AΦΙΕΡΩΜΑ

Αύριο το μεσημέρι (στις 12) η σορός του θα μεταφερθεί στο θεατράκι του. Εκεί θα τον αποχαιρετίσουν οι καλλιτέχνες και το κοινό. Η κηδεία του στις 5 μ.μ. από το Α΄Νεκροταφείο

Της Εφης Μαρίνου

Το θεατράκι της Οδού Κυκλάδων, εκεί που τα θεατρικά του όνειρα έγιναν πραγματικότητα παρασύροντας ηθοποιούς και κοινό όλα αυτά τα χρόνια, ήταν το σπίτι του, η οικογένειά του. Το σπίτι που τον περιέθαλπε, τον βασάνιζε, τον στοίχειωνε, τον στένευε αλλά και τον ανάσταινε. Μέσα σ' αυτό γεννήθηκαν και μεγάλωσαν έργα, παραστάσεις, ήρωες, ρόλοι, ηθοποιοί, κυρίως νέοι. Εκεί έζησε τα ωραία και τα δύσκολα. Τις αγωνίες και τη λαχτάρα των προβών, τις γόνιμες αλλά και συγκρουσιακές στιγμές με τους συνεργάτες του, τη χαρά των παραστάσεων.

Και εκεί, στο μοναδικό του σπίτι, ο Λευτέρης Βογιατζής ήθελε να δώσει την τελευταία του παράσταση. Μια παράσταση χάρισμα στους συνεργάτες του, τους ανθρώπους που τον αγάπησαν στο θέατρο και όχι μόνο, στην αγαπημένη του σύντροφο και δεξί του χέρι σε όλα, την Ειρήνη Λεβίδη. Εκεί, στον φυσικό του χώρο, θα τον αποχαιρετήσουμε για τελευταία φορά. Η σορός του θα εκτεθεί αύριο από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 4 το απόγευμα σε λαϊκό προσκύνημα. Και στις 5 μ.μ. θα γίνει η πολιτική κηδεία του από το Α' Νεκροταφείο.

Η τελευταία δημόσια εμφάνιση του Λευτέρη Βογιατζή ήταν στο θέατρο «Σφενδόνη» στις 15 Ιανουαρίου σε μια φιλολογική βραδιά προς τιμήν του εκδότη Βασίλη Διοσκουρίδη, ένα χρόνο από τον θάνατό του. Εκείνο το βράδυ, άρρωστος ων, είχε διαβάσει το «Πένθιμο μπλουζ» του Οντεν, ένα κείμενο για τον θάνατο.

Ο αναπληρωτής υπουργός ΠΑΙΘΠΑ, αρμόδιος για θέματα Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελος Βενιζέλος, ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ Φώτης Κουβέλης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ Σωτήρης Χατζάκης εξέφρασαν με δηλώσεις τους τη θλίψη τους για τον θάνατο του Λευτέρη Βογιατζή.

Και δικαίως εξανίσταται ο Πέτρος Τατσόπουλος στο fb για το «κατευόδιο» του Λευτέρη Βογιατζή σε χρυσαυγίτικη εφημερίδα: «Τα τίναξε ο αναρχοκομμουνιστής σκηνοθέτης». Γράφει ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ: «Είχα την τύχη να γνωρίσω προσωπικά τον Λευτέρη Βογιατζή, τον πιο σημαντικό θεατράνθρωπο της Ελλάδας από τον καιρό του Καρόλου Κουν. Αντιπαρέρχομαι το γεγονός ότι αυτά τα ανεγκέφαλα σαπρόφυτα βαφτίζουν συστηματικά “αναρχοκομμουνιστή” όποιον δεν γνωρίζουν και όποιον δεν καταλαβαίνουν. Στέκομαι όμως στο “τα τίναξε” και αναρωτιέμαι -για εκατοστή χιλιοστή φορά αναρωτιέμαι: θα προλάβουμε να εγκαταστήσουμε κάποιο στοιχειώδες αποχετευτικό σύστημα στη δημοκρατία μας ή θα μας καταπιούν τα βοθρολύματα;».

………………………………………………………………………………..

Σπύρος Ευαγγελάτος (σκηνοθέτης)

Συναρπαστική προσωπικότητα

«Ο Λευτέρης Βογιατζής ήταν μια συναρπαστική προσωπικότητα, χαρακτηρισμός που δεν φέρει καμιά υπερβολή. Σπουδαίος ηθοποιός, σκηνοθέτης, οραματιστής του θεάτρου. Είχα την τύχη να δουλέψω μαζί του από την ίδρυση του Αμφι-θεάτρου, για τέσσερα χρόνια, από την πρώτη κιόλας παράσταση, τον «Ερωτόκριτο». Η συνεργασία μας ήταν εγκάρδια, δημιουργική. Υπήρξε στενός φίλος με τη Λήδα Τασοπούλου. Οι δυο τους ήταν μέλη της ίδιας παρέας με τον Βασίλη Διοσκουρίδη και τον ποιητή Νίκο Παναγιωτόπουλο. Κάθε φορά που συναντιόμαστε πειραζόμαστε, λέγοντας πότε θα παίξουμε ξανά μαζί. Η απώλειά του είναι πολύ μεγάλη για το ελληνικό θέατρο».

……………………………………………………..

Λυδία Κονιόρδου (ηθοποιός, σκηνοθέτης)

Ηταν αυτός που μας έδειχνε τον δρόμο

«Για μένα ο Λευτέρης ήταν ίσως ο ο σημαντικότερος άνθρωπος του θεάτρου σ' αυτό τον τόπο. Η απώλειά του φοβάμαι ότι δεν αναπληρώνεται. Ηταν ένας οδηγός, ένα σημείο αναφοράς για όλους μας. Πέρα από την απώλεια ενός σημαντικού καλλιτέχνη, για όλους εμάς που τον γνωρίσαμε ήταν ένας αγαπημένος άνθρωπος, μέσα κι έξω από την δουλειά. Ηταν αυτός που μας έδειχνε τον δρόμο, ο μπροστάρης που χάσαμε.

Το ελληνικό θέατρο του οφείλει πολλά κι εγώ προσωπικά. Μαζί του έμαθα καινούργια πράγματα που αφορούν τη δουλειά μας. Δεν ήταν απλώς ένας ταλαντούχος σκηνοθέτης. Ηταν ο σκηνοθέτης που ανέβασε τον πήχη των παραστάσεων σε όλα τα επίπεδα. Πολύ λίγοι άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης το έχουν καταφέρει αυτό. Κι αν δεν ήταν με την τυπική σημασία της λέξης δάσκαλος, ήταν με την απολύτως ουσιαστική μέσα από κάθε δουλειά του. Γι' αυτό και η επιμονή, ο χρόνος που αφιέρωνε αφειδώς στην προετοιμασία.

Δουλεύοντας μαζί του νιώθαμε ότι κάτι αλλάζει μέσα μας στη σχέση μας με το ρόλο, την ερμηνεία. Αυτό σημαίνει παιδεία, ένα είδος σχολής. Ο ηθοποιός έπρεπε να δουλέψει πολύ για να κάνει αυτό που ονειρευόταν ο Λευτέρης.

Δούλεψα μαζί του σε δύο διαφορετικά έργα, το ένα σύγχρονο, «Ρίτερ, Ντένε, Φος» του Μπέρνχαρντ και το κλασικό του Τσέχοφ «Θείος Βάνιας», το οποίο μετέτρεψε με μουσική παρτιτούρα. Μου έκανε εντύπωση που με ζήτησε, γιατί συνήθως για το ρόλο της Σόνιας επιλέγουν ενζενί. Μου πρότεινε κάτι τολμηρό. Οχι μια Σόνια εύθραυστη αλλά γειωμένη, ικανή να κουμαντάρει ένα κτήμα μόνη της, μαθημένη να κυκλοφορεί ανάμεσα στους εργάτες.

Κάθε καλλιτέχνης έχει έναν κώδικα επικοινωνίας. Εγώ επειδή μπορώ να καταλάβω την αδυναμία του ηθοποιού στη σκηνή, την ανασφάλεια που νιώθει τη συγκεκριμένη στιγμή που ο σκηνοθέτης του ζητά κάτι, έστρεφα την προσοχή μου στις πρόβες των συναδέλφων. Τότε καταλάβαινα καλύτερα τι είχε συνολικά στο μυαλό του. Ολα γινόντουσαν τότε ανάγλυφα, πιο καθαρά, πιο διαυγή. Αυτός ο τρόπος με βοήθησε να έχω καλή συνεργασία με τον Λευτέρη.

