Της Παρής Σπίνου
Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τού Μέντη τυλιγμένη… Η ιστορική βιοτεχνία νημάτων και μεταξιού για περίπου ενάμιση αιώνα στόλισε τα φορέματα της βασίλισσας Αμαλίας, τα άμφια των αρχιεπισκόπων, τις στολές της προεδρικής φρουράς. Δημιούργησε και ειδικά φιτίλια για τους ΝΑΤΟϊκούς πυραύλους στον πόλεμο με το Ιράκ επί Τζορτζ Μπους.
Πλέον αποτελεί το νέο παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη. Η επιχείρηση έπεσε κι αυτή θύμα της οικονομικής κρίσης και αναγκάστηκε να κλείσει το 2011. Τότε, η οικογένεια Μέντη αποφάσισε να προχωρήσει στη δωρεά του κτιρίου, των μηχανών και των υλικών στο μουσείο.
Ο χώρος της βιοτεχνίας Μέντη στα Πετράλωνα (Πολυφήμου 8), που ανακαινίστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Vois Architects, εγκαινιάζεται την Κυριακή 2 Δεκεμβρίου και φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα ζωντανό εργαστήριο-μουσείο διασώζοντας μια τεχνογνωσία υπό εξαφάνιση.
Ο εσωτερικός χώρος μοιάζει με εικαστικό έργο, όπου τα ξύλινα ράφια και οι μεταλλικές μηχανές δένουν με τις πολύχρωμες κλωστές. Περίτεχνα γαλόνια και σιρίτια, τρέσες και φράντζες, φούντες, κορδόνια, χρυσές κλωστές, που έγιναν από έμπειρες εργάτριες, ελκύουν το βλέμμα.
Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τις μηχανές και να ενημερωθεί για τη λειτουργία τους. Ενας ξύλινος χειροποίητος αργαλειός (πιστό αντίγραφο του 17ου αιώνα), ένα τυλικτικό για καρούλια (αγγλικής κατασκευής του 1930), μια «γαϊτομηχανή» για κορδόνι (δημιουργήθηκε στα ελληνικά ναυπηγεία το 1950), μια αγγλική ανέμη του 1935, είναι ανάμεσα στα εκθέματα.
Η δαπάνη της ανακαίνισης και της λειτουργίας του νέου παραρτήματος καλύφθηκε από ανώνυμη δωρεά, όπως είπε χθες ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Αγγελος Δεληβορριάς.
Χαρακτήρισε «ένεση αισιοδοξίας» τη δωρεά Μέντη σε μια εποχή που το μουσείο αντιμετωπίζει τρομερά οικονομικά προβλήματα.
«Αυτό το πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο με τον τεχνολογικό εξοπλισμό, τα υλικά και την τεχνογνωσία διασταυρώνεται με τους στόχους του μουσείου, το οποίο δίνει έμφαση στη μεταβυζαντινή περίοδο και στον σημαντικό της πολιτισμό, που οδήγησε στον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας».
Ετσι, το Μπενάκη διασώζει την παράδοση με την οργάνωση σεμιναρίων για τις τεχνικές που σχετίζονται με το νήμα και το ύφασμα. Ακόμα, θα λειτουργήσει εργαστήριο όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν τη διαδικασία επεξεργασίας του μεταξιού και της παραγωγής υφάσματος.
Μια μικρή παραγωγή του εργαστηρίου θα διατίθεται από τα πωλητήρια του μουσείου. Κι αν χρειαστεί, θα παράγονται τα υλικά που χρειάζονται για τη συντήρηση των μοναδικών κειμηλίων που έχει στις συλλογές του.
Η βιοτεχνία Μέντη ιδρύθηκε το 1867 από τον Σπύρο Μέντη και η πρώτη της έδρα ήταν το Ναύπλιο, ενώ οι βασικότεροι πελάτες της ήταν η βασιλική Αυλή και η φρουρά. Οταν έγινε πρωτεύουσα η Αθήνα, ο έξυπνος έμπορος μετακινήθηκε στην πλατεία Μητροπόλεως αυξάνοντας την πελατεία του, ενώ στο Μοναστηράκι άνοιξε το πρώτο εργαστήριο που περιλάμβανε νηματουργείο, μεταξουργείο, υφαντήριο και βαφείο. Οι δουλειές πήγαν καλά.
Ο Μέντης ανοίγει καινούργια παραρτήματα, στολίζει την καλή κοινωνία της Αθήνας, οι κλωστές του θεωρούνται αθάνατες. Κληρικοί, στρατιωτικοί, σχεδιαστές μόδας τον εμπιστεύονται. Ασφαλώς και το Λύκειο Ελληνίδων, οι Ελληνικοί Χοροί της Δόρας Στράτου, η Λυρική Σκηνή, το Εθνικό Θέατρο.
Η φήμη του εξαπλώνεται και στους ξένους οίκους μόδας. «Μέχρι και στον Σάχη της Περσίας στείλαμε δύο μπόινγκ του Ωνάση γεμάτα με κορδόνια και φούντες», θυμήθηκε χθες ο Σπύρος Μέντης, ο οποίος προμήθευε και τον ελληνικό στρατό με ειδικά φιτίλια για όλμους.
Το πρώτο πλήγμα που δέχτηκε η βιοτεχνία ήταν τη δεκαετία του 1990, όταν ο Τζορτζ Μπους διαμήνυσε στον Μητσοτάκη ότι σταματάει η ελληνική παραγωγή των εν λόγω φιτιλιών. Αργότερα, μειώθηκε και η χρηματοδότηση από τις τράπεζες, ενώ η οικονομική ύφεση και τα επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας έδωσαν το τελικό χτύπημα. «Στη χρυσή εποχή της η βιοτεχνία απασχολούσε 220 εργαζόμενους, κυρίως εργάτριες, στη συνέχεια 64 και στο τέλος μόλις 4», είπε ο ιδιοκτήτης της.
Τουλάχιστον σήμερα διασώζεται η υποδομή και η τεχνογνωσία της, που αποτελούν πλέον πηγή έμπνευσης. Ετσι, 47 καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τις πρώτες ύλες της και δημιουργούν αντικείμενα σύγχρονης αισθητικής που θα παρουσιαστούν από την Κυριακή στην έκθεση: «Ανοίγει ξανά ο Μέντης», στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς.
Ακόμη, τα εγκαίνια του παραρτήματος πλαισιώνονται από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Κλωστές, χρώματα και φως», ξεναγήσεις, καθώς και με μπαζάρ από το αποθηκευμένο εμπόρευμα.
