ΘΕΜΑ Art
Τον χαρήκαμε και θα τον χαρούμε ως σκηνοθέτη, ήρθε η ώρα του περφόρμερ
Μόνος του πάνω στη σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, στις 6 Ιουνίου, θα ανατρέξει σε έργα-ορόσημα της καριέρας του, απο το «Einstein on the Beach» και το «Deaf Man Glance» ώς το «Κουαρτέτο». Τίτλος τού one man show είναι: «Εχετε ξανάρθει; Οχι, είναι η πρώτη φορά»
Της Παρής Σπίνου
Με την εκπληκτική έκθεση «Video Portraits» στη Στέγη, ο Ρόμπερτ Γουίλσον αποκάλυψε στο ελληνικό κοινό το εικαστικό του αισθητήριο. Τώρα, θα μας φέρει πιο κοντά στον τρόπο που έχτισε την ιδιαίτερη σχέση του με την όπερα και το θέατρο.
Ο πρωτοποριακός, διεθνούς φήμης σκηνοθέτης μάς προσκαλεί σε μια περφόρμανς διάρκειας περίπου τριών ωρών, την Πέμπτη 6 Ιουνίου, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, με τίτλο: «Εχετε ξανάρθει; Οχι, είναι η πρώτη φορά». Περιλαμβάνει εκατοντάδες εντυπωσιακές εικόνες από όλο το εύρος της καριέρας του και φέρνει στον νου σημαντικές συνεργασίες – από τον Φιλίπ Γκλας, τη Λουσίντα Τσάιλντς και τη Σέριλ Σάτον ώς τον Ουίλιαμ Μπάροουζ, κ.ά.
Θα ανατρέξει σε έργα-ορόσημα που έχει ανεβάσει, όπως τα ιστορικά «Einstein on the Beach», «Deaf Man Glance», «Α Letter for Queen Victoria», αλλά και σε πιο πρόσφατα όπως το «Τhe Black Rider». Δεν λείπουν κλασικά θεατρικά και όπερες, όπως οι σκηνοθεσίες του στο «Madama Butterfly», στον κύκλο των «Δαχτυλιδιών» του Βάγκνερ, στον «Μαγικό Αυλό», στο «Πέερ Γκιντ» του Ιψεν και στο «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μίλερ.
Πρόκειται, δηλαδή, για μια σφαιρική αυτοπροσωπογραφία της δημιουργικής διαδικασίας του. Μετά την περφόρμανς οι θεατές θα έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν περαιτέρω της ιδέες του Γουίλσον με μια ανεπίσημη συνάντηση για ερωταποκρίσεις.
-Οχι τυχαία έχει γραφτεί ότι «Ο Αϊνστάιν στην παραλία» (Einstein on the Beach) άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε όπερα. Σηματοδότησε τη συνεργασία του Γουίλσον με τον πρωτοποριακό μουσικό Φιλίπ Γκλας και τη σπουδαία χορεύτρια και χορογράφο Λουσίντα Τσάιλντς όταν ανέβηκε για πρώτη φορά το 1976 στο Φεστιβάλ της Αβινιόν με 36μελές καστ. Μέχρι σήμερα παρουσιάζεται στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου.
Η παράσταση δεν ακολουθεί το μονοπάτι της βιογραφίας του κορυφαίου φυσικού. Το κοινό καλείται να ερμηνεύσει γιατί ο Αϊνστάιν εμφανίζεται σαν εκστατικός βιολονίστας και χορευτής, καθώς η δράση εκτυλίσσεται σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό και σε ένα διαστημόπλοιο. Οι χορευτές φορούν λευκά κοστούμια, ο Αϊνστάιν κόκκινες τιράντες, οι κινήσεις είναι σχολαστικές. Το λιμπρέτο αποτελείται από ύμνους και μουσικές συλλαβές, που εναλλάσσονται με μονολόγους. Μια ατμόσφαιρα ιερής τελετουργίας δημιουργείται επί σκηνής.
Εχει πει χαρακτηριστικά ο Γουίλσον: «Δεν προσπαθώ να παρουσιάσω τον Αϊνστάιν όπως τα βιβλία της ιστορίας. Είναι περισσότερο μια ποιητική ερμηνεία του ανθρώπου… Ο χαρακτήρας του ατόμου γίνεται έργο. Οσο περισσότερα γνωρίζετε για το πρόσωπο τόσο το καλύτερο».
-Ενα πραγματικό γεγονός, του οποίου ο Γουίλσον υπήρξε αυτόπτης μάρτυς, η παρενόχληση ενός 11χρονου κωφού μαύρου παιδιού από αστυνομικό, στο Νιου Τζέρσεϊ, έδωσε αφορμή για να γεννηθεί το «Deafman glance» («Το βλέμμα του κωφού»). Ο σκηνοθέτης «υιοθέτησε» τον μικρό Ρέιμοντ Αντριους και τον ενθάρρυνε να επικοινωνήσουν μέσα από σκίτσα. Το έργο δομήθηκε ως μια σειρά από σιωπηλές εικόνες και ιστορίες, εμπνευσμένες από τα σχέδια του Ρέιμοντ.
Ο πειραματιστής καλλιτέχνης οδηγεί το κοινό στη γλώσσα του σώματος και εξοστρακίζει τον παραδοσιακό τρόπο αφήγησης. Πεποίθησή του είναι ότι τα λόγια δεν είναι εγγενώς πιο σημαντικά από το φως, τον χώρο και την κίνηση και ότι ο ερμηνευτής μπορεί να θεωρηθεί μέρος της σύνθεσης.
«Το βλέμμα του κωφού« έκανε πρεμιέρα το 1971 στην Academy of Music, στο Μπρούκλιν, και στη συνέχεια ταξίδεψε σε πολλές πόλεις, ενώ πήρε και το γαλλικό βραβείο του Κύκλου Κριτικών. Εγραψε τότε ο Λουί Αραγκόν: «Αυτό το παράξενο θέαμα, ούτε μπαλέτο ούτε μίμηση ούτε όπερα (ίσως όπερα κωφών), φέρνει στο προσκήνιο νέους τρόπους προσέγγισης του φωτός με τη σκιά… Είναι μια εξαιρετική μηχανή της ελευθερίας». Το είδαμε κι εμείς στη Συνάντηση Αρχαίου Δράματος στους Δελφούς.
Αρχίζει με μια επιβλητική σκηνή φόνου. Η Σέριλ Σάτον με βικτοριανό φόρεμα στέκεται με την πλάτη γυρισμένη στο κοινό, ενώ ένα μαύρο αγόρι κάθεται σε ένα σκαμνί και διαβάζει και η μικρότερη αδελφή του κοιμάται. Στα δεξιά υπάρχει ένα μικρό τραπέζι με ένα μπουκάλι γάλα, ένα ποτήρι, ένα ζευγάρι μαύρα γάντια και ένα μαχαίρι. Η Σάτον βάζει τα γάντια, χύνει το γάλα στο ποτήρι και μετά μπήγει το μαχαίρι στα παιδιά. Το αγόρι φωνάζει δυνατά, αλλά αυτή του καλύπτει τα μάτια και το στόμα…
-Περισσότερα από πέντε χρόνια χρειάστηκε ο Γουίλσον για το «Civil WarS», έργο σε έξι μέρη, τα οποία παρουσιάστηκαν ξεχωριστά σε έξι πόλεις από το 1984: Παρίσι, Ρώμη, Τόκιο, Κολωνία κ.α. Οι ερμηνευτές ήταν αστέρες της όπερας όπως η Τζέσι Νόρμαν και η Χίλντεγκαρντ Μπέρενς, της ροκ μουσικής, όπως ο Ντέιβιντ Μπάουι, ενώ συνεργάστηκε με τον Φιλίπ Γκλας και τον Ντέιβιντ Μπερν, αλλά και με συγγραφείς όπως τη Σούζαν Σόνταγκ και τον Χάινερ Μίλερ.
