Θα μπορούσε ο αιγυπτιακός στρατός να λειτουργήσει ως φορέας προόδου και πραγματικής δημοκρατίας; Από την εποχή του προέδρου Νάσερ και μετά η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι

 

«Ο,τι πάρθηκε με τη βία επιστρέφεται μόνο με τη βία

 

Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ

 

Του Αρη Χατζηστεφάνου

 

Σκηνή πρώτη: Είχαν περάσει μερικά δευτερόλεπτα από τη στιγμή που ο υπουργός Αμυνας του Ισραήλ ανακοίνωσε την ανατροπή της κυβέρνησης Μόρσι και οι κάμερες του ειδησεογραφικού πρακτορείου Associated Press «συνέλαβαν» τέσσερις αστυνομικούς με αλεξίσφαιρα γιλέκα να χορεύουν σε ξέφρενους ρυθμούς σαν μικρά παιδιά.

 

Σκηνή δεύτερη: Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και αργότερα και ο ίδιος ο πρόεδρος Ομπάμα αρνούνται να χαρακτηρίσουν «πραξικόπημα» την ανατροπή του Μόρσι από τον στρατό και αρκούνται να εκφράσουν την ελπίδα τους για την ταχύτερη επαναφορά των δημοκρατικών διαδικασιών.

 

Μέχρι εδώ τίποτα δεν φαίνεται να ξαφνιάζει τον τηλεθεατή. Η Ουάσινγκτον χαιρετίζει ένα ακόμη πραξικόπημα το οποίο πραγματοποιείται από στρατιωτικούς που χρηματοδοτούνταν και εκπαιδεύονταν για χρόνια από το Πεντάγωνο, ενώ οι αρχές ασφαλείας πανηγυρίζουν για την «εθνοσωτήρια επανάσταση». Το πρόβλημα προέκυψε όταν ο κάμεραμαν του Associated Press άνοιξε το πλάνο του και είδαμε και μερικά ακόμη εκατομμύρια διαδηλωτών να πανηγυρίζουν ξέφρενα για την ανατροπή του δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου τους.

 

Οι σχέσεις αρκετών αραβικών και ισλαμικών χωρών με τις ένοπλες δυνάμεις είναι συχνά πολύ διαφορετικές από αυτές στις βόρειες ακτές της Μεσογείου. Οταν το 1952 οι Ελεύθεροι Αξιωματικοί της Αιγύπτου ανέτρεψαν τον βασιλιά Φαρούκ, με επικεφαλής τον Νάσερ, ο λαός της Αιγύπτου είχε κάθε λόγο να πανηγυρίζει τη βίαιη ανατροπή του καθεστώτος. Και όταν μερικά χρόνια αργότερα ο Μουαμάρ Καντάφι, νεαρός αξιωματικός τότε στη Λιβύη, περνούσε τα απογεύματά του ακούγοντας στα βραχέα τις ομιλίες του Νάσερ, οραματιζόταν και αυτός μια γνήσια επανάσταση, την οποία πραγματοποίησε τελικά με τον στρατό το 1969.

 

Ισως όλοι αυτοί οι στρατηγοί να διάβαζαν με ενδιαφέρον και τα κείμενα του Λέον Τρότσκι, ο οποίος, όταν βρισκόταν εξόριστος του Στάλιν στα Πριγκιπονήσια, παρουσίαζε τους νεαρούς αξιωματικούς του στρατού ως τη μάχιμη πρωτοπορία του φιλόδοξου αστικού κράτους: «μια κριτικά σκεπτόμενη ιντελιγκέντσια που δυσφορούσε με την υπάρχουσα κατάσταση». Και ήταν ακριβώς αυτό. Σε μια σειρά από υπανάπτυκτα κράτη που περνούσαν από τη μοναρχία σε κάποιου είδους αστική δημοκρατία ο στρατός καλούνταν συχνά να παίξει τον ρόλο της ανύπαρκτης αστικής τάξης. Στην περίπτωση μάλιστα του αραβικού εθνικισμού, που προώθησε ο Νάσερ, οι αξιωματικοί έφτασαν να ισορροπούν από τη μια ανάμεσα στις αρχές της αστικής δημοκρατίας και από την άλλη στις πολύ πιο ριζοσπαστικές ιδέες που έφταναν (έστω και στην πιο στρεβλή μορφή τους) από τη Σοβιετική Ενωση και την Κίνα.

