Σήμερα στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (15-24 Μαρτίου)
Η Λόρα Γκάμσι, σκηνοθέτρια της ταινίας «Οι δημιουργοί», μας διηγείται το δύσκολο αλλά αποκαλυπτικό ταξίδι της ανάμεσα σε εξαθλιωμένους και χωρίς προοπτική νέους που βρήκαν στη μουσική έκφραση, διέξοδο, αλλά και τρόπο επιβίωσης
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Η μουσική είναι κάτι περισσότερο από καλλιτεχνική έκφραση για τους νέους της Νότιας Αφρικής. Είναι τρόπος επιβίωσης και διαφυγής. Αυτό υποστηρίζει η Λόρα Γκάμσι και έχει κάθε λόγο να την πιστέψει κάποιος, καθώς έζησε για μεγάλο διάστημα εκεί και γνώρισε από κοντά μια κοινωνία με ανοιχτές ακόμα τις πληγές από το απαρτχάιντ. Μαζί με τον Ζακ ντε Βιλιέ υπογράφει τη σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ «Οι δημιουργοί», που προβάλλεται απόψε στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στην ενότητα «Οψεις του Κόσμου». To Φεστιβάλ ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή με πλήθος κόσμου στις αίθουσες.
Στις γειτονιές του Κέιπ Τάουν και στις πολύχρωμες παραγκουπόλεις της Καγελίτσα στη Νότια Αφρική, η Λόρα Γκάμσι αναζήτησε νεαρούς δημιουργούς, που μέσω της τέχνης αντιστέκονται στη φτώχεια, την εγκληματικότητα και την ανέχεια. Γκράφιτι στους δρόμους, θέατρο, αλλά κυρίως μουσική -από φολκ και χιπ χοπ μέχρι όπερα- παράγονται από νέους, για τους οποίους η τέχνη γίνεται αυτομάτως μια φωτεινή διέξοδος για τη ζωή αλλά και τρόπος για την επιβίωσή τους.
«Αρχικά εμπνεύστηκα από την αντεργκράουντ τέχνη -θέατρο, μουσική, λογοτεχνία- που έκαναν την εποχή του απαρτχάιντ», μας λέει η σκηνοθέτρια. «Η μουσική αλλάζει τις ζωές των ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο. Για τον Mthetho Mapoyi, που τραγουδάει όπερα, και τον Ongx Mona, που άνοιξε σχολή μουσικής, είναι τρόπος επιβίωσης. Στην Καγελίτσα, τη μεγαλύτερη πόλη της Νότιας Αφρικής, λιγότερο από το 5% των κατοίκων έχει βγάλει το Γυμνάσιο. Η ανεργία υπολογίζεται μεταξύ 40-70%. Αυτό το ποσοστό γίνεται ακόμα πιο σοκαριστικό, όταν το συγκρίνεις με το 3% της ανεργίας των λευκών. Αυτό το τοπίο ενέπνευσε τον Mona να ξεκινήσει τη σχολή μουσικής για να δώσει εφόδια σε χιλιάδες παιδιά που δεν έχουν ένα ξεκάθαρο μέλλον και φιλοδοξούν έναν τρόπο φυγής».
Οι δύο σκηνοθέτες αναζήτησαν και βρήκαν και άλλες εμβληματικές μορφές της σύγχρονης νοτιοαφρικανικής κουλτούρας, αναζήτηση που κράτησε μεγάλο διάστημα και έγινε κάτω από αντίξοες συνθήκες. «Φυσικά κάποιοι εμπιστεύονται τους λευκούς και κάποιοι άλλοι, όχι. Την ημέρα που μετακόμισα στο διαμέρισμά μου στο Κέιπ Τάουν, εμφανίστηκε στην πόρτα μου ένας άντρας και με απείλησε, επειδή ήμουν ακόμα μια λευκή» λέει η Λόρα Γκάμσι. «Θα πρέπει να γίνει σοβαρή ανακατανομή της γης και να υπάρξει οικονομική βελτίωση για να ανακουφιστούν οι άνθρωποι και να καμφθεί η δυσπιστία προς τους λευκούς. Ο Ongx έχει ένα δικό του «αστείο» για την αποίκιση στη Νότια Αφρική. «Ο λευκός ήρθε μια μέρα και μας είπε να γονατίσουμε για να προσευχηθούμε. Οπότε εμείς γονατίσαμε, κλείσαμε τα μάτια και προσευχηθήκαμε. Οταν ανοίξαμε τα μάτια, είχε κλαπεί ολόκληρη η γη μας»».
Εμβληματική μορφή στο ντοκιμαντέρ είναι ο τραγουδιστής όπερας Mthetho Mapoyi. Αυτοδίδακτος, «έλιωσε» κυριολεκτικά ένα cd του Παβαρότι. Τραγουδούσε για φιλοδωρήματα με τα οποία ζούσε την οικογένειά του. Σήμερα σπουδάζει όπερα στην Πρετόρια. «Πρωτοέμαθα για τον Mapoyi από φήμες στο Κέιπ Τάουν που έλεγαν για έναν τραγουδιστή όπερας με μια ουλή κατά μήκος του προσώπου του» διηγείται η σκηνοθέτρια. «Εχοντας για οδηγό μόνο τη τη μουσική του Παβαρότι, έμαθε να τραγουδάει στα ιταλικά με το ίδιο βάθος που έχει και το μέταλλο της φωνής του. Δεν ήξερε το νόημα αυτών που τραγουδούσε, αλλά το ένιωθε από τη μουσική. Δεν μπορούσα να τον βρω εύκολα κι άρχισα να σκέφτομαι μήπως ήταν μύθος» μας λέει η Λόρα Γκάμσι. Ο Mapoyi έδωσε, πάντως, άλλο νόημα στο ντοκιμαντέρ της.
«Μετά από 7 μήνες εντατικής αναζήτησης άρχισα ν’ απογοητεύομαι» διηγείται η σκηνοθέτρια. «Οχι μόνον δεν έβρισκα τα πρόσωπα που ήθελα, αλλά δέχτηκα κι ένα «καλωσόρισμα» από τον υπόκοσμο. Με λήστεψαν, έκλεψαν ακόμα και τη ρόδα του αυτοκινήτου που είχα νοικιάσει. Ενα βράδυ πήγα σε μια εκδήλωση νέων ταλέντων πεισμένη ότι δεν θα έβρισκα τα πρόσωπα που έψαχνα. Κάθισα στο βάθος της αίθουσας. Γρήγορα, ένας πολύ δυνατός Νοτιοαφρικανός με λαμπερά μάτια με πλησίασε και δεν δίστασε να με ενημερώσει ότι έψαχνε για δουλειά και σπίτι. Κι ενώ είχα πεισθεί ότι δεν μπορούσα να τον βοηθήσω, άκουσα τη ιστορία του. Ο Ναχούμ ήταν καλλιτέχνης τής ραπ και πρόσφατα είχε μετακομίσει στο Κέιπ Τάουν για να βγάλει χρήματα για την αρραβωνιαστικιά του και το μωρό που περίμεναν σε τέσσερις μήνες. Οταν τον ρώτησα τι είδους δουλειά ήθελε να κάνει, ξαφνιάστηκα με την απάντησή του: «παραγωγός ταινιών και μουσικής». Αποφασισμένη να αγνοήσω «την εσωτερική μουρμούρα μου», που μου έλεγε ότι μπορεί να είναι ακόμα ένας ληστής, του είπα: «Ετοιμάζω ένα μουσικό ντοκιμαντέρ». Και τον ρώτησα τι κάνει αύριο. Την επομένη με βοηθούσε να βρω τον Mthetho Mapoyi στους δρόμους του Κέιπ Φλατς, μιας από τις πιο επικίνδυνες γειτονιές του κόσμου. Πολύ σύντομα με συνόδευε σε όλα τα γυρίσματα. Μιλούσε την ντόπια γλώσσα και με βοήθησε να βρω τους καλλιτέχνες που έψαχνα».
INFO: Προβάλλεται σήμερα, στις 15.30 στην αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης» και την Κυριακή στις 18.00 στο «Ολύμπιον».
