Ο Ιταλός φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν αναβίωσε, γράφοντας ένα σχετικό άρθρο στη γαλλική εφημερίδα «Liberation» για την ιδέα της ένωσης νότιων ευρωπαϊκών κρατών, μια πρόταση την οποία πρωτοπαρουσίασε ένας άλλος φιλόσοφος, ο Αλεξάντρ Κοζέβ, αμέσως μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η «Λατινική Αυτοκρατορία» θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραματίζει η Γερμανία στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Του Τζόρτζιο Αγκαμπέν

από τη Liberation

Το 1947 ο φιλόσοφος Αλεξάντρ Κοζέβ, ο οποίος ήταν ανώτατος αξιωματούχος του γαλλικού κράτους, έγραψε ένα δοκίμιο με τον τίτλο «Η Λατινική Αυτοκρατορία: συμπεράσματα δοκιμίου για τη γαλλική πολιτική». Το δοκίμιο, το οποίο στην πραγματικότητα είναι ένα αναλυτικό σημείωμα προς τον τότε επικεφαλής του γαλλικού κράτους στρατηγό Ντε Γκολ, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον σήμερα.

Κάνοντας μια εντυπωσιακή πρόβλεψη, ο Κοζέβ εκτίμησε πως η Γερμανία θα καταστεί σύντομα η βασική οικονομική δύναμη της Ευρώπης και η Γαλλία θα περιοριστεί σε «δεύτερο» ρόλο στη Δυτική Ευρώπη. Με διαύγεια ακόμη προέβλεψε το τέλος των εθνών-κρατών, τα οποία μέχρι εκείνη την εποχή καθόριζαν την ευρωπαϊκή Ιστορία. Ετσι, καθώς το μοντέρνο κράτος αναδυόταν με την παρακμή των φεουδαρχικών πολιτικών σχηματισμών και την εμφάνιση των εθνών-κρατών, ήταν προφανές πως στη συνέχεια το μοντέλο του έθνους-κράτους θα εκτοπιζόταν σταδιακά ανοίγοντας τον δρόμο σε πολιτικούς σχηματισμούς-«αυτοκρατορίες» -όπως τους αποκάλεσε-, οι οποίες θα υπερέβαιναν τα εθνικά σύνορα.

Αμεση η ανάγκη επανεξέταση των πολιτιστικών δεδομένων 

Αυτές οι αυτοκρατορίες, υποστήριζε ο Κοζέβ, δεν θα μπορούσαν να βασιστούν σε αφηρημένες μονάδες οι οποίες θα στέκονταν αδιάφορες απέναντι στις γνήσιες ευρωπαϊκές παραδόσεις -πολιτιστικές, θρησκευτικές-, καθώς και στον τρόπο διαβίωσης. Αυτοκρατορίες όπως η Αγγλοσαξονική (Ηνωμένες Πολιτείες και Ηνωμένο Βασίλειο) και η Σοβιετική, έτσι όπως την έβλεπε εκείνη την εποχή ο Κοζέβ, «ήταν αναγκαίο να είναι μεταβατικές πολιτικές μονάδες, που θα έπρεπε να σχηματιστούν από συγγενικά έθνη».

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Κοζέβ πρότεινε η Γαλλία να παίξει ηγετικό ρόλο στη «Λατινική Αυτοκρατορία», η οποία θα συνένωνε οικονομικά και πολιτικά -με τη συγκατάθεση της Καθολικής Εκκλησίας, τις παραδόσεις της οποίας θα κληρονομούσαν- τα τρία μεγάλα έθνη, των οποίων οι γλώσσες είναι λατινογενείς (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία), και ταυτοχρόνως να κάνει ένα άνοιγμα στα μεσογειακά έθνη. Σύμφωνα με τον Κοζέβ, η προτεσταντική Γερμανία, η οποία σύντομα θα γινόταν το πλουσιότερο και ισχυρότερο ευρωπαϊκό κράτος (όπως και έγινε στην πραγματικότητα), θα επηρεαζόταν από τις έντονες ευρωπαϊκές τάσεις της και θα στρεφόταν προς την Αγγλοσαξονική Αυτοκρατορία, μια διαμόρφωση στην οποία η Γαλλία και τα λατινικά έθνη θα αποτελούσαν λίγο έως πολύ ξένο σώμα και προφανώς ο ρόλος τους θα περιοριζόταν σε περιφερειακό ή ρόλο δορυφόρου.

Σήμερα, που η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει σχηματιστεί αγνοώντας τους συγκεκριμένους πολιτικούς δεσμούς που υφίστανται μεταξύ των κρατών, ενδεχομένως να είναι χρήσιμο (και επείγον) να αναβιώσει η πρόταση του Κοζέβ. Γιατί αυτό που προέβλεψε αποδείχτηκε αληθινό. Αυτή η Ευρώπη, η οποία αγωνίζεται να επιβιώσει σε μια αυστηρά οικονομική βάση, εγκαταλείποντας όλες τις γνήσιες συγγένειες μεταξύ τρόπου ζωής, πολιτισμού και θρησκείας, έδειξε επανειλημμένως την αδυναμία της, ειδικά στο οικονομικό επίπεδο.

Eνας Ελληνας δεν είναι Γερμανός

Η αποκαλούμενη ενότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης αρχίζει να παρουσιάζει ρωγμές και κάποιος μπορεί να δει σε τι βαθμό έχει απολεσθεί αυτή η ενότητα λόγω της επιβολής στην πλειοψηφία των φτωχών των συμφερόντων της μειοψηφίας των πλουσίων. Και για τον περισσότερο χρόνο τα συμφέροντα αυτά συνέπιπταν με αυτά ενός και μόνου κράτους, που τίποτε στην πρόσφατη Ιστορία θα μας ενθάρρυνε να το δούμε ως υποδειγματικό. Οχι μόνο είναι άνευ νοήματος να ζητάς από έναν Ελληνα ή έναν Ιταλό να ζήσει όπως ένας Γερμανός, αλλά ακόμη κι αν αυτό ήταν δυνατόν, θα οδηγούσε σε καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η οποία υφίσταται ως τρόπος ζωής. Μια πολιτική μονάδα που προτιμά να αγνοεί τον τρόπο ζωής όχι μόνον είναι καταδικασμένη να μην επιβιώσει, αλλά, όπως εύγλωττα απέδειξε η Ευρώπη, δεν μπορεί καν να καθιερώσει τον εαυτό της ως τέτοιο.

Εαν δεν επιθυμούμε η Ευρώπη αναπόφευκτα να αποσυντεθεί, όπως πολλά σημάδια δείχνουν, θα ήταν σωστό να διερωτηθούμε, χωρίς καθυστέρηση, πώς το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, το οποίο δεν υπόκειται στον δημόσιο νόμο, αλλά αποτελεί μάλλον μια συμφωνία μεταξύ κρατών, η οποία δεν τίθεται καν προς δημόσια ψήφιση -στη Γαλλία απορρίφθηκε με 54,67% από τους ψηφοφόρους-, μπορεί να επανασχεδιαστεί εκ νέου.

Με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποπειραθούμε να καταστήσουμε την πολιτική πραγματικότητα κάτι που θα προσομοιάζει με αυτό που ο Κοζέβ αποκάλεσε «Λατινική Αυτοκρατορία».

Επιμέλεια μετάφρασης: Δημήτρης Σ. Φαναριώτης