Του Αρι Καζάκου*
Το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας: Τώρα πια δεν πρόκειται για αφηρημένη εκτίμηση–στάθμιση των συνεπειών που έχει αυτή η πολιτική. Οι συνέπειες έχουν ήδη επέλθει και μετράμε τρόπους θανάτωσης, κυριολεκτικά και μεταφορικά: Με ρεκόρ ανεργίας, με κατάρρευση της κοινωνικής ασφάλισης, με μαζικό κλείσιμο επιχειρήσεων, με «τοξικές», κακοπληρωμένες εργασιακές σχέσεις και φτώχεια, που στο πολιτικό επίπεδο γεννά το τέρας του ναζισμού. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι θανάτωσης. Μπορείς να ξεκοιλιάσεις κάποιον μ' ένα μαχαίρι, να στερήσεις από κάποιον το ψωμί, να μη γιατρέψεις κάποιον που είναι άρρωστος, να χώσεις κάποιον μέσα σ' ένα άθλιο κατάλυμα, να εξουθενώσεις κάποιον βάζοντάς τον να δουλεύει έως θανάτου, να ωθήσεις κάποιον στην αυτοκτονία, να οδηγήσεις κάποιον στον πόλεμο κ.λπ. Ελάχιστοι απ' τους παραπάνω τρόπους απαγορεύονται στο κράτος μας» (Μπ. Μπρεχτ).
Οι πραγματικές αιτίες: Το έγκλημα δεν στρέφεται μόνο κατά των Ελλήνων, των Ισπανών, των Πορτογάλων, των Ιταλών, των Ιρλανδών. Απλώς το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας έχει διαφορετικό βαθμό έντασης στις διάφορες χώρες. Η παρούσα μορφή της καπιταλιστικής κρίσης οξύνεται από την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όμως σφραγίζεται, κυριολεκτικά, από την καταστατική οργάνωση του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού τρόπου: «Ελευθερία» χωρίς ισότητα και διορθωτικούς μηχανισμούς (π.χ. προστατευτισμό και νομισματική κυριαρχία) της ασυμμετρίας, χάρη στην οποία τα ντάμπιγκ όλων των ειδών, κοινωνικό, περιβαλλοντικό, νομισματικό (π.χ. από την Κίνα) αξιοποιούνται με όχημα μια βρόμικη «ανταγωνιστικότητα» και συνθλίβουν μισθούς, εργασιακές σχέσεις και ζωές εκεί όπου είχαν κατακτηθεί ανθρωπινότερες συνθήκες και όροι εργασίας. Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο στις χώρες του Νότου αλλά και του Βορρά: Στη Γερμανία υπάρχουν τουλάχιστον εννέα εκατομμύρια (9.000.000) εργαζόμενοι με μισθούς πείνας, 400 ευρώ, ενώ σχεδιάζεται μια νέα Ατζέντα 2010, με νέα εκατόμβη δικαιωμάτων χάριν της «ανταγωνιστικότητας».
Η βία στις εργασιακές σχέσεις: Επειτα από 200 χρόνια Διαφωτισμού και σκληρών ταξικών αγώνων και θυσιών, περάσαμε από την ατομική σύμβαση εργασίας, αυτό το εργαλείο της βίας του ισχυροτέρου, στη συλλογική σύμβαση και από εκεί πάλι πίσω στην ατομική σύμβαση εργασίας. Η Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου 6/2012 έπληξε με χειρουργικά χτυπήματα το δίκαιο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και της διαιτησίας: Η ισορροπία του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων και ρυθμίσεων (συλλογικές συμβάσεις εργασίας και διαιτησία) καταστρέφεται, ο νομοθέτης επιβάλλει τη λήξη των συλλογικών συμβάσεων και των διαιτητικών αποφάσεων και καταργεί τη μετενέργεια των συλλογικών συμβάσεων, ενώ το κενό ρύθμισης που δημιουργείται πληρούται με ατομικές συμβάσεις εργασίας. Με την κατάργηση του δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, εξουδετερώνεται ο επικουρικός μηχανισμός της συλλογικής αυτονομίας που διασφάλιζε τη θέσπιση συλλογικών ρυθμίσεων και την απώθηση της βίας της ατομικής διαπραγμάτευσης.
