Tρίτη ματιά
Του Γιώργου Σταματόπουλου
Να γίνουν περισσότερες οι ημέρες με ελεύθερη είσοδο στα μουσεία της χώρας, να λάμψει περισσότερο στον ορίζοντα του γκρίζου η ανέμελη και συνάμα τόσο παιδαγωγική βόλτα των παιδιών με τους γονείς τους, των παιδιών μόνων τους. Να καθιερωθούν τούτες οι γιορτές ως κοινωνικές, ανοιχτές, ανυψωτικές τόσο ιστορικώς όσο και αισθητικώς. Και να παραμένουν όλη την ημέρα ανοιχτά -θα βρεθούν οι υπάλληλοι, μπορεί να πηγαίνουν και από μόνοι τους άμα είναι να συμμετέχουν σε μια βαθιά ελληνική, πνευματική γιορτή. Να εξοικειωθούμε με το άρωμα και την αύρα του χρόνου' ίσως ανακαλύπταμε κάποιο νόημα στο πεπερασμένον του βίου μας, ότι δηλαδή οφείλουμε να δημιουργήσουμε με αγάπη όσον καιρό καταφέρουμε να επιζήσουμε.
Αλλοι βέβαια βλέπουν στα μουσεία την ανθρώπινη ματαιοδοξία, όπως και στα αγάλματα τα ίδια, ότι τάχα μου προσπαθούν μερικοί να ξορκίσουν τη θνητότητα, ότι μπορεί να επιτευχθεί η οιονεί αθανασία (προσώπων – ύλης – πετρωμάτων κ.λπ.).
Εχουν γραφεί πολλά υπέρ, αλλά και κατά των μουσείων, κυρίως κατά της εμμονής μερικών να φυλακίζουν το παρελθόν προτού καλά καλά το βιώσουν. Ας κρατήσουμε τα καλά. Η θύρα ενός μουσείου είναι η είσοδος στην Ιστορία, την τέχνη, το πνεύμα, που θα πει: στον πολιτισμό. Ας είναι λαογραφικό το μουσείο, ας είναι φυσικών επιστημών, αρχαιολογικό, βιομηχανικό, οτιδήποτε. Η διέλευση της θύρας του συνεπάγεται την επαφή με κάτι που δεν μπορέσαμε να ψαύσουμε ιδίαις χερσίν με σκόνες, χρώματα, ιδρώτα που ξεπερνούν τα δικά μας βιώματα. Το μουσείο δεν είναι τόπος προσκυνήματος' είναι χώρος παιδείας και ανάπαλσης (τρεμιζόμενης ανύψωσης), προοίμιον στη λεωφόρο της τέχνης, του ευ ζην, του ευ πράττειν, του ευ-αγγελίζεσθαι, του είναι πίσω από το φαίνεσθαι. Το πιο μικρό, το πιο απομακρυσμένο μουσείο φυλάττει τη μνήμη των ανθρώπων, διηγείται την παραμυθητική χαρά τους (ή και τον πόνο τους), αντανακλά πόθους και πάθη, αγωνία και μανία να ανυψωθούμε, να ξεφύγουμε, να παραμείνουμε, έστω, ανεξίτηλοι στο χρώμα του χρόνου. Κρίμα που δεν βρεθήκαμε στο Μουσείο των Δελφών, στον τόπο που πραγματικά μαγνητίζει σαν να είναι πραγματικά ο ομφαλός της γης. Ακριβώς επειδή ήταν το τιμώμενο μουσείο εφέτος, μια και κλείνει εκατόν τριάντα χρόνια λειτουργίας. Ακριβώς γιατί η ενέργεια στον χώρο είναι δροσερή, ζεστή, μητρική, προϊστορική, μυθική. Ακριβώς, επίσης, γιατί σε κείνο το ιερό αναπτύχθηκε, εμφανίστηκε ο θεσμός της αμφικτυονίας. Να διασχίζαμε τους θησαυρούς των Σικυωνίων και των Αθηναίων, ίσως μάς έκλεινε το μάτι ο Ηνίοχος, ή οι Κλέοβις και Βίτων, το Τρίποδο των Δελφών θα μάς καλωσόριζε με τη Σφίγγα της Νάξου να είναι εκστασιασμένη από τη μεθυστική δάφνη της Πυθίας. Εκεί λοιπόν ο Απόλλωνας και ο Διόνυσος, εκεί οι μύστες και οι γεννήτορες ιερουργοί χρησμών και ανακολουθιών, αφού προϋπήρξε της πολιτικής η θρησκεία (αλλά με πόσο πολιτικό χρώμα!). Εδώ και οι κορασίδες ορχούμενες, ο ιερός ταύρος, ο θησαυρός των Ναξίων. Θα μπορούσαν τα μουσεία της χώρας να τη σώσουν από μαρασμό εάν είχαν μπει στην κούτρα μας, στην Παιδεία μας. Μια μέρα στα μουσεία αντιστοιχεί ίσως με μαθήματα μιας σχολικής χρονιάς. Δεν είναι υπερβολή' αν είναι ας τη δικαιολογήσουμε. Εξοχή, παρέα, γνώση, ομορφιά, μεταρσίωση. Τι άλλο, επιτέλους, για ν' αγαπήσουμε τα μουσεία μας;
