Περιδιαβαίνοντας
Φώτης Πολυμέρης – Ο τελευταίος των τροβαδούρων
Του Δημήτρη Γκιώνη
«…Νομίζω πως είμαι ο τελευταίος άρρεν προπολεμικός τροβαδούρος και ρίχνω στις σελίδες αυτού του βιβλίου τις αναμνήσεις μιας ζωής ογδόντα πέντε περίπου χρόνων», γράφει ο Φώτης Πολυμέρης στην αυτοβιογραφία του «Των αναμνήσεων η λιτανεία» (επιμέλεια της κόρης του, Φανής Πολυμέρη – Τσεμπερούλη, εκδ. «Αγκυρα», 2003).
Και όντως, ο Πολυμέρης έφυγε από τη ζωή την περασμένη εβδομάδα (25 Μαΐου), σε ηλικία 93 ετών. Οι άλλοι που προφανώς εννοεί είναι ο Νίκος Γούναρης (1915-1965, στα 50 του), ο Σώτος Παναγόπουλος (1920-1983, στα 63 του), ο Τώνης Μαρούδας (1920-1988, στα 68 του). Ολοι τους εκφραστές –και πρωταγωνιστές– του λεγόμενου ελαφρού τραγουδιού, που αντέχει ώς τις μέρες μας.
Ο θάνατος του Φώτη Πολυμέρη, που υπήρξε από τους πιο ανθεκτικούς από τους προαναφερόμενους τροβαδούρους, πέρασε σχεδόν στο «ντούκου». Ελάχιστες οι αναφορές στα φύλλα, απειροελάχιστες στα ηλεκτρονικά (δεν ήταν κάποιος κατασκευασμένος εφήμερος). Θα έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια έζησε ξεχασμένος, αν πριν από δύο χρόνια, τον Ιανουάριο του 2011, δεν του είχε οργανωθεί στο Badminton τιμητική εκδήλωση, με τη συμμετοχή νεότερων ομοτέχνων του.
Αρχοντας
Ελαχε να τον γνωρίσω, αλλά δίσταζε για μια συνέντευξη: «Θα πω πράγματα και θα στεναχωρήσω κόσμο… άσ' το καλύτερα…» Να μνημονεύσω λοιπόν κι από εδώ (με στοιχεία κυρίως από την προαναφερόμενη βιογραφία) τον Πολυμέρη, που δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος τραγουδιστής (συν τραγουδοποιός), αλλά και μια ευγενική ψυχή – σεμνός, έντιμος, ωραίος, λεβεντιά άνθρωπος, άρχοντας.
Γεννήθηκε «ταπεινός και πάμπτωχος» το 1920 στην Πάτρα. Φώτιος Παλημέρος το πραγματικό του ονοματεπώνυμο, που από κάποιο γραφειοκρατικό λάθος έγινε Πολυμέρης – και του έμεινε. Σε δουλειές του ποδαριού για βιοπορισμό πιτσιρικάς, ώσπου στα 15–16 του τον κέρδισε το τραγούδι, καθώς άλλωστε όλοι στο σόι του τραγουδούσαν.
Μερικοί τίτλοι τραγουδιών που έμειναν με τη φωνή του: Αν ήξερα τι κρύβεις στην καρδιά σου, Για μας κελαηδούν τα πουλιά, Μόνο κοντά σου, Να ’ταν τα νιάτα δυο φορές, Το πρωί με ξυπνάς με φιλιά, Καλό σου ταξίδι, Παλιοζωή κι αν με πότισες δάκρυ, Ασ’ τα τα μαλλάκια σου, Το βεσπάκι το κορίτσι μου κι εγώ, Νύχτες μαγικές, Δυο πράσινα μάτια, Αχ ψαροπούλα, Τα ’θελες και τα ’παθες, Ακρόπολη Πλάκα, Δεν μπορώ να το πιστέψω, Η γυναίκα είναι ζημιά, Θα ’ρθω μια νύχτα με φεγγάρι, Μανιάνα, Μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες, Μαρία Ντολόρες, Πάμε σαν άλλοτε.
Κι από συνθέτες: Σουγιούλ, Αττίκ, Γιάκοβλεφ, Μωράκης, Γιαννίδης, Βέλλας, Κορίνθιος, Χαιρόπουλος, Μουζάκης, Ζαμπέτας, Τσιτσάνης, Μητσάκης, Παπαϊωάννου και δικά του: «Εγραψα για τους έρωτές μου, την πατρίδα μου, τους γονείς μου, τη φτώχεια, την ξενιτιά […] Δεν υπήρξα ποτέ επαγγελματίας στιχουργός ή συνθέτης. Το βιοποριστικό μου επάγγελμα, τραγουδιστής». Συνεργασίες με ομότεχνους της εποχής του, στα κέντρα της εποχής, εδώ και στο εξωτερικό – κυρίως Αμερική (εκεί και η γυναίκα που παντρεύτηκε, με την οποία απέκτησε δυο κόρες). Κι από θαμώνες και φιλίες: από Γεώργιο Παπανδρέου μέχρι Βάρναλη, Λουντέμη, Ρίτσο, Λειβαδίτη.
Στο ΕΑΜ
Καθοριστική η γνωριμία και συνεργασία του (από το 1937) με τον Γούναρη: «Ενας υπέροχος άνθρωπος, ωραίος, τίμιος, εργατικός, πάντα γελαστός και αισιόδοξος. Οχι φίλος, όχι αδερφός, αλλά χρυσάδερφος, μεγάλος καλλιτέχνης».
Του ελαφρού, ελληνικού και ξένου (γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά) αλλά και, για ένα διάστημα, του ρεμπέτικου τραγουδιού: «Ηταν όλοι ψυχούλες και φίλοι μου πολυαγαπημένοι, και όταν καλέσει την κλάση μου ο Αγιος Πέτρος, πιστεύω ότι πάλι θα ’μαστε μαζί».
Στην Κατοχή «μπήκα στο ΕΑΜ, έχω και μια περγαμηνή να μου το θυμίζει. Εκανα ό,τι μπορούσα τότε, όχι επειδή ήμουν κομμουνιστής. Πολλοί νομίζουν πως όλοι οι ΕΑΜίτες ήταν κομμουνιστές. Αυτό είναι βλακεία, γιατί για μένα κομμουνιστής είναι ένας τέλειος άνθρωπος».
Στον Εμφύλιο έκανε τη θητεία του στον λεγόμενο εθνικό στρατό: «Το τραγικό της όλης κατάστασης είναι ότι πολέμαγε φτωχός με φτωχό… και έπιαναν έναν αντάρτη φουκαρά πιο φτωχό από σένα και έκλαιγε η ψυχή σου».
«Η γενιά μας ήταν καταραμένη. Πείνα, δίψα, πόλεμοι… Το μόνο καλό ήταν η ανθρωπιά που ένωνε εμάς τους φτωχούς ανθρώπους», γράφει εκεί προς το τέλος. Για να μη λέμε ότι στις μέρες μας ζούμε τα χειρότερα…
…………………………………………………………………………..
Στο πλαίσιο
Ταξίδι στις μουσικές της Ελένης Καραΐνδρου, που έντυσαν τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το περασμένο Σαββατοκύριακο στο Μέγαρο Μουσικής (αίθουσα Τριάντη), με την Κρατική Θεσσαλονίκης, μαέστρος Δημήτρης Μυράτ, τραγούδι Δήμητρα Γαλάνη και την ίδια την Καραΐνδρου, στο μεγαλύτερο μέρος. Νοσταλγία, συγκίνηση, έξαρση, μέθεξη, με τον Θόδωρο ωσεί παρόντα. (Και βέβαια, όσοι αγαπάμε τις μουσικές της, περιμένουμε τις μετά τον Αγγελόπουλο.)
***
Στην άλλη αίθουσα (Χρήστος Λαμπράκης), η τελευταία της Κρατικής Αθηνών με την 6η (Ποιμενική) και την 7η του Μπετόβεν, με τις οποίες ολοκληρώθηκε ο κύκλος των συμφωνιών του. Δίκαιη η έμφαση του διευθυντή της ΚΟΑ και μαέστρου της συναυλίας Βασίλη Χριστόπουλου στην ανταπόκριση κοινού και μουσικών.
***
Και σάλτο σ’ ένα άλλο είδος τραγουδιού: «Για ένα μικρό φτερούγισμα», υπότιτλος «…διατρέχοντας την απεραντοσύνη του τραγουδιού» (εκδ. «Δρόμων»), με την υπογραφή του Τάσου Οικονόμου. Η διαδρομή ενός βιοπαλαιστή και συνάμα στιχουργού ανθεκτικών τραγουδιών: Αφιλότιμη, Πού θα πάει, πού, Μια ολόκληρη ζωή συγγνώμη, Κυρα-Ζωή, Κάνε κάτι μη χάσω το τρένο κ.ά. Με μουσικές Χατζηνάσιου, Παπαβασιλείου, Σούκα κ.ά., που τραγούδησαν ένδοξα λαρύγγια (Μαρινέλλα, Διονυσίου, Πάριος, Βοσκόπουλος, Μητροπάνος, Μητσιάς).
***
Δεν ήταν εύκολη η διαδρομή του Οικονόμου. Γιατί δεν αρκεί το ταλέντο. Μεταξύ εκείνων που τους είχε χτυπήσει την πόρτα ήταν και ο συνθέτης Θόδωρος Δερβενιώτης. Τρεις φορές. Και τις τρεις του έσκισε τους στίχους και τους πέταξε στα σκουπίδια. Την τελευταία όμως του είπε: «Είσαι ο μόνος απ’ όλους που του έσκισα δυο φορές τους στίχους και ξανάρθε. Οι άλλοι εξαφανίστηκαν με την πρώτη. Θα γίνεις στιχουργός!»
ΚΑΙ… Πού θα πάει, πού…
