Τιτανομαχία δύο συγγραφέων στο 5ο Ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ LEA
Ο Λεονάρδο Παδούρα θα βρίσκεται αύριο στον «Ιανό» (Σταδίου 24), όπου θα συνομιλήσει (20.00) με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη με αφορμή το βιβλίο του «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Της Παρής Σπίνου
Το περασμένο Σάββατο, ξημερώματα, προσγειώθηκε, έπειτα από πολύωρο ταξίδι από την Κούβα, στην Αθήνα ο Λεονάρδο Παδούρα μαζί με τη σύζυγό του και το πρώτο που τους έκανε εντύπωση ήταν η φωταγωγημένη πρωτεύουσα. «Στη δεκαετία του ’90, όταν η Κούβα άρχιζε να αλλάζει με δραματικό τρόπο, ζήσαμε την κρίση που εσείς τώρα μαθαίνετε. Αλλά δεν μοιάζει με τη δική μας. Εμείς είχαμε μπλακ άουτ καθημερινά 5-6 ώρες… Ηταν τραγική η ζωή τότε», είπε ο διάσημος Κουβανός συγγραφέας στην εκδήλωση που οργανώθηκε το ίδιο απόγευμα στο Ινστιτούτο Θερβάντες, στο πλαίσιο του 5oυ Ιβηροαμερικανικού Φεστιβάλ LEA (Literatura en Atenas).
Το πολυάριθμο ακροατήριο είχε τη μοναδική ευκαιρία να δει μια «τιτανομαχία», όπως την αποκάλεσε ο διευθυντής τού «Θερβάντες» Βίκτωρ Αντρέσκο, ανάμεσα στον Παδούρα και τον Ελληνα ομότεχνό του, Πέτρο Μάρκαρη. Μια απολαυστική όσο και αποκαλυπτική συζήτηση για τα υλικά της συγγραφικής τους κουζίνας, τους δημοφιλείς στο κοινό αστυνομικούς τους (τον Μάριο Κόντε και τον Κώστα Χαρίτο), για τις αγαπημένες τους πόλεις, Αβάνα και Αθήνα, αλλά και για όσα ενώνουν την Κούβα με την Ελλάδα, που είναι πολύ περισσότερα από όσα φαντάζεται κανείς και έχουν τις ρίζες τους στους αρχαίους μύθους.
Φίλοι εδώ και αρκετά χρόνια οι δύο πολυμεταφρασμένοι και πολυβραβευμένοι συγγραφείς διατηρούν σταθερή τηλεφωνική επικοινωνία. Πολλά είναι τα κοινά τους σημεία: έχουν γράψει ακριβώς από οκτώ αστυνομικά ο καθένας με πρωταγωνιστές τους ιδιόρρυθμους, γήινους ντετέκτιβ τους, θαυμάζουν τον Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, υπερασπίζονται το νουάρ της «περιφέρειας», ενώ τους προκαλεί αλλεργία το σκανδιναβικό…
Το πρώτο τους εγχείρημα
Λ. Παδούρα: «Οταν ξεκίνησα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημα που να είναι πολύ κουβανέζικο, αλλά να μη μοιάζει με τα άλλα κουβανέζικα της εποχής. Να μην είναι δηλαδή φορτισμένο με το συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο, σε σημείο η ιδεολογία να καταπίνει τη λογοτεχνία. Είχα την τύχη να συμμετάσχω σε ένα λογοτεχνικό συνέδριο στην Ισπανία και εκεί γνώρισα αρκετούς συγγραφείς, ενώ βρήκα στα βιβλιοπωλεία και τα βιβλία του Μονταλμπάν που με τράβηξαν γιατί έχουν έντονο το κοινωνικό στοιχείο. Επιστρέφοντας στην Αβάνα έγραψα το πρώτο μου βιβλίο “Pasado Perfecto” στη γραφομηχανή –τότε είχαμε πρόβλημα με το χαρτί, ενώ δεν επιτρεπόταν να αγοράσουμε υπολογιστές- και το έδωσα στον Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο να το διαβάσει, αλλά το ξέχασε. Τελικά το κυκλοφόρησε αμέσως μέσω της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης, που τη χρησιμοποιούσε για να εκδίδει τα βιβλία των γνωστών του. Ευτυχώς ο ήρωάς μου, που δούλευε στο εγκληματολογικό και έχει προβλήματα απειθαρχίας, άρεσε στον κόσμο…».
Π. Μάρκαρης: «Το 1992, την εποχή που έγραφα τη σειρά “Ανατομία ενός εγκλήματος” για την τηλεόραση, δούλευα στο σπίτι μου με θέα την Ακρόπολη και ξαφνικά εμφανίστηκε μπροστά μου, στην απέναντι πολυκατοικία, μια τριμελής μικροαστική οικογένεια. Ενώ είπα δεν θα ασχοληθώ με αυτούς, ο άντρας δεν έφευγε από το μυαλό μου. Μια μέρα σκέφτηκα: Εφόσον με βασανίζει έτσι, θα είναι ή μπάτσος ή οδοντίατρος. Αμέσως κατάλαβα ότι είναι ο ήρωάς μου, ότι θα τον λένε Κώστα Χαρίτο, τη γυναίκα του Αδριανή και την κόρη του Κατερίνα…».
Αστυνόμοι και δολοφόνοι
Π. Μάρκαρης: «Προερχόμαστε από διαφορετικές χώρες και κοινωνίες, αλλά όταν διαβάζω Παδούρα αισθάνομαι κάτι κοινό: ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. Γιατί οι σχέσεις θύτη και θύματος είναι τρομερά θολές, δεν μπορώ να ξεχωρίσω πότε ο θύτης μετατρέπεται σε θύμα και πότε το θύμα είναι θύτης. Καταλαβαίνω τον Λεονάρδο όταν αντιμετωπίζει τον θύτη με αγάπη και συμπόνια… Εμένα συχνά μου λένε ότι δημιουργώ συμπαθείς δολοφόνους»!
