Της Εύας Στεφανή*
Με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου γνωριζόμαστε από μικροί και υπάρχει από παλιά μια σχέση εμπιστοσύνης και φιλίας μεταξύ μας. Οταν ήμασταν γύρω στα 25, ήμασταν στην ίδια παρέα με τον Αλέξη Μπίστικα και τον Ζάφο Ξαγοράρη. Ο Δημήτρης τότε ήταν στη Σχολή Καλών Τεχνών. Εγώ ήμουν στο Πολιτικό της Νομικής και δεν ήξερα αν θα έπρεπε να μείνω ή να φύγω. Ο Δημήτρης είχε ήδη αρχίσει να μαθαίνει χορό με τη Μαίρη Τσούτη και ύστερα από λίγο παράτησε την ΑΣΚΤ για πάντα, αφοσιώθηκε στον χορό και άλλαξε το τοπίο του χορού όπως το ξέρουμε στην Ελλάδα σήμερα. Για τους νέους σήμερα ίσως δεν είναι γνωστό, αλλά η επανάσταση που έφερε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στις παραστατικές τέχνες στην Ελλάδα ήταν τρομερή.
Οσο θυμάμαι τον εαυτό μου, ο Δημήτρης κάνει άλματα, ενώ εγώ ένα βήμα μπρος και δέκα πίσω. Πάντα με ενδιέφερε να καταλάβω πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο… Από καιρό λέγαμε να κάνουμε ένα πορτρέτο μήπως μου κολλήσει και μένα αυτή τη δημιουργική δίνη… Με το «Παρασκήνιο» μου δόθηκε η ευκαιρία.
Μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ ήθελα να δημιουργήσω ένα πορτρέτο του Παπαϊωάννου, όπου να αναδύονται περισσότερο στοιχεία της προσωπικότητάς του που συνήθως δεν βλέπουμε στη δημόσια εικόνα του. Ετσι, στο ντοκιμαντέρ, αν και υπάρχει μεγάλη αναφορά στον τρόπο που δουλεύει καθώς και σε κομμάτια από παραστάσεις του, παλιότερες και νεότερες, επικεντρώνομαι κυρίως στο να αποδώσω πτυχές του που να αποδίδουν τον «εσώτερο» εαυτό. Το ντοκιμαντέρ μπορεί να εκληφθεί και ως μια πικρή κωμωδία μιας απελπισμένης ντοκιμαντερίστριας που προσπαθεί με το τσιγκέλι να ανιχνεύσει κάτι από τον ψυχισμό του αγαπημένου της υποκειμένου.
Το ντοκιμαντέρ είναι γυρισμένο πολύ απλά. Δεν υπάρχουν συνεντεύξεις με ειδήμονες, ούτε με ασώματες ομιλούσες κεφαλές. Αποτελείται από μια σειρά χαλαρών συζητήσεων στο σπίτι του Παπαϊωάννου στο Παγκράτι, οι περισσότερες δίπλα στο κομπιούτερ, στο γραφείο ή στο πάτωμα. Αλλοτε βλέπουμε υλικό από παλιές παραστάσεις και συζητάμε, εφηβικά σχέδια, μία συνέντευξη της Πίνα Μπάους, ένα τραγούδι της Λένας Πλάτωνος, ένα ποίημα του Ρούμι. Αν έχει μια αρετή αυτό το Παρασκήνιο είναι η οικειότητα μεταξύ κινηματογραφιστή και κινηματογραφούμενου.
Στις συναντήσεις αυτές μιλάμε με αφορμή το έργο του Δημήτρη για ανθρώπους, βιβλία, κόμικς, μια ταινία του Φελίνι, ζωγραφική, τον Βογιατζή, τον Τσαρούχη, παραστάσεις που πήγαν καλά, παραστάσεις που δεν πήγαν καλά, τους Ολυμπιακούς και τα ευτράπελά τους, τα οικογενειακά άλμπουμ, την απώλεια. Εκτός από το κομμάτι των συζητήσεων στο σπίτι, υπάρχει κι ένας άλλος αφηγηματικός ιστός που διατρέχει την ταινία και είναι αυτός που αφορά το κομμάτι της προετοιμασίας της «Πρώτης Υλης». Ο φακός παρακολουθεί όλη τη διαδικασία της σύλληψης του έργου. Από τις πρώτες απόπειρες σε ένα υπόγειο στο Παγκράτι, τις πρόβες στο Φεστιβάλ Αθηνών και την παράσταση το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη.
Εάν κάτι με δυσκόλεψε σε αυτό το Παρασκήνιο, είναι ο τεράστιος όγκος δουλειάς, εξαιρετικά πλούσιας και ετερόκλητης, που είχε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου πίσω του. Αυτό με εμπόδισε και ως προς την οργάνωση του υλικού πριν από το γύρισμα αλλά και μετά στη διάρκεια του γυρίσματος και του μοντάζ. Είχα συνεχώς την αίσθηση ότι δεν κάνω πορτρέτο για έναν αλλά για δέκα ανθρώπους μαζί, εξίσου συναρπαστικούς και διαφορετικούς μεταξύ τους. Μόνο στο τέλος κατάλαβα ότι αυτό είναι το μεγαλείο του Δημήτρη Παπαϊωάννου και ότι εάν κατάφερνα να αναδείξω αυτό θα είχα κερδίσει το στοίχημα.
* Σκηνοθέτις
……………………………………………………………………….
To «Παρασκήνιο»
Ζητήσαμε από την Εύα Στεφανή να μας γράψει ένα προσωπικό κείμενο για το «Παρασκήνιο» που είναι αφιερωμένο στον σκηνοθέτη, χορογράφο, περφόμερ Δημήτρη Παπαϊωάννου και έχει τη δική της υπογραφή στη σκηνοθεσία, την έρευνα και την κάμερα. Πρόκειται βέβαια για παραγωγή τής Cinetic των Λάκη Παπαστάθη και Τάκη Χατζόπουλου (το μοντάζ είναι του Δημήτρη Πεπονη) που θα μεταδοθεί τη Δευτέρα (8/4) στις 21.00 από την ΕΤ1. Η Εύα Στεφανή είναι σκηνοθέτρια, ντοκιμαντερίστρια και επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει θεωρία και ιστορία κινηματογράφου. Εχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ντοκιμαντέρ στην Ecole Varan στο Παρίσι, Κινηματογράφο και Εθνογραφικό Ντοκιμαντέρ στο Νew York University, και ειδικεύτηκε στη σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ στο Νational Film and Television School στη Βρετανία.