Οσο για τη φιλολογία που έχει δημιουργήσει η δυσκολία στη σχέση του με τους ηθοποιούς, εξηγείται και δεν αφορά μόνο τον Λευτέρη. Ο ηθοποιός καλείται πάντα να διευρύνει, να ξεπεράσει, τα όριά του. Ενας καλλιτέχνης σαν τον Λευτέρη μπορούσε να δει στον ηθοποιό μέχρι πού μπορούσε να φτάσει και τον ωθούσε προς τα κει.

Ο αγαπημένος μας Λευτέρης δεν είναι πια ανάμεσά μας. Και τώρα πρέπει πια να πορευτούμε μόνοι μας. Εφυγε αφήνοντας μια πλούσια κληρονομιά, όχι μόνον σε εκείνους που συνεργάστηκαν μαζί του, αλλά σ' ολόκληρο το ελληνικό θέατρο. Θα μείνει ένα σταθερό σημείο αναφοράς, όπως ο Κουν. Η ανθρώπινη πλευρά του ήταν επίσης ενδιαφέρουσα. Κατά καιρούς τον συναντούσα κι ένιωθα γι' αυτόν τρυφερότητα. Παιχνιδιάρης, διαβολάκος σαν παιδί, να ψάχνει με απορία και θαυμασμό καινούργια γι' αυτόν πράγματα με μια πρωτογενή αθωότητα. Τον αγαπάω. Θα είναι μέσα μου πάντα ζωντανός».

*Επαιξε στις παραστάσεις «Ρίτερ, Ντένε, Φος» και «Θείος Βάνιας»

.………………………………………………………….

Δημήτρης Ημελλος (ηθοποιός)

«Ευλογία και κατάρα σαν το αναμμένο κερί»

«Είναι ευλογία και κατάρα για τους ανθρώπους που γνώρισαν τον Λευτέρη και συνεργάστηκαν μαζί του. Ευλογία και κατάρα σαν το αναμμένο κερί, που από τη μία σου φωτίζει τον δρόμο και σε κάνει να βλέπεις μες στο σκοτάδι και από την άλλη μπορεί να σε κάψει, αν πλησιάσεις πολύ το δάχτυλό σου στη φλόγα του.

Ο Λευτέρης Βογιατζής δεν ήταν ούτε ηθοποιός ούτε σκηνοθέτης ούτε άνθρωπος του Θεάτρου, απλά και μόνο ένας γνήσιος καλλιτέχνης, ταγμένος εχθρός της συμβατικότητας, της μικρότητας και της μετριότητας, με άλλα λόγια, της πραγματικότητας. Μπορούσε με την ίδια ευκολία να διασχίσει κολυμπώντας έναν ωκεανό, όσο και να πνιγεί σε μια κουταλιά νερό. Γι' αυτό και έβαζε πάντα τόσο ψηλά τον πήχη, που για να τον περάσει κανείς δεν αρκούσε να προσπαθήσει, έπρεπε απλώς να το πιστέψει.

Κι εκεί άρχιζαν τα προβλήματα: πώς να εμπιστευθείς μόνη της την πίστη, να αφήσεις τον εαυτό σου σε ελεύθερη πτώση, σε μια εποχή που σου ζητάει να ξέρεις, να έχεις άγκυρες,να πατάς σταθερά και με ασφάλεια; Τον θυμάμαι να μου λέει: «Πολλές φορές εκνευρίζομαι και φωνάζω στον ηθοποιό, όχι γιατί φταίει αυτός, αλλά γιατί μου λείπει ο τρόπος, δεν έχω τα εργαλεία για να τον κάνω να λειτουργήσει», «Οι γονείς μου ήταν αξιοπρεπείς άνθρωποι, δεν μου επιτρέπεται, λοιπόν να βγαίνω στη σκηνή και να αισθάνομαι ότι κάνω τον καραγκιόζη», «Δεν μ' ενδιαφέρει τι είναι εφικτό να γίνει, αλλά τι πρέπει να γίνει», «Ολα πρέπει να συμβαίνουν με λεπτότητα, γιατί ήθος σημαίνει αισθητική».

Σκέφτομαι, λοιπόν, πόσο δύσκολο είναι καμιά φορά, όταν φυσάει άνεμος δυνατός, να καταφέρεις να κρατήσεις ζωντανή τη φλόγα ενός κεριού από την εκκλησία μέχρι το σπίτι, χωρίς να σου σβήσει. Φοβάμαι τη στιγμή που θα καταλάβω, όχι το ποιος πεθαίνει, αλλά το τι πεθαίνει».

*Επαιξε στις παραστάσεις «Αντιγόνη», «Υστατο σήμερα», «Τόκος», «Θερμοκήπιο», «Αμφιτρύωνας»

……………………………………………………….

Αγγελική Παπαθεμελή (ηθοποιός)

Ανθρωπος συγκινητικής καθαρότητας

«Δεν ήμουν κοντά στον Λευτέρη στο τέλος, που είναι έτσι κι αλλιώς μια υπόθεση «ιδιωτική», αλλά πολύ κοντά με την καρδιά και το μυαλό μου κι αυτό το κείμενο είναι για μένα ο τρόπος που το «έζησα». Αντιγράφω από το «Σύσσημον η Τα Κεφάλαια», του πολύ καλού του φίλου και δικού μου φίλου Νίκου Παναγιωτόπουλου (δυστυχώς χωρίς πολυτονικό στον υπολογιστή).

ΤΟΤΕ τον είδα :

Είχε αλλάξει το χρώμα του.

Είχε πάρει το χρώμα του κεριού.

Συμφιλιώσου του είπα με το χρώμα

του κεριού

γιατί φεύγεις απ' το ρόδο και απ' το μάλαμα.

Δεν μπορείς να φύγεις παίρνοντας

το ρόδο και το μάλαμα.

Δεν μπορώ να σηκώσω το ρόδο και το μάλαμα μου είπε.

Δεν μπορώ να σηκώσω ούτ' ένα κερί.

Μοναχά το χρώμα του μπορώ να σηκώσω.

Δεν μπορώ να πάρω μαζί μου το μυστικό

του τριαντάφυλλου και του χρυσαφιού.

Κλείνω το στόμα μου και παίρνω μαζί μου

το μυστικό που έχει το χρώμα απ' το κερί.

Μετά τον έχασα.

~

Η ψυχή είναι μία.

Ολωνών και πάντα

στη θέση του τίποτα.

Εμάς αυτή είναι η θέση μας -

της ψυχής.

Με τον Λευτέρη αγαπηθήκαμε πολύ. Ηταν άνθρωπος συγκινητικής καθαρότητας, σπάνια είχα με άλλον άνθρωπο επικοινωνία τόσο ακομπλεξάριστη, τόσο απαλλαγμένη από πλάγιες και υπόγειες οδούς όσο μαζί του, είτε αγαπιόμασταν είτε τσακωνόμασταν. Το πραγματικό βάθος αυτής της σχέσης για μένα, εγώ, επειδή δεν έχω τη δική του οξυδέρκεια, δεν το κατάλαβα παρά πριν δύο χρόνια όταν πληροφορήθηκα την αρρώστια του και έκτοτε, παρόλο που η προσωπική μας επαφή ήταν πολύ μικρότερη, έγινε πολύ πολυτιμότερη.

Είναι γνωστό ότι μπορούσε να είναι υπέροχος η ανυπόφορος και πολλές φορές και τα δυο ταυτόχρονα, οι έννοιες «με προσβάλλεις» η «το παίρνω προσωπικά» έπρεπε να είναι άγνωστες στη συναναστροφή μαζί του, γιατί και ο ίδιος δεν υπέκυψε ποτέ σ' αυτές, η επαφή μαζί του μπορούσε να χωρέσει οτιδήποτε και τίποτα να μην έχει σημασία, γιατί το κέντρο δεν βρισκόταν ποτέ σ' αυτόν, γι' αυτό και δε μπορούσε ποτέ να βρίσκεται σε σένα, αλλά πάντοτε αλλού σε κάτι ουσιαστικότερο. Εμένα ήταν φίλος μου».

*Επαιξε στις παραστάσεις του «Λαχταρώ» και «Τόκος»

-Φωτογραφία: ΠΑΝΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