ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ-ΒΙΒΛΙΟΣΤΑΤΗΣ

Του Νίκου Δαββέτα 

Ακούμε συχνά για τη «σιωπή» των πνευματικών ανθρώπων σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, για την «απουσία» των καλλιτεχνών από τα κοινωνικά δρώμενα, για την ανυπαρξία ενός ισχυρού λόγου κατά της βίας και του ρατσισμού. Υπάρχει μια απαίτηση από τους δημιουργούς να τοποθετηθούν επί παντός του επιστητού: από τα μπλόκα των αγροτών ώς τα δομημένα ομόλογα και τη μείωση του ΦΑΠ. Και μάλιστα, η απαίτηση αυτή αυξάνει όσο τα επιτελεία των κομμάτων καταστρώνουν σχέδια και αναζητούν συμμάχους για τις επόμενες κινήσεις τους στην πολιτική σκακιέρα. Ευτυχώς, οι συγγραφείς που ανταποκρίθηκαν σε παρόμοια κομματικά καλέσματα είναι φειδωλοί σε δηλώσεις. Γνωρίζουν πολύ καλά πως σε μια χώρα όπου το ποσοστό των αναγνωστών κυμαίνεται γύρω στο 5% δεν υπάρχει καμιά ελπίδα η φωνή τους να επηρεάσει τη σιωπηλή πλειοψηφία. Και επειδή σήμερα πολλοί συμπατριώτες μας αναφέρονται στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, ας θυμηθούμε ένα ενδιαφέρον περιστατικό από τη δράση των πνευματικών ανθρώπων την εποχή εκείνη. Τον Οκτώβριο λοιπόν του 1930, ο μεγαλύτερος ίσως Γερμανός συγγραφέας, ο Τόμας Μαν, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ από το 1929, αποφάσισε να απευθύνει μια δημόσια έκκληση στους Γερμανούς πολίτες για αυτοσυγκράτηση, πίστη στον ορθό λόγο και τις δημοκρατικές διαδικασίες. Η ομιλία του στη λαμπρή αίθουσα της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, γνωστή και ως Beethoven-saal, είχε προετοιμαστεί από καιρό. Ο Μαν μίλησε με τη συνηθισμένη του άνεση «για την εκπλήρωση των αστικών αιτημάτων, την άνθηση του πνεύματος και του πολιτισμού, ενάντια στον εθνικοσοσιαλισμό».

Ο Τόμας Μαν, έγραψαν, έριξε το σώμα του μπροστά στην ανερχόμενη σκοταδιστική δύναμη και ανέκοψε την πορεία της. «Αφύπνισε συνειδήσεις», είπαν οι φίλοι του. Φυσικά, όπως όλοι γνωρίζουμε, η παρέμβαση του νομπελίστα Μαν, με τους χιλιάδες αναγνώστες, εντός και εκτός Γερμανίας, τίποτα δεν ανέκοψε. Οπως βέβαια και οι εκκλήσεις δεκάδων άλλων συναδέλφων του. Μάταιες οι δηλώσεις του Μπέρτολτ Μπρεχτ, της Αννας Ζέγκερς, του Χέρμαν Μπροχ και του Γιόζεφ Ροτ. Τα εκατομμύρια των νεκρών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μαρτυρούν την πικρή αλήθεια: όταν η μηχανή του ολέθρου πάρει μπροστά δεν την σταματάνε τα ωραία λόγια, πάρα μόνο οι πράξεις μιας συντεταγμένης δημοκρατικής πολιτείας. Εκτός αν και αυτή αλληθωρίζει προς τα ακροδεξιά.