Η Φιλαρμονική του Ισραήλ με τον Ζούμπιν Μέτα στο Μέγαρο

Eίναι πραγματικά κρίμα που ο 77χρονος Ινδός αρχιμουσικός αξιοποίησε αυτό το ιδανικό εργαλείο διευθύνοντας Μότσαρτ με τρόπο παλιομοδίτικο, θυμίζοντας αναγνώσεις δεκαετίας ΄60

Του Γιάννη Σβώλου

Ιδιαίτερα αυξημένη υπήρξε η προσέλευση κοινού στην υπερπροβεβλημένη συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ισραήλ υπό τον διάσημο Ινδό αρχιμουσικό Ζούμπιν Μέτα στο Μέγαρο Μουσικής (2/4/2013). Στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής του, ο ΟΜΜΑ διέθεσε δωρεάν δελτία εισόδου σε άνεργους, σπουδαστές, νέους κάτω των 25, ηλικιωμένους άνω των 65, πολύτεκνους και άτομα με ειδικές ανάγκες. Ολοι τους παρακολούθησαν τη συναυλία στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» σε ταυτόχρονη εσωτερική, οπτικοακουστική αναμετάδοση, που πραγματοποιήθηκε με προσφορά των ξένων μουσικών και συνεισφορά ανώνυμου χορηγού.

Οπως στην περίπτωση της ορχήστρας Φιλαρμόνια του Λονδίνου υπό τον Μαζέλ (15/12/2013), η μετάκληση της ορχήστρας έγινε εφικτή με τη γενναιόδωρη χορηγία Ελληνα του εξωτερικού, ο οποίος προτίμησε να παραμείνει ανώνυμος, ενώ, σύμφωνα με την επιθυμία του, τα καθαρά έσοδα από την πώληση των εισιτηρίων θα διατεθούν στην Εταιρία Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού (Σωματείο «ΕΛΙΖΑ»). Στην κατάμεστη αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» το γνωστό κοινό του Μεγάρου έδωσε το «παρών» σε πλήρη απαρτία. Δόθηκαν η «Συμφωνία αρ.41» του Μότσαρτ και η «Συμφωνία αρ.5» του Μάλερ.

Το σύνολο από το Ισραήλ είναι ασυζητητί μια θαυμάσια, πειθαρχημένη, ευρωπαϊκού επιπέδου ορχήστρα, με ακριβή, καλοεστιασμένα έγχορδα, θαυμάσιες ομάδες ξύλινων και χάλκινων πνευστών, άριστα κρουστά. Είναι πραγματικά κρίμα που ο 77χρονος Ινδός αρχιμουσικός αξιοποίησε αυτό το ιδανικό εργαλείο διευθύνοντας τον Μότσαρτ με τρόπο παλιομοδίτικο, θυμίζοντας αναγνώσεις δεκαετίας ΄60. Η επιλογή του (επ)έδειξε απογοητευτική άγνοια –ή/και αδιαφορία- για τις ώριμες κατακτήσεις της ιστορικής ερμηνευτικής και τη ριζική ανανέωση που έχουν επιφέρει αυτές στην απόδοση και πρόσληψη της μουσικής συνθετών προ του 1850. Ο ήχος ήταν βαρύς, ογκώδης, «στρογγυλεμένος», ο μουσικός ειρμός βραδυκίνητος, η ωστική ορμή δεν οδηγούσε σε απογειώσεις, η άρθρωση ήταν άνευρη, η φραστική δίχως ικανή ζωντάνια και εσωτερικό παλμό, κυρίως όμως έλειπε η αίσθηση του εύφλεκτου και του επείγοντος που είναι η ζωντανή κληρονομιά του κινήματος «Θύελλα κι ορμή» στον Μότσαρτ.

Ο ενθουσιασμός του κοινού είχε σίγουρα περισσότερες αφετηρίες: το ένα μέρος του οφειλόταν στο γκλάμουρ της βραδιάς, ανάμνηση ημερών που το μη διδασκόμενο Μέγαρο τελικά δείχνει να αναπολεί˙ το άλλο επιβεβαίωνε ότι το αποτέλεσμα αναμφίβολα άρεσε. Προφανώς υπάρχει κοινό για τα πάντα: απλά κάποιοι συνηθίζουν να τρώνε το σπαγκέτι τους παραβρασμένο, κάποιοι άλλοι, πιο ψαγμένοι, το προτιμούν «al dente»!

Σαφώς καλύτερα ήταν τα πράγματα στη ρομαντική «Συμφωνία αρ.5» του Μάλερ, όπου η μουσική υπερασπίστηκε καλύτερα -και ευκολότερα- τον εαυτό της. Αντιμέτωπος με μια γραφή πολυεπίπεδης δράσης, κυρίως όμως με ιδιαίτερες απαιτήσεις επένδυσης και ισορροπίας όσον αφορά τη θεατρικότητα της έκφρασης, ο Μέτα διέπλασε εκ του ασφαλούς μια ερμηνεία αξιοπρεπή, αλλά συχνά αδιάφορη, στην οποία άφησε ουκ ολίγα κρίσιμα στοιχεία αναξιοποίητα. Παρά τις μεγαλόστομες, ηχητικά ισορροπημένες κορυφώσεις, έλειψαν από το ακρόαμα η πιεστική αίσθηση του επείγοντος, η σκιά του πένθους από την τραγωδία της ευτυχίας που ακυρώνεται συστηματικά, το άγχος της αέναης πάλης που δίνει η επιθυμία για χαρά της ζωής, αρνούμενη πεισματικά να σβήσει.

Ασφαλώς υπήρξαν ουκ ολίγες ωραίες στιγμές. Ομως το εναρκτήριο «Πένθιμο εμβατήριο» κύλησε χωρίς να ανεβάσει αληθινά θερμοκρασία, στα δύο σκέρτσι η δράση ουδέποτε οργανώθηκε κάθετα, το περίφημο Adagietto δόθηκε άψυχα, στερημένο από ευγένεια συναισθήματος, δίχως το βάρος της θανάσιμης μελαγχολίας. Το παιχνίδι των εντυπώσεων κερδήθηκε με το πανηγύρι τού αμφίθυμα εορταστικού φινάλε, που δόθηκε σφιχτά και λαμπερά.

ΥΓ. Γιατί άραγε οι ίδιοι ανώνυμοι πατριώτες/χορηγοί ουδέποτε σκύβουν να βοηθήσουν κρατικούς θεσμούς όπως η ΕΛΣ ή η ΚΟΑ που σήμερα πια η ανάγκη τους για οικονομική στήριξη –αν μη τι άλλο- του καλλιτεχνικό έργου τους αγγίζει το όριο της επιβίωσης;