Παρουσιάστηκε το δίτομο έργο του αείμνηστου Αλέξανδρου Παπανικολάου
Η πρώτη ολοκληρωμένη αναστηλωτική επέμβαση στην Ακρόπολη κράτησε οκτώ χρόνια (1979-1987), σε μια εποχή δύσκολη, με ελάχιστη υποδομή αλλά με πολύ μεράκι και αφοσίωση από την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ)
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Στο Ερέχθειο, τον σημαντικότερο ναό της Ακρόπολης, φυλασσόταν το πανάρχαιο ξύλινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, του οποίου κάθε τέσσερα χρόνια οι Αθηναίοι άλλαζαν το πέπλο στη μεγάλη γιορτή των Παναθηναίων. Θεωρείται μοναδικό δείγμα ναού της αρχαιότητας και κορυφαίο της κλασικής αρχιτεκτονικής. Το ίδιο σημαντικός ήταν και ο γλυπτός του διάκοσμος, με αποκορύφωμα τις Καρυάτιδες.
Οι πέντε από τις έξι κόρες κόρες, ύψους 2,20 μέτρων -η έκτη εκλάπη από τον Ελγιν- ήταν και τα πρώτα γλυπτά που μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Ακρόπολης το 1979 για λόγους προστασίας. Η μεταφορά τους σε ατμόσφαιρα αζώτου, καθ' υπόδειξη του Θ. Σκουλικίδη το φθινόπωρο εκείνου του έτους, υπήρξε η πιο εντυπωσιακή ενέργεια της αποκατάστασης του Ερεχθείου που ξεκινούσε από την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης με γενικό διευθυντή τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Παπανικολάου. Η αποκατάσταση, μια περιπέτεια που υπηρέτησαν με επιστημονική προσήλωση και μέγιστη αγάπη αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, τεχνίτες και εργάτες, ολοκληρώθηκε το 1987 σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού, πολλών επαίνων και διεθνών διακρίσεων.
Οι μελέτες, οι εργασίες, το κλίμα της εποχής του συνολικού έργου καταγράφονται με κείμενα και πλήθος εξαιρετικών φωτογραφιών στο δίτομο βιβλίο του αείμνηστου Αλέξανδρου Παπανικολάου «Η αποκατάσταση του Ερεχθείου (1979-1987)». Η παρουσίασή του έγινε στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης το βράδυ της Τετάρτης. Το δίτομο έργο αφορά την πρώτη ολοκληρωμένη αναστηλωτική επέμβαση με σύγχρονα μέσα σε μνημείο της Ακρόπολης από την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), που συστάθηκε το 1975.
«Ο επιστήμονας μένει στη μνήμη από την επιστημονική μαρτυρία και κατάθεση και τα επιστημονικά τεκμήριά του. Ο Αλέκος είναι παρών μέσα από το έργο του Ερεχθείου, τα κείμενα και τα σχέδιά του» επισήμανε η γενική γραμματέας Πολιτισμού του ΥΠΑΙΘΠΑ, Λίνα Μενδώνη. Για τους ανθρώπους μίλησε και η προϊσταμένη της ΥΣΜΑ, Βασιλική Ελευθερίου, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Σήμερα η εποχή είναι δύσκολη. Ξεφυλλίζοντας όμως το έργο διαπίστωσα ότι και τότε η εποχή ήταν πολύ δύσκολη. Ξεκίνησε με ελάχιστη υποδομή. Οι άνθρωποι ήταν αυτοί που άνοιξαν τον δρόμο για την υλοποίησή του».
Το Ερέχθειο υπέστη πολλές καταστροφές αλλά και επεμβάσεις στο πέρασμα των χρόνων. Χτίστηκε σταδιακά ανάμεσα στα 421 – 415 και 410 – 406 π.Χ. «Ως κορυφαίο μνημείο της αρχαίας κλασικής αρχιτεκτονικής, υπέστη δραστικές επεμβάσεις πολλές φορές, για τις οποίες ελάχιστα πράγματα μας είναι γνωστά, κυρίως από την ανάλυση των αποτελεσμάτων τους. Η τελευταία από αυτές, που έγινε με την ευθύνη και την καθοδήγηση της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως και παρουσιάζεται στο δίτομο έργο, θεωρήθηκε από την αρχή της ως άξια μιας μεγάλης και επιστημονικώς συγκροτημένης αποδόσεως» αναφέρει στον πρόλογο ο Χαράλαμπος Μπούρας, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, πρόεδρος της ΕΣΜΑ. «Στο Ερέχθειο δόθηκε απόλυτη προτεραιότητα, αφού ήταν εμφανής η διάβρωση των επιφανειών του μαρμάρου των Καρυατίδων, καθώς και τα ρήγματα που είχαν προκληθεί ήδη σε δοκούς και επιστύλια της βόρειας και της νότιας προστάσεως και οφείλονταν στη διόγκωση των ενσωματωμένων σε αυτά σιδηρών στοιχείων».
Ο πρώτος τόμος πραγματεύεται την υλοποίηση του έργου. Με πλούσιο εποπτικό υλικό αναλύονται οι θεωρητικές αρχές, ο σχεδιασμός και η προετοιμασία της επέμβασης, η οργάνωση του εργοταξίου, οι εργασίες αποσυναρμολόγησης του μνημείου, η συντήρηση και δομική αποκατάσταση των αρχιτεκτονικών μελών και, τέλος, η ανασύνθεση του μνημείου. Στον δεύτερο τόμο παρουσιάζονται νέα στοιχεία που προέκυψαν κατά την επέμβαση και η κριτική στο έργο της αποκατάστασης. Την έκδοση συνοδεύουν άρθρα και μελέτες σχετικά με το μνημείο και τις επεμβάσεις, ανάμεσά τους και των: Μ. Κορρέ, Α. Παπανικολάου, Κ. Ζάμπα, Θ. Σκουλικίδη, Μ. Μπρούσκαρη, Φ. Μαλλούχου- Tufano και Χρ. Μπούρα.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του έργου προβλήθηκε και η εξαιρετική ψηφιακή ταινία «Το Ερέχθειο, ιστορία & αναστηλώσεις», παραγωγής και επιστημονικής επιμέλειας της ΥΣΜΑ. Με την παρούσα έκδοση, σε επιστημονική επιμέλεια των Φ. Μαλλούχου-Tufano και Χρ. Μπούρα, εγκαινιάζεται η σειρά «Απόδοση αναστηλωτικών έργων Ακροπόλεως» της ΥΣΜΑ.Το βιβλίο εκδόθηκε από την ΥΣΜΑ του ΥΠΑΙΘΠΑ και την Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως. Με προσωπική φροντίδα της γεν. γραμματέως Λίνας Μενδώνη εντάχθηκε στο Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και υποστηρίχθηκε με χορηγία του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου.
