Του Μπάμπη Μιχάλη
Μεγάλη πτώση σημειώνει ο διασυνοριακός τραπεζικός δανεισμός στην ευρωζώνη, ιδιαίτερα μετά τη διάσωση της Κύπρου, καθώς οι τράπεζες των 17 χωρών που μοιράζονται το κοινό νόμισμα αρνούνται αυξανόμενα τη χορήγηση πιστώσεων εκτός των εθνικών τους συνόρων.
Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνουν ότι το μερίδιο του διατραπεζικού δανεισμού που διασχίζει τα εθνικά σύνορα μέσα στην ευρωζώνη υποχώρησε στο 22,5% τον Απρίλιο έναντι 34,5% στις αρχές του 2008. Η συρρίκνωση αυτή -της τάξης του 33%- επαναφέρει τα επίπεδα του εντός της ευρωζώνης διασυνοριακού δανεισμού των τραπεζών στα προ δεκαπενταετίας επίπεδα, όταν το κοινό νόμισμα έκανε το ντεμπούτο του. Εξέλιξη που αν μη τι άλλο ενισχύει τους φόβους για το μέλλον τού ευρώ όσο και του «ενιαίου» ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.
Εκείνο που προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση είναι ότι η σιωπηλή υποχώρηση των τραπεζών εντός των εθνικών τους συνόρων δεν εκδηλώνεται μόνο στις υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου αλλά και στην ακμάζουσα Γερμανία.
Ο δανεισμός των γερμανικών τραπεζών από τις τράπεζες άλλων χωρών της ευρωζώνης υποχώρησε σε ετήσια βάση τον περασμένο Μάρτιο κατά 11,2%. Οι μη γερμανικές τράπεζες της ευρωζώνης απέσυραν δηλαδή τον τελευταίο χρόνο από τις τράπεζες της μεγαλύτερης οικονομίας του ευρώ 29,5 δις ευρώ.
Πιο άσχημα ο Νότος
Στον Νότο τα στοιχεία είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Το στοκ δανείων των τραπεζών της ευρωζώνης προς τις ομόλογές τους ελληνικές ήταν τον περασμένο Απρίλιο κατά 68% μικρότερο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα κάτι που ισοδυναμεί με την απόσυρση 18 δισ. ευρώ. Στην Πορτογαλία, η αντίστοιχη πτώση ήταν της τάξης του 25%.
«Είδαμε τις τράπεζες να επιστρέφουν στις εγχώριες αγορές τους και να μην επιθυμούν την επέκταση των πιστώσεων στο εξωτερικό», επισημαίνει ο Tony Stringer, αναλυτής κρατικού χρέους της Fitch, στο πρακτορείο Reuters. «Οι διατραπεζικές καταθέσεις μειώθηκαν, η εμπιστοσύνη προς τις τράπεζες στην επικράτεια της ευρωζώνης μειώθηκε και αν οι τράπεζες συνεχίσουν να στραγγαλίζονται τότε δεν θα μπορούν να επεκτείνουν τις πιστώσεις τους στην πραγματική οικονομία», προειδοποιεί.
Οι τραπεζικοί αναλυτές θεωρούν ότι βασική αιτία της συρρίκνωσης του διακρατικού δανεισμού είναι η παραπαίουσα εμπιστοσύνη. Η διάσωση της Κύπρου, με το κλείσιμο μιας εκ των δύο τραπεζών της και την επιβολή ζημιών στους καταθέτες, κατέστησε τις τράπεζες της ευρωζώνης περισσότερο επικίνδυνες στα μάτια του κόσμου, λένε. Επισημαίνουν ότι παρότι η διασυνοριακή απόσυρση κεφαλαίων στην ευρωζώνη συμβαίνει εδώ τουλάχιστον ένα χρόνο, το μέγεθος αυτής εκτοξεύθηκε σε κάποιες χώρες -μεταξύ αυτών και οι Ελλάδα, Γερμανία- τον Μάρτιο, τον μήνα που λήφθηκε δηλαδή η απόφαση για τη διάσωση της Κύπρου. Τονίζουν τέλος ότι η αναμενόμενη νέα τραπεζική νομοθεσία της Ε.Ε. -που πιθανότατα θα καθιστά δυνατό το κούρεμα ομολογιούχων και καταθετών μιας τράπεζας- χτυπά ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από την πλευρά της αρνείται ότι η πτώση του διακρατικού δανεισμού αποτελεί ένδειξη προβλημάτων εμπιστοσύνης. Η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι η τάση οφείλεται σε μια γενικότερη στροφή προς τον ασφαλέστερο δανεισμό και χορήγηση πιστώσεων μέσω των καταθέσεων λιανικής. Οι τράπεζες απομοχλεύουν και αυτό ενισχύει τη σημασία των σταθερών καταθέσεων της λιανικής… στο σύνολό τους αυτές οι εξελίξεις υποδηλώνουν ένα ισχυρότερο και πιο ανθεκτικό τραπεζικό σύστημα, υποστηρίζουν οι κεντρικοί τραπεζίτες του ευρώ.
Ελλειψη ρευστότητας
Η ΕΚΤ χορήγησε στους τελευταίους 12 περίπου μήνες μια εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης προς τις τράπεζες προσφέροντας τους τριετή δάνεια και δημιούργησε έτσι μια δεξαμενή ρευστότητας μεγαλύτερη του ενός τρις ευρώ. Ωστόσο αρκετές τράπεζες της ευρωζώνης -συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να υποφέρουν από έλλειψη ρευστότητας και προβληματική χρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές, κάτι που έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη δανειοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις χώρες τους.
Η ρίζα του προβλήματος δεν είναι βέβαια ούτε η χαμηλότερη εμπιστοσύνη των επενδυτών, ούτε η επικείμενη νομοθεσία ρύθμισης του τραπεζικού συστήματος στην Ε.Ε. Αυτά είναι παράγωγα μιας στρεβλής κατάστασης. Το μεγάλο πρόβλημα των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι τα επισφαλή δάνεια και επενδύσεις που συσσωρεύουν μετά από μια δεκαετία ανεξέλεγκτης και εκρηκτικά επικίνδυνης πιστωτικής επέκτασης.
Οσο οι ευρωπαϊκές αρχές όσο η ΕΚΤ, όσο οι ηγεσίες και οι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους για τις καταστροφικές επιλογές του παρελθόντος, να επωμιστούν τις ζημιές και να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς, όσο συνεχίζουν να μετακυλίουν ευθύνες και κόστος, το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης θα νοσεί. Μαζί του και η ευρωπαϊκή οικονομία.