Λ. Παδούρα: «Στο αστυνομικό που γράφω αυτό τον καιρό ο Κόντε σκέφτεται ότι είναι κρίμα να βάλει τον δολοφόνο στη φυλακή, θα τον προτιμούσε ελεύθερο. Εχει όμως την αίσθηση της δικαιοσύνης και κάνει αυτό που πρέπει».
Αρχαίοι μύθοι και θεοί
Λ. Παδούρα: «Ο πολιτισμός μας διαρθρώνεται γύρω από τον αρχαίο ελληνικό. Η δική μου γενιά διδάχτηκε στα σχολεία αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία, μάθαμε για τις ελληνικές και λατινικές καταβολές της κουλτούρας μας. Η Κούβα διαφέρει από τις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι ιθαγενείς εξοντώθηκαν από τις επιδημίες, ενώ οι κατακτητές οδήγησαν πολλούς δούλους από την Αφρική να δουλέψουν στη βιομηχανία ζάχαρης. Ορισμένοι από αυτούς έφεραν και τη θρησκεία τους, τη Σαντερία, τους θεούς τους, που παρέπεμπαν στο ελληνικό πάνθεον, τους θρύλους τους, που έμοιαζαν με τους ελληνικού μύθους. Ιδιαίτερα ο μύθος της Ηλέκτρας επανέρχεται συχνά στις τέχνες μας, ακόμα και στο σύγχρονο θέατρο. Εγώ τον χρησιμοποιώ στις “Μάσκες”».
Αβάνα και Αθήνα
Λ. Παδούρα: «Η Αθήνα είναι πολύ περίεργη πόλη. Χιλιάδες αυτοκίνητα έφυγαν για το τριήμερο και πάλι είναι γεμάτη. Παθαίνω ασφυξία όταν διαβάζω για το μποτιλιάρισμα στα βιβλία του Μάρκαρη. Υποφέρω όταν πρέπει ο Χαρίτος να μετακινηθεί από το ένα μέρος στο άλλο… Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι αστικό μυθιστόρημα, επομένως χρειάζεται την πόλη. Εγώ κινούμαι στην Αβάνα του Μάριο Κόντε, στις εικόνες και την ιστορία της. Μεταφέρω στα μυθιστορήματά μου τον πόνο για την πόλη που παρακμάζει, που καταστρέφεται. Μεγάλωσα στην περιφέρεια της Αβάνας και νιώθω ότι εκεί ανήκω απόλυτα. Ας λένε ότι είναι από τα πιο άσχημα προάστια του κόσμου, βλέπω εκεί ένα κομμάτι του εαυτού μου».
Π. Μάρκαρης: «Μεγάλωσα σε μια συναρπαστική πόλη, την Κωνσταντινούπολη, σπούδασα στη Βιέννη, που επίσης αγάπησα, όταν ήρθα στην Αθήνα μού φάνηκε σαν μια μικρή επαρχιώτικη πόλη. Αρχισα όμως να την ανακαλύπτω και να μου αρέσουν οι αντιθέσεις της, που διαμορφώνουν και τους ανθρώπους της. Χωρίς την πόλη δεν μπορεί να υπάρξει το μυθιστόρημα και κάθε πόλη είναι διαφορετική. Ολα αυτά που γράφει ο Παδούρα μόνο στην Αβάνα μπορούν να συμβούν και όλα αυτά που γράφω εγώ μόνο στην Αθήνα μπορούν να συμβούν».
Βόρειοι και Νότιοι
Π. Μάρκαρης: «Εμείς στη νότια Ευρώπη επικοινωνούμε καλύτερα με λαούς που έχουμε κοινά χαρακτηριστικά. Διαβάζοντας τα μυθιστορήματα του Λεονάρδο καταλαβαίνεις ότι ο τρόπος με τον οποίο πονάνε οι άνθρωποι ή αισθάνονται δυστυχισμένοι είναι ίδιος με τον δικό μας. Ο κοινός τρόπος συναισθημάτων, σκέψεων, η κοινή πηγή αντιδράσεων δημιουργεί συγγένειες ακόμα και σε διαφορετικά κοινωνικά συστήματα. Ο ήρωας του Παδούρα, ο Κόντε, προσεγγίζει τους ανθρώπους με αγάπη και σεβασμό. Δεν έχει τη λογική της υπεροψίας, δεν προσπαθεί να σου πει, όπως ο Σέρλοκ Χολμς στον Γουάτσον, ότι είσαι ανίδεος. Το λατινοαμερικανικό και μεσογειακό αστυνομικό είναι μια προσπάθεια κατανόησης του άλλου.
»Στον αγγλοσαξονικό κόσμο δεν υπάρχει καινοτόμος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων -σέβονται πολύ τους κώδικες. Οσο για τους Σκανδιναβούς… Αισθάνομαι ότι είναι περιττό να διαβάσω τις 800 σελίδες του Στιγκ Λάρσον ή του Τζο Νέσμπο. Ο ήρωας του Χένινγκ Μάνκελ, πάλι, ο Βαλάντερ δεν είναι μοναχικός, όπως ο Κόντε, δεν έχει κανέναν, είναι μόνος. Αφυδατώνεται από τις αισθήσεις. Δεν τρώει καλά, δεν κοιμάται καλά, δεν πηδάει καλά. Στον δικό μας κόσμο θα λέγαμε ότι κάτι του συμβαίνει, αλλά οι Βόρειοι μάλλον το θεωρούν φυσιολογικό».
