Οι πολυτάραχες σχέσεις του ΠΑΣΟΚ με τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Πώς ο Ανδρέας έβαλε νερό στο κρασί του και ενέταξε το κόμμα το 1993 στην οργάνωση, στην οποία λίγα χρόνια αργότερα έγινε πρόεδρος ο γιος του
Του Τάσου Παππά
Ξεκίνησε εχθρικά, συνεχίστηκε τυπικά, ομαλοποιήθηκε, εξελίχθηκε σε έρωτα και πιθανόν θα καταλήξει σε διαζύγιο. Αυτό είναι το περίγραμμα της σχέσης του ΠΑΣΟΚ με τη Σοσιαλιστική Διεθνή από το 1974 μέχρι σήμερα. Το ΠΑΣΟΚ άργησε να ενταχθεί στη Σοσιαλιστική Διεθνή. Το έκανε το 1993 και αφού είχαν αποδομηθεί όλα τα άλλα διεθνή συστήματα με τα οποία ερωτοτροπούσε ο ιδρυτής του.
Στην πρώτη φάση η λέξη Σοσιαλδημοκρατία ήταν περίπου ύβρις στον έντονο εσωτερικό πολιτικό διάλογο. Οποιος αυτοπροσδιοριζόταν σοσιαλδημοκράτης, χαρακτηριζόταν δεξιός, ήταν ύποπτος για συναλλαγή με τον αντίπαλο και κινδύνευε με διαγραφή, αφού δεν χωρούσε στην «αγωνιστική μεζούρα» του αρχηγού και των οπαδών του. Ηταν η εποχή που το ΠΑΣΟΚ έβλεπε στον αραβικό εθνικισμό, στο κίνημα των Αδεσμεύτων και στα εθνικοαπελευθερωτικά μέτωπα την απάντηση στον διπολισμό.
Ηταν η εποχή που η ρητορική περί σοσιαλιστικού μετασχηματισμού δέσποζε και οτιδήποτε διαφορετικό εθεωρείτο «συμβιβασμός με τον ταξικό αντίπαλο». Ηταν η εποχή που ο Καντάφι αποθεωνόταν για τα αμεσοδημοκρατικά (;) χαρακτηριστικά του καθεστώτος του, ο Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ και ο Χαφέζ Αλ Ασαντ της Συρίας αποτελούσαν, σύμφωνα με την κομματική αφήγηση, τις ασπίδες κατά του ιμπεριαλισμού, ο ευρωκομμουνισμός ήταν ένα «ρεφορμιστικό ρεύμα» που είχε συμφιλιωθεί με το σύστημα και η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, κυρίως το γερμανικό κόμμα -δηλαδή ο εμβληματικός σχηματισμός της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας- λειτουργούσε ως «ο υπέρμαχος του σύγχρονου ιμπεριαλισμού».
Mε Καντάφι και Σαντάμ
Ο Α. Παπανδρέου με τη στάση του έδειχνε ότι εκτιμούσε περισσότερο τα προσωποπαγή αυταρχικά και αντιαμερικανικά καθεστώτα από τις αστικές δημοκρατίες, τον Καντάφι από το Βίλι Μπράντ, τον Σαντάμ Χουσεΐν από τον Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, τον Ασαντ από τον Φρ. Μιτεράν. Υπήρχε και το σχετικό δικαιολογητικό ιδεολογικό πλαίσιο:« Ποια είναι η πράξη της Σοσιαλδημοκρατίας; Στήριξε το μονοπωλιακό κεφάλαιο, τον μονοπωλιακό καπιταλισμό. Και είναι ουσιαστικά μεταρρυθμιστικός, ανανεωτικός, ευπροσωπότερος καπιταλισμός. Το σοσιαλιστικό μας κίνημα, σε αντιδιαστολή, στηρίζεται στην αρχή πως πρέπει να περάσουμε πέρα από τον καπιταλισμό, σε σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Δηλαδή ν’ αλλάξουν βασικά οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής» (Α. Παπανδρέου «Από το ΠΑΚ στο ΠΑΣΟΚ» 1975).
Η διάλυση της αυταπάτης για τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει ο αραβικός εθνικισμός, η εξαφάνιση του Κινήματος των Αδεσμεύτων, η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» υποχρέωσαν τον Α. Παπανδρέου να αναζητήσει αλλού διεθνή ερείσματα. Ολα όσα είχαν ειπωθεί για τη Σοσιαλιστική Διεθνή και τη γερμανική Σοσιαλδημοκρατία τοποθετήθηκαν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ έβαλε μπόλικο νερό στο κρασί του (το είχε κάνει άλλωστε και στο εσωτερικό μέτωπο αφού τα περί σοσιαλισμού είχαν γίνει απλώς μια ανάμνηση) και κατέθεσε αίτηση για συμμετοχή του κόμματός του στη Σοσιαλιστική Διεθνή.
Την περίοδο Σημίτη οι σχέσεις του ΠΑΣΟΚ με τη Σοσιαλιστική Διεθνή έγιναν πολύ στενές, επιλογή που ταίριαζε άλλωστε με τις ιδεολογικές κατευθύνσεις τού τότε αρχηγού. Ο Κ. Σημίτης ήταν για τους συντρόφους του ένας σοσιαλδημοκράτης κλασικού τύπου. Αυτό που στο παρελθόν ήταν επιλήψιμο έγινε την εποχή Σημίτη «νόμιμο» ιδεολογικά και επιθυμητό πολιτικά. Ο τρίτος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο Γ. Παπανδρέου, ο γιος δηλαδή του ανθρώπου που θεωρούσε ότι η Σοσιαλιστική Διεθνής είναι η οργάνωση που έχει στόχο έναν «καπιταλισμό με ευγενικό προσωπείο», εξελέγη πρόεδρός της.
Προσπάθησε να της δώσει κύρος με συνεχείς επαφές, ανοίγματα στο Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ, οργάνωση συναντήσεων σ’ όλο τον κόσμο και θεωρητικά σκαριφήματα περί «τέταρτου δρόμου προς τον σοσιαλισμό», αλλά αυτό ήταν εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης, του δικού του συμπεριλαμβανομένου, δεν μπόρεσαν να εκπονήσουν ένα πειστικό εναλλακτικό σχέδιο διακυβέρνησης και οικονομικής στρατηγικής. Δεν αντιστάθηκαν στον επελαύνοντα νεοφιλελευθερισμό, αφού όπου κυβέρνησαν εφάρμοσαν σκληρά προγράμματα λιτότητας. Γι' αυτό και υποχωρούν εκλογικά χάνοντας τα παραδοσιακά στηρίγματά τους στις κοινωνίες. Σήμερα, η Σοσιαλιστική Διεθνής είναι ένα «κουφάρι», μια διεθνής οργάνωση-σφραγίδα, χωρίς ουσιαστικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα.
