πέρσι έφτασαν το 63,2% του συνόλου των κρατουμένων.
Της Ιωάννας Σωτήρχου
Τώρα που επιστρατεύεται η αρχαιοελληνική μυθολογία για να βαφτίσει τις ποικίλες όψεις της καταστολής που κατατείνουν στον γενικευμένο έλεγχο, μετατρέποντας την κοινωνία σε ένα υβρίδιο επίτηρησης που λίγο απέχει από τον εγκλεισμό (τι «Θέτις», τι «Ξένιος Δίας» και τι άλλο θα δούμε) ας διερευνήσουμε τι γίνεται στις πραγματικές φυλακές, για να πάρουμε ίσως μια γεύση από το… μέλλον που μας ετοιμάζουν.
Το «χρυσό» και μάλιστα με διαφορά παίρνει η χώρα μας πανευρωπαϊκά στις φυλακίσεις ανηλίκων και νέων για να έχει εξασφαλισμένη «πελατεία» το ποινικό σωφρονιστικό σύστημα. «Xρυσό» παίρνει και στις φυλακίσεις αλλοδαπών, οι οποίοι είναι περισσότεροι από τους μισούς κρατούμενους και πέρσι έφτασαν το 63,2% του συνόλου των κρατουμένων, ενώ «αργυρό» κατοχυρώνει με τις επιδόσεις της στην πυκνότητα στις φυλακές που υποδηλώνει το στοίβαγμα των εγκλείστων. Αν μάλιστα έλειπαν οι χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, θα είχε κατακτήσει μια ακόμη θέση στο «βάθρο» των περισσότερων φυλακισμένων ανά 100.000 κατοίκους, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Φυλακών που συγκροτούν εθνικά πανεπιστημιακά κέντρα ερευνών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων από οκτώ χώρες της Ευρώπης.
Σοβαρά προβλήματα υπερπληθυσμού, ακατάλληλες συνθήκες κράτησης, έλλειψη προσωπικού, υπερεκπροσώπηση αλλοδαπών και κρατουμένων για αδικήματα σχετικά με τα ναρκωτικά, επιβολή ποινών μεγαλύτερης διάρκειας και αύξηση του πραγματικού χρόνου παραμονής στις φυλακές είναι τα χαρακτηριστικά του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, όπως περιγράφονται σε πρόσφατη έκθεση του νεοσύστατου Παρατηρητηρίου, που παρουσιάστηκε στη Ρώμη. Σε αυτήν γίνεται επίσης λόγος για την ανεπάρκεια και ακαταλληλότητα των εφαρμοζόμενων εναλλακτικών και άλλων μέτρων να μειώσουν τον πληθυσμό των κρατουμένων, αλλά και τη διαρκή ποινική αυστηροποίηση και τιμωρητικότητα που έχουν καταδικάσει σε αποτυχία κάθε ποινικό και σωφρονιστικό φιλελευθερισμό.
Πολύ πριν ο γενικός γραμματέας της κυβέρνησης Π. Μπαλτάκος παραδεχτεί την περιφρόνησή του στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας (βλέπε και «Εφ.Συν.» 27/2), την είχε ήδη κάνει πράξη η κυβέρνηση που θα επανίδρυε το κράτος οδηγώντας σε μία ακόμη χρεοκοπία, αυτή του σωφρονιστικού συστήματος: «η διαρκής παράλειψη βελτίωσης της κατάστασης στη μεταχείριση και τις συνθήκες κράτησης αυτών που στερούνται την ελευθερία τους», καθώς και η συνεχιζόμενη «επιδείνωση των συνθηκών κράτησης» ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης και Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης να εκδώσει Δημόσια Δήλωση για την Ελλάδα το 2011 ζητώντας τη λήψη αποφασιστικής δράσης από τις ελληνικές αρχές στο όνομα των θεμελιωδών αξιών τις οποίες η Ελλάδα ως μέλος του Συμβουλίου αλλά και της Ε.Ε. οφείλει να σέβεται. Είχαν προηγηθεί τέσσερις εκθέσεις κατόπιν αντίστοιχων επισκέψεων της Επιτροπής (2005, 2007, 2008, 2009) και η μη συμμόρφωσή μας με τις συστάσεις τους.
Την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, η κατάσταση στις φυλακές πάει επιεικώς από το κακό στο χειρότερο. Ενδεικτικά μόνο, οι καταδικασμένοι σε ποινές κάθειρξης πάνω από 15 χρόνια υπερτριπλασιάστηκαν από 944 το 2003 σε 3.100 το 2012. Το ίδιο διάστημα υπερδιπλασιάστηκαν οι κρατούμενοι χωρίς δίκη (υπόδικοι) από 2.084 σε 4.254, αυξήθηκαν οι ισοβίτες (από 599 σε 977), οι αλλοδαποί κρατούμενοι (από 3.858 σε 7.887), οι γυναίκες από 394 σε 562, οι ανήλικοι (από 449 σε 587) ενώ συνολικά οι κρατούμενοι από 8.418 έφτασαν τους 12.479 (τα στοιχεία αφορούν ημερήσιες μετρήσεις του πληθυσμού των κρατουμένων, με ημερομηνία αναφοράς την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους).
Οσο για τα δικαιώματα των κρατουμένων; «Κρατούμενοι και ανθρώπινα δικαιώματα στις φυλακές» ήταν το θέμα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα μέσα του 2009 από τους πανεπιστημιακούς ερευνητές Ν. Κουλούρη, Σ. Γιοβάνογλου, Δ. Παπαχρήστου, Β. Τσιλώνη με επιστημονική υπεύθυνο την Αγγ. Πιτσελά και παρουσιάστηκε σε συνέδριο που διοργάνωσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης προς τιμήν του ομότιμου καθηγητή κ. Στέργιου Αλεξιάδη -δημοσιεύτηκε πέρσι στον συλλογικό τόμο «Ο δρόμος προς τη Δικαιοσύνη» (εκδ. Σάκκουλα). Η έρευνα διεξήχθη με ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν σε πέντε φυλακές και βάσει αυτών οι ερευνητές κατέταξαν ανάμεσα σε άλλα τους εκατόν είκοσι πέντε κρατούμενους που απάντησαν σε δύο ομάδες βάσει τεσσάρων κριτηρίων, ανάλογα με το αν έκαναν καλή χρήση της άδειας που έλαβαν, αν εργάζονταν ή μετείχαν σε δραστηριότητες, αν είχαν πειθαρχική ποινή ή είχαν μεταχθεί χωρίς τη θέλησή τους με στόχο να προσδιορίσουν τη θετική ή αρνητική σχέση των κρατουμένων με το διοικητικό μηχανισμό της φυλακής ευελπιστώντας σε μια πιο αντικειμενική τοποθέτηση σε σχέση με το κεντρικό ζητούμενο.
Το συμπέρασμα; Η κατά κανόνα ομαλή σχέση των κρατουμένων με την υπηρεσία των φυλακών δεν τους εμποδίζει να αποκαλύψουν τις δυσμενείς συνθήκες της διαβίωσής τους σε αυτές, καθώς η συντριπτική τους πλειοψηφία (94,21%) την περιγράφουν αρνητικά έως απόλυτα αρνητικά, ενώ στην πλειοψηφία τους (64,22%) δηλώνουν ότι τα δικαιώματά τους προσβάλλονται, ακόμη και βάναυσα, ή ότι τα δικαιώματά τους υπάρχουν μόνο στα χαρτιά.
