Τρίτη ματιά

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου

Πολλές φορές η σκληρή όψη της ζωής δεν εμφανίζεται ούτε στα δελτία ειδήσεων ούτε τις νύχτες στους δρόμους. Τουλάχιστον, εκεί είσαι προετοιμασμένος ότι θα έρθεις αντιμέτωπος με την παραβατικότητα και την αρνητική είδηση. Η παιδική χαρά όμως είναι στο μυαλό όλων, έχουν-δεν έχουν παιδιά, συνυφασμένη με την ανεμελιά, το παιχνίδι, τη διασκέδαση και την αθωότητα. Κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί, τουλάχιστον αυτοί που δεν πάνε στις παιδικές χαρές, ότι σε τέτοιους χώρους καλλιεργούνται πολλά από τα μίση και τα πάθη των ενηλίκων.

Η επιθετικότητα είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ψυχολόγος για να αντιληφθεί ότι τα παιδιά βιώνουν από πολύ νωρίς επιθετικά, ανταγωνιστικά ένστικτα, πολύ πριν μπουν η λογική και η πειθαρχία στη ζωή τους. Το ενδιαφέρον όμως της παρατήρησης δεν σχετίζεται με το πόσο επιθετικά είναι τα παιδιά. Το ενδιαφέρον και η αρνητική πρόβλεψη πηγάζουν από την αδυναμία των γονιών να διαχειριστούν με ψυχραιμία, λογική, μεγαλοσύνη και σχετικότητα την επιθετικότητα των μικρών απογόνων τους. Μία από τις πιο συνήθεις συζητήσεις που διέπεται από πραγματικό φανατισμό είναι η επίμαχη θεματολογία αλλά και πρακτική εφαρμογή τού «τι λες στο παιδί σου να κάνει όταν τις φάει». Η αγωνία του γονιού που μεγαλώνει ένα παιδί ως εύθραυστο γυαλικό και ξαφνικά «τις τρώει» σε μια παιδική χαρά ανακινεί τα δικά του αισθήματα απέναντι σε μια κοινωνία άδικη και λεηλατημένη, όπου ο μόνος νικητής είναι αυτός που παίρνει τον νόμο στα χέρια του. Εχω ακούσει πλειστάκις τη φράση-πρόταση και παρακίνηση «εάν τις φας, ρίξε…». Πίσω από αυτή τη φαινομενικά αθώα φράση του γονιού, που θέλει να κάνει δυνατό το παιδί του και αμυντικό, κρύβεται η δυσπιστία του απέναντι στην κοινωνία όπου ζει και μεγαλώνει και αυτός και η οικογένειά του. Η συνέχεια συνήθως τού «εάν τις φας, ρίξε και εσύ» κρύβει ή αποκαλύπτει την πρόθεση του γονέα, αλλά και την ανάγκη εξιλέωσής του, καθώς λέει «δεν θα κάνω το παιδί μου οσιομάρτυρα». Ή όπως μου είπε μια μαμά «δεν θα το θυσιάσω απέναντι στον πολιτισμό του επιχειρήματος, τη στιγμή που κανείς άλλος δεν θα τον εφαρμόσει».

Δυστυχώς, αυτό είναι που πεθαίνει στη χώρα μας, και εμείς πεθαίνουμε σαν χώρα, παραφράζοντας τον τίτλο του έργου του Δημητριάδη. Ο πολιτισμός του λόγου, του επιχειρήματος, της συγγνώμης, της μεταμέλειας και της περίεξης έχει δώσει χρόνια τώρα τη θέση του στο αρματολίκι, τη λεηλασία, τη φάπα και στον ήπιο ή άγριο ξυλοδαρμό, το πόσο εξαρτάται πάντα από το πόσο αντέχουμε. Η χριστιανική ηθική τού «αγάπα τον πλησίον σου» έχει αντικατασταθεί απόλυτα με το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού». Η κοινωνία δεν μπορεί να σε προστατεύσει, ο λόγος έχει χάσει τα λογικά του, άρα και τη δύναμή του, οπότε το μόνο που σε προστατεύει απέναντι στην τρομοκρατία της επιθετικότητας, που μπορεί να καταλήξει σε βία, είναι η δική σου όμοια απάντηση.

Οι κούνιες δεν είναι ποτέ μόνο αυτό που δείχνουν. Τα παιδιά για πολύ λίγο μένουν αθώα. Η αθωότητα άλλωστε είναι πάντα η αίσθηση που προσδίδει ο μη αθώος στον άλλον. Κανείς δεν την αντιλαμβάνεται για τον εαυτό του. Αυτός, όμως, που καλλιεργείται από τους φοβισμένους, ίσως και επιθετικά καταπιεσμένους για άλλους λόγους, γονείς, που έχουν χάσει κάθε πίστη στον ρόλο της κοινωνίας και τον δικό τους, είναι ο ίδιος ο φόβος. «Χτύπα όταν σε χτυπήσουν», λένε στα παιδιά τους, ενεργοποιώντας άθελά τους -ή και ηθελημένα- μια ωρολογιακή βόμβα. Διότι κανείς δεν σκέφτεται εκείνη τη στιγμή του παιδικού τσαμπουκά πόσο εύκολο είναι όταν ανοίξει αυτός ο ασκός να προλάβεις, να δικαιολογήσεις ή και να ανακόψεις το «χτύπησα πρώτος, γιατί φαντάστηκα ότι θα με χτυπήσουν». Και δυστυχώς, όταν παίζεις με τον φανταστικό εχθρό, η επίπτωση στην πραγματικότητα μιας ολόκληρης κοινωνίας είναι πάντα οδυνηρή.