 

Οι ίδιοι στρατηγοί έδωσαν μάχες με τον σκοταδισμό του φονταμενταλισμού απαιτώντας και κερδίζοντας ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες. Ανάμεσα στους οπαδούς του Νάσερ κυκλοφορεί ακόμη και σήμερα ένα βίντεο στο οποίο ο Αιγύπτιος ηγέτης κοροϊδεύει τον ηγέτη των Αδελφών Μουσουλμάνων γιατί δεν κατάφερε να πείσει ούτε την κόρη του να φορέσει τη μουσουλμανική μαντίλα. «Αν εσείς δεν τα καταφέρνετε με μια γυναίκα, πώς μου ζητάτε να φορέσω εγώ τη μαντίλα σε δέκα εκατομμύρια γυναίκες;» του έλεγε. Ενα αστείο που παρεμπιπτόντως κόπηκε απότομα ύστερα από μερικούς μήνες, όταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι επιχείρησαν να τον δολοφονήσουν.

 

Εχει μείνει λοιπόν έστω και μια αχνή αντανάκλαση από εκείνο το προοδευτικό και δημοκρατικό προφίλ των Αιγύπτιων αξιωματικών της δεκαετίας του ’50 και του ’60; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Το πέρασμα σαν οδοστρωτήρας του προέδρου Σαντάτ και αργότερα του δικτάτορα Χόσνι Μουμπάρακ ανέτρεψε εκ βάθρων όλο το οικοδόμημα του αραβικού σοσιαλισμού, το οποίο είχε ήδη ηττηθεί οικονομικά στο εσωτερικό αλλά και στρατιωτικά στον πόλεμο των Εξι Ημερών με το Ισραήλ.

 

Το άνοιγμα προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, που επιχείρησαν οι δύο διάδοχοι του Νάσερ, προσέδεσε οριστικά τις ένοπλες δυνάμεις στο αμερικανικό Πεντάγωνο. Η Αίγυπτος βρισκόταν για δεκαετίες στην πρώτη τριάδα των χωρών που λάμβαναν στρατιωτική ενίσχυση από την Ουάσινγκτον, με αντάλλαγμα φυσικά την πειθήνια υποταγή στις εντολές του Λευκού Οίκου αλλά και του ΔΝΤ και άλλων υπερατλαντικών οργανισμών.

 

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι επιχειρούσαν για χρόνια να λάβουν και αυτοί το χρίσμα της Ουάσινγκτον αποδεχόμενοι πλήρως τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα του Μουμπάρακ και να περιορίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις τριβές με το Ισραήλ. Συμπτωματικά, όταν συνάντησα πριν από σχεδόν τέσσερα χρόνια τον τότε θρησκευτικό ηγέτη της οργάνωσης, Μοχάμεντ Μαχντί Ακίφ, οι συνεργάτες του πραγματοποιούσαν τις πρώτες υπόγειες επαφές με την αμερικανική πρεσβεία στο Κάιρο, που θα τους επέτρεπαν να ανέλθουν σταδιακά στην εξουσία.

 

Ποιος θέλει όμως ένα μέτριο υποκατάστατο, όταν μπορεί να έχει τον ίδιο τον στρατό, που ανδρώθηκε με τις εντολές του Πενταγώνου, να τοποθετεί στην εξουσία μια κυβέρνηση τεχνοκρατών;

 

…………………………………………………………………………………………………………………….

 

Info

 

Διαβάστε

 

Η Αμερικανική Τζιχάντ, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

 

Συμπυκνωμένη και συναρπαστική περιγραφή των εξελίξεων που συντάραξαν την ευρύτερη Μέση Ανατολή στον 20ό αιώνα

 

Soldiers Spies and Statesmen, εκδόσεις Verso

 

Το πέρασμα από το στρατιωτικό κατεστημένο στο κράτος-αστυνόμο του Μουμπάρακ μέχρι και την πρώτη αιγυπτιακή επανάσταση.

 

The People Want: A Radical Exploration of the Arab Uprising, εκδόσεις Σάκι

 

Η (χαμένη;) άνοιξη του αραβικού κόσμου με τη ματιά του Ζιλμπέρ Ασκάρ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Paris 8 και αρθρογράφου της Monde Diplomatique.

 

www.info-war.gr