Ο φόβος και το έλλειμμα πίστης των πολιτών: Γιατί οι πολίτες δεν υπερασπίζονται τα συνταγματικά τους δικαιώματα, δηλαδή τις ζωές τους; Ο ένας λόγος είναι ο φόβος που έχει σκορπίσει μια τερατώδης βιομηχανία φόβου, ο άλλος είναι το έλλειμμα πίστης. Οι άνθρωποι έχουν χάσει την πίστη ότι μπορούν να τα καταφέρουν, ότι οι υπάρχουσες συλλογικότητες, ο συνδικαλισμός, μπορούν να υπερασπιστούν όσα κάνουν ανθρωπινότερη τη ζωή τους. Τι πρέπει να γίνει; Το φράγμα του φόβου πρέπει να σπάσει. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να ξαναβρούμε το ΜΑΖΙ που χάσαμε. Και η πίστη πρέπει να ξαναχτιστεί. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητες ορισμένες νίκες της κοινωνίας, τόσο στο συμβολικό όσο και στο πραγματικό επίπεδο. Κατά τον χρόνο που γράφονται αυτές οι γραμμές αναμένεται η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας επί των αιτήσεων ακύρωσης της ΓΣΕΕ και άλλων συνδικαλιστικών οργανώσεων κατά της ΠΥΣ 6/28.2.2012, που εκδικάστηκαν στις 7.12.2012. Αν επιβεβαιωθεί η πληροφορία που έκανε πρωτοσέλιδο κύριο θέμα η «Ελευθεροτυπία», ότι το δικαστήριο, με μεγάλη μάλιστα πλειοψηφία των μελών του, έκρινε αντισυνταγματική την κατάργηση του δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, θα καταγραφεί μια μεγάλη νίκη της κοινωνίας. Η έκβαση αυτής της δίκης θα έχει τεράστια σημασία για την υπόσταση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων αλλά και για την ύπαρξη των πολιτών της χώρας, που είναι στενά συνυφασμένη με την τύχη των πληττόμενων συνταγματικών δικαιωμάτων τους.
Οι συμμαχίες: Η επιδίωξη των αναγκαίων συμμαχιών με τις χώρες του Νότου δεν πρέπει να αφήσει έξω τους λαούς των μητροπόλεων, του Βορρά, που επίσης δοκιμάζουν τη βία των πολιτικών της λιτότητας και της βελτίωσης της «ανταγωνιστικότητας».
Η αναδημιουργία: Μόνη επιλογή για την υπεράσπιση μιας αξιοπρεπούς ζωής είναι η υπεράσπιση των συνταγματικών δικαιωμάτων μας, με την άσκησή τους στα δικαστήρια και με την αυτοδύναμη προστασία τους. Στην αυτοδύναμη υπεράσπιση των υλικών όρων μιας αξιοπρεπούς ζωής δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο η τυπική νομιμότητα, εκείνος ο νόμος, μοναδικό συστατικό στοιχείο του οποίου είναι ο καταναγκασμός. Το Σύνταγμα (άρθρο 120 παρ. 2) επιβάλλει την τήρηση εκείνων των νόμων που είναι σύμφωνοι με αυτό. Μια εικόνα για το τι σημαίνει αυτοδύναμη προστασία μάς δίνει η πολύμηνη απεργία των δικαστών, απεργία που απαγορεύει ρητά το Σύνταγμα (άρθρο 23, παρ. 2), μια απεργία-άμυνα στην καταβαράθρωση του μισθολογικού τους στάτους και την υπονόμευση της ανεξαρτησίας τους. Βάση για μια νέα κοινωνική συνείδηση των δικαστών;
Οσο η εργασία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με τους κανόνες που ισχύουν για τη μίσθωση π.χ. ενός αλόγου, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, το ίδιο το εργατικό δίκαιο ως δείκτης πολιτισμού, θα εξακολουθήσουν να αποτελούν το μέτρο των υλικών όρων αξιοπρεπούς ύπαρξης των ανθρώπων. Ο γενικός νόμος της αντιθετικότητας, η «έρις», και η ανάγκη θα ξαναχτίσουν ό,τι καταστρέφεται σήμερα. Οι αντιθέσεις σήμερα δεν είναι μόνο ταξικές, καταστρέφουν συγχρόνως εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεων. Με τα λόγια του Ηράκλειτου: «Ειδέναι δε χρη τον πόλεμον εόντα ξυνόν, και δίκην έριν, και γινόμενα πάντα κατ' έριν και χρεών». Στην απόδοση της Ελλης Παπά («Ο Πλάτωνας στην εποχή μας», 1980, 2012, σ. 150): Ο «πόλεμος» (η αντιθετικότητα) είναι γενικός νόμος, η «έρις» είναι συνώνυμη με τη δικαιοσύνη, όλα γίνονται από την αντίθεση και την ανάγκη.
Η έρις και η ανάγκη είναι πάντοτε παρούσες.
………………………………………………………………
* Καθηγητής Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ
