Tου Γιάννη Σβώλου

Στις 19/10/2012 και στις 16/11/2012 η ΚΟΑ υπό τον Βασίλη Χριστόπουλο έδωσε στο Μέγαρο Μουσικής τις δύο πρώτες ενός κύκλου συνολικά πέντε συναυλιών αφιερωμένων στις Συμφωνίες του Μπετόβεν, οι οποίες θα κατανεμηθούν σε ολόκληρη την τρέχουσα καλλιτεχνική περίοδο. Η αθρόα προσέλευση κοινού έδειξε ότι η πρόταση βρήκε παραλήπτες, ενώ και οι εντυπώσεις ήσαν ξεκάθαρα θετικές.

Στις 19/10 δόθηκαν οι Συμφωνίες αρ. 1 και αρ. 3, «Ηρωική», ενώ στις 16/11 οι αρ. 2 και αρ. 4. Οι ερμηνείες όλων έφεραν κοινό στίγμα. O Χριστόπουλος έχει εντάξει στοιχεία ιστορικής ερμηνευτικής στον τρόπο με τον οποίο διευθύνει το ρεπερτόριο του κλασικισμού: επανέλαβε διαφορετική τού συνήθους, αντιθετική διάταξη των μουσικών και, με εξαίρεση την «Ηρωική» που απαιτεί σύνολο σε πλήρη ανάπτυξη, εκτέλεσε τα πρώιμα αυτά έργα με ταιριαστά περιορισμένο κλιμάκιο ορχήστρας.

Διηύθυνε με γενικώς υψηλές, σταθερές ταχύτητες και ιδιαίτερα αιχμηρή φραστική, προβάλλοντας με θεατρικό ένστικτο τις συνεισφορές των ξύλινων πνευστών. Οι επιλογές συνέτειναν σε ένα διεγερτικά κινητικό, εκφραστικά επιθετικό ακρόαμα που έσφυζε από ζωντάνια, χαρακτηριστικό ταιριαστό στις καταβολές τής μουσικής τού Μπετόβεν στο κίνημα «Θύελλα κι Ορμή».

Παντού, οι συνεισφορές των ξύλινων και χάλκινων πνευστών υπήρξαν εκπληκτικής ποιότητας και εκφραστικότητας. Είτε μεμονωμένα (π.χ. το υποβλητικό σόλο του όμποε στο «Πένθιμο εμβατήριο» και το βελούδινο κάλεσμα του κόρνου στο εναρκτήριο μέρος της «Ηρωικής», οι ιλιγγιώδεις διατυπώσεις του φλάουτου στο φινάλε της 1ης, φαγκότο και κλαρινέτο στην 4η), είτε σε συνδυασμό (π.χ. στις διασταυρούμενες στιχομυθίες τους στο φινάλε της «Ηρωικής») η δράση τους χάρισε μερικές από τις ωραιότερες και κρισιμότερες στιγμές της βραδιάς!

Με εξαίρεση κάποιες παραγράφους όπου, λόγω εφαρμογής ιλιγγιωδών ταχυτήτων, η άρθρωση στα έγχορδα μετέπεσε, μοιραία, σε ελεγχόμενη ολίσθηση, η αλα-Χάυδν καθαρογραμμένη, ανάλαφρη Συμφωνία αρ.1 αλλά και οι σαφώς απαιτητικότερες αρ. 2 και αρ. 4 έρευσαν συναρπαστικά, παλλόμενες από νεανική βιασύνη, ρυθμικά τονισμένο σφρίγος και σπινθηροβόλο μπετοβενικό χιούμορ.

Διαφορετικά ήταν τα πράγματα στην «Ηρωική», έργο πιο σύνθετο μουσικά, φορτισμένο με εξωμουσικά νοήματα σε βαθμό πρωτοφανέρωτο για την εποχή. Αναμφίβολα οι υψηλές ταχύτητες στήριξαν θεαματικά τη δραματική υπερθέρμανση μιας δυναμικής εκτέλεσης θυελλωδών κορυφώσεων.

Η δίχως μείζονες διαφοροποιήσεις εφαρμογή τους δημιούργησε, όμως, προβλήματα στη διαφάνεια και την καθαρότητα άρθρωσης των εγχόρδων όπως, επίσης, στην έκφραση και τη νοηματική απόδοση της μουσικής.

Το πολυεπίπεδο μουσικοδραματικό συντακτικό της «Ηρωικής» απαιτεί οργάνωση εκδίπλωσης μουσικών παραγράφων, υποπαραγράφων κ.λπ. με τρόπο που να αποδίδουν γλαφυρά και ανάγλυφα, δηλαδή με σαφή διάκριση και εσωτερική ιεράρχηση, την πυκνή διαλεκτική των μουσικών ιδεών.

Συνήθως, αυτό εξασφαλίζεται με τέλεια εστιασμένο ήχο στα έγχορδα, ανεπαίσθητες στίξεις και λεπτές διαφοροποιήσεις στις ταχύτητες που επισημαίνουν παραγράφους ή μεταπτώσεις φορτίσεων/διαθέσεων και αποτελούν ενσυναισθητική έκφραση της διαφοράς βάρους/μεγέθους των εν δράσει ορχηστρικών δυνάμεων.

Οι υψηλές, σταθερές ταχύτητες επέτρεψαν μερικώς μόνον την ανάδυση αυτών των κρίσιμων διαφοροποιήσεων. Από την άλλη, αυτό θα μπορούσε να είναι απλώς στίγμα μιας νέας, αναδυόμενης προσέγγισης. Σε πόσους άρεσαν οι εκτελέσεις με όργανα εποχής τη δεκαετία του΄60;