Στο έργο χρησιμοποιεί την ιστορία με ελεύθερο τρόπο. Αφετηρία είναι οι φωτογραφίες του Μάθιου Μπράντι από τον Αμερικανικό Εμφύλιο και το ορόσημο της Βιομηχανικής Επανάστασης, ενώ αναμειγνύει διαφορετικούς χρόνους και τόπους για να φέρει στο προσκήνιο ιστορικές συγκρούσεις, «που σχολιάζουν το μακρύ ταξίδι του ανθρώπου προς την αδελφοσύνη». Το έργο κινείται από την Αφρική στην αυτοκρατορική Ιαπωνία, αλλά και στον «Ναυτίλο» του Ιουλίου Βερν. Οι χαρακτήρες είναι πραγματικοί και φανταστικοί: ο Λίνκολν, ο Κάπτεν Νέμο, ο Φρειδερίκος ο Μέγας, ο Δον Κιχώτης, η Μάτα Χάρι, ο Καρλ Μαρξ, η Ιωάννα της Λωραίνης, ο Βολταίρος, ο Ηρακλής κ.ά.
-Πολλά είναι τα θέματα που διορατικά πραγματεύεται στην όπερα «A letter for Queen Victoria» («Επιστολή για τη βασίλισσα Βικτόρια»), του 1974. Ο Αμερικανικός Εμφύλιος, οι ανθρώπινες σχέσεις, ο φόνος, η δικαιοσύνη, η οικολογία, η ατομική βόμβα… «Ο Γουίλσον παίρνει χαρακτήρες, αντικείμενα και καταστάσεις που δεν έχουν κοινή ιστορία ή εμφανή σχέση μεταξύ τους και τα συγχωνεύει σε έναν χώρο ποίησης» έχει γράψει η κριτική. Οι σκηνές καθηλώνουν, όπως η κατάρριψη ενός αεροπλάνου, οι αναφορές στο Ολοκαύτωμα. Από τη μια ένας σκληρός, άδικος κόσμος και από την άλλη η κοσμική αρμονία δίνουν τις αντιφατικές διαστάσεις του έργου. «Μια περιπέτεια της ανθρώπινης ψυχής από τη γέννηση μέχρι την κρίση στην αναγέννηση», που αποδίδει με ευφυή τρόπο.
-Για τον «Μαύρο καβαλάρη» («Τhe Black Rider»), που έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο του Αμβούργου το 1990, o Γουίλσον συνεργάστηκε με τον Τομ Γουέιτς στη μουσική και τους στίχους και τον συγγραφέα Γουίλιαμ Μπάροουζ στο κείμενο. Η ιστορία βασίζεται σε ένα γερμανικό παραμύθι (Der Freischutz) και πρωταγωνιστής είναι ο Βίλεμ, ένας υπάλληλος αρχείου που ερωτεύεται την κόρη ενός κυνηγού. Για να την παντρευτεί, πρέπει να αποδείξει την αξία του ως κυνηγός στον πατέρα της, αλλά, καθώς ξέρει να κρατάει μόνο το μολύβι, οι ελπίδες του είναι ελάχιστες. Ο ερωτευμένος κάνει μια συμφωνία με τον διάβολο να του δώσει τις μαγικές σφαίρες που πάντα πετυχαίνουν τον στόχο τους. Ωστόσο, την ημέρα του γάμου του αστοχεί και η τελευταία σφαίρα σκοτώνει την αγαπημένη του…
Παρά το γεγονός ότι ο «Μαύρος καβαλάρης» βασίζεται στη λαογραφία, η ιστορία περιέχει ισχυρά αυτοβιογραφικά στοιχεία του Μπάροουζ, ο οποίος, όπως είναι γνωστό, το 1951, πάνω στο μεθύσι του σκότωσε τη γυναίκα του, προσπαθώντας να μιμηθεί τον Γουλιέλμο Τέλο. Για το λόγο αυτόν, η όπερα ερμηνεύεται και ως μια αλληγορία για τις καταστροφικές συνέπειες του εθισμού στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά.
Info: 8.30 μ.μ., Κεντρική Σκηνή. Εισιτήρια: 15-25 ευρώ. Μειωμένα: 10-12-15 ευρώ. Η έκθεση με τα Video Portraits του Γουίλσον συνεχίζεται ώς τις 7 Ιουλίου. Καθημερινά: 12.00 με 21.00. Είσοδος 6 ευρώ, μειωμ. 4 ευρώ
