Υποσημειώσεις
Του Γιώργου Σταματόπουλου
Είναι εντυπωσιακό πόσο λίγοι είναι οι κάτοικοι της χώρας που γνωρίζουν ότι του Ιησού η προσταγή «Λάζαρε δεύρο έξω» ή του ιερέα κατά την Ανάσταση το «δεύτε λάβετε φως» έχουν η μεν πρώτη κανένα ρήμα, η δε δεύτερη ένα. Αγνοούν οι πλείστοι ότι οι τύποι δεύρο και δεύτε είναι επιρρηματικοί, ο μεν πρώτος όταν απευθύνεται σε ένα πρόσωπο, ο δε δεύτερος σε πολλά, σημαίνει δε προς τα εδώ, σ' αυτό το σημείο, κάτι τέτοιο' πάντως ρηματικοί τύποι δεν είναι, όπως η πλειονότης πιστεύει ατάραχη και αμέριμνη.
Μα το δεύρο και το δεύτε μάς μάραναν; Δεν είναι ακριβώς έτσι, δεν είναι θέμα καλής γνώσης της γραμματικής. Απ' αυτό συνάγεται η φιλοσοφία του ειδέναι, ο τρόπος σκέψης των πολλών. Οι πολλοί δηλαδή επαναπαυόμαστε στη στερεοτυπία και δεν χολοσκάμε να ανοίξουμε κανένα λεξικό. Αλλά άμα δεν ζαλωθείς τα λεξικά, μου 'λεγε κάποτε ο Κωστής Παπαγιώργης, προκοπή δεν βλέπεις, δεν προσεγγίζεις τη γνώση.
Το αναφέρω επειδή η γλώσσα πάει χέρι χέρι με τη συνείδηση, με το πνεύμα και, όπως μαρτυρεί ο πρωτογενής αυτός δεσμός, είναι και τα δύο κοινωνικά φαινόμενα, άρα ως τέτοια οφείλουν να ερμηνευτούν. Πίσω από τις έννοιες δηλαδή υποκρύπτονται κοινωνικές, ιδεολογικές, φιλοσοφικές ακόμη συγκρούσεις.
Ευτυχώς μια πτυχιούχος κλασικής φιλολογίας, όταν διαπιστώθηκε ότι δεν γνώριζε, κοκκίνισε! Τόσο όμορφα, τόσο τρυφερά, τόσο εκθαμβωτικά, τόσο επιστημονικά! Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που συνταράσσονται από τη μάθηση, που συγκλονίζονται από τον θρυμματισμό τάχα μου κατεστημένων πληροφοριών. Αυτοί διασώζουν τον πολιτισμό, την κοινωνία, την έρευνα, την επιστήμη. Αυτοί, που κοκκινίζουν από αγάπη και όχι από ντροπή, που χρησιμοποιούν το πνεύμα είτε ως πολεμική μηχανή είτε ως ειρηνευτική αγορά. Ανθρωποι που απεχθάνονται τα καθιερωμένα, τα δήθεν και, κυρίως, την ημιμάθεια, που δεν διστάζουν να παραδεχτούν την άγνοιά τους (διότι ουδείς μπορεί να γνωρίζει τα πάντα…), για το καλό βέβαια της προώθησης της γνώσης.
Αρα οι λέξεις κουβαλάνε τη δική τους μεγάλη ιστορία, ο σχηματισμός τους βοήθησε στη γέννηση της συνείδησης, αυτή με τη σειρά της φανέρωσε το πνεύμα και τον πολιτισμό, εκρηκτικά φαινόμενα που, όμως, δεν τους δίνουμε μεγάλη σημασία. Γιατί οι λέξεις φτιάχνουν αξίες, άυλες μεν, καθορίζουσες την κίνηση των ιδεών δε (και των κινημάτων, εξεγέρσεων, επαναστάσεων κ.λπ.). Εντάξει, δεν είμαστε αναγκασμένοι να γνωρίζουμε λεπτομέρειες. Αλλά είναι λεπτομέρειες; Και γιατί δεν είμαστε αναγκασμένοι; Στο όνομα ποιας επικοινωνίας; Της υπάρχουσας; Αλλά αυτή δεν είναι επικοινωνία, μάχη χαρακωμάτων είναι με πρόσημο τάχα τη λαϊκότητα, την κοινοτοπία (παγιωμένη δήθεν αλήθεια). Λείπουν όμως από την επικοινωνία η αυστηρότητα και η σοβαρότητα